Sunumuna dua ile başlayan Mehmet Emin Boğatekin, akıl kavramının anlamı, Kur’an’da geçen ‘akıl’ kavramı ve ilgili ayetler, hadislerde akıl ve kavram üzerine yapılan felsefi, kelami ve tasavvufi akımların tartışmaları, Kur’an’da bilgi kaynağı olarak akıl, düşünce bağlamında vahiy – akıl ilişkisi ve aklın bize kazandırdıkları başlıklarına sunumunda yer verdi.
‘’AKL’’ kelimesinin ayetlerde esas olarak iki anlam çerçevesinde geçtiğini, bunlardan birincisinin gerçeklikle bağlantı kurarak düşünme, ikincisi ise inanç, düşünce ve davranışlardaki çelişkileri fark etmektir. Yaklaşık 45 ayette bu anlama işaret edilmiştir, diyen Boğatekin, aklın insanı diğer canlılardan ayıran ve onu sorumlu kılan temyiz gücü, düşünme ve anlama melekesi, mümeyyizlik, kıyas yapabilen güç, insanın her türlü faaliyetlerinde doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ve güzeli çirkinden ayıran bir güç şeklinde tanımlanmıştır dedi.
Aklın Kur’an’da işlevsel olarak fiil şeklinde kullanımları ile ilgili ayetlere değinen Boğatekin, Kur’an’da akılla yakın bir mana ifade eden KALP, FUAD, EL- BAB kavramlarının insanın derununa, vicdana ve gönül dünyasına hitap etmek üzere kullanıldığını belirtti.
Aklın iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı ayırt etmeye imkân veren bir bilgi kaynağı olduğu, Kur’an’da ısrarla birçok ayette fonksiyonel hale getirilmesi istenen melekelerden biri olduğu vurgulanmıştır, diyen Boğatekin devamla, ‘Bizim aklımız vasıtası ile kavrayabileceğimiz konular Allah’ın bilmemizi istediği kadar ile sınırlı kalır ve ötesine geçemez. Buna göre Kur’an’ın akıl hakkında verdiği hüküm kısaca şu şekilde ifade edilebilir: ‘Akıl insanlar için bilgi kaynağıdır ancak vahiy çizgisine kadar. Vahiy karşısında aklın görevi onu anlamaktan ibarettir’ dedi.
Rasyonalizm’e göre akıl, bilgi edinmede ana kaynakken, İslam inancına göre aracı kaynaktır. Rasyonalite aracı amaç haline getirmiştir, diyen Boğatekin, Kur’an’ın belli bir tertil üzerine okunması gibi konularda aklın vahyin rehberliğine ihtiyaç duyduğunu, aklın kazandırdıkları anlamında akıl sahibi kimseleri Allah Kuran'da, "Ki onlar, sözü işitirler ve en güzeline uyarlar. İşte onlar, Allah'ın kendilerini hidayete erdirdiği kimselerdir ve onlar, temiz akıl sahipleridir." (Zümer Suresi, 18) şeklinde tanımlanmıştır, dedi.
Sonuç olarak insana kendisi dünyada iken Allah’ın azabının hatırlatıldığı, insanın kibri yüzünden bu uyarıları göz ardı ettiğini, ‘nasıl olsa önümde daha uzun bir hayat var, daha sonra telafi ederim’ diyerek doğru olan davranışları sürekli ertelediği, dünyada sahip olduğu zenginlik, güzellik veya bilgi kendisini büyüklük hissine kaptırmış ve Allah'a itaat etme ve fehim etme yetisini engellediğine vurgu yaparak Allah’ın Kur’an ayetlerinde insanlara, bu konuda hiç vakit kaybetmeden harekete geçmeleri gerektiğini şöyle hatırlatmıştır: “Azap size gelip çatmadan evvel, Rabbinize yönelip-dönün ve O'na teslim olun. Sonra size yardım edilmez. Rabbinizden, size indirilenin en güzeline uyun; siz hiç şuurunda değilken, azap apansız size gelip çatmadan evvel.’’(Zümer39/ 54-55) diyen Boğatekin, vicdansızlığın ve akılsızlığın pişmanlığını yaşamamak için herkesin bir kez daha aklını kullanmaya ve doğruyu bulmaya davet ederek konuşmasını tamamladı.
Program soru ve cevaplardan sonra sona erdi.