Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Fildişi Sahili'ni ziyaretinde mevkidaşı Alassane Ouattara, Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği (UEMOA) ülkelerinin sömürge mirası CFA frangını bırakarak "eko" para birimine geçtiğini duyurdu.
Benin, Burkina Faso, Gine Bissau, Fildişi Sahili, Mali, Nijer, Senegal ve Togo 2020'den itibaren "eko" para birimine geçecek.
Adını sömürgeden alan para birimi
"Afrika Fransız Sömürgeleri (CFA) frangının" serüveni, 26 Aralık 1945'te Fransa'nın Afrika'daki 2 sömürge bölgesinde bu para birimini tedavüle sokmasıyla başladı.
Batı Afrika ve Orta Afrika'da "frank bölgesi" alanında kullanımda olan para birimi, 1958'de "Afrika Fransız Topluluğu" adını aldı. Ülkelerin bağımsızlığını kazandığı 1961-1962'de ise sömürge para biriminin adı "Afrika Finansal Topluluğu frangı" olarak değişti.
Afrika ülkelerinin bağımsızlığını kazanmasıyla o dönem Fransız frangı ile sabit paritede tutulan CFA frangı da eleştirilmeye başlandı.
Tartışmalar 2015'te alevlendi
Afrikalı ekonomistler arasındaki CFA tartışması, 2015'te Fransa Merkez Bankası'na 19 milyar euro rezerv aktarıldığının ortaya çıkmasıyla alevlendi. Tartışmalar, Afrika'nın tam bağımsızlığını savunan ünlü aktivist Kemi Seba'nın, Eylül 2017'de bir CFA frangı banknotunu yakmasının ardından iyice kızıştı.
Uzmanlar, CFA frangının, yürürlükte olduğu ülkelerin ekonomisine göre çok güçlü olduğunu, bunun ihracatı kötü etkilediğini belirtti.
Ekonomistler ise dünyanın en zayıf ekonomisine sahip Nijer ve Orta Afrika Cumhuriyeti gibi ülkelerin mali politikalarının kendi ülke konjonktürüne bağlı olmak yerine güçlü Euro Bölgesi'nin politikalarına bağlı kalmasıyla piyasalardaki ürünlerinin rekabet değerini kaybettiğini savundu.
Ham madde üreterek işlemeden satan ülkelerin, 2000'lerde euronun dolar karşısında yükselmesiyle büyük zarar ettiğini belirten ekonomistler, euro karşısında sabit paritesini koruyacak olması nedeniyle para biriminin sadece adının değişeceğini söyledi.
Müzakereler gizlilik içinde yürütüldü
Fransız gazetesi Le Monde'un haberine göre, CFA frangıyla ilgili müzakereler UEMOA Dönem Başkanı, Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Ouattara ile Macron arasında büyük bir gizlilik içerisinde haziran ayında başladı.
Afrika'da Fransa'nın askeri varlığı ve ekonomik hegemonyasına karşıtlığının arttığı bir dönemde, Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Ouattara, dün Macron'un ülkeyi ziyareti sırasında, Batı Afrika'daki 8 ülkede CFA frangının (XOF) yerini "eko" para biriminin alacağını duyurdu.
"Eko"ya geçiş, kısa vadede büyük değişiklikler vadetmiyor
Cumhurbaşkanı Ouattara, duyuruyu yaparken, bu kararın tamamen bağımsız şekilde alındığını söylese de CFA frangından "eko"ya geçiş, kısa vadede büyük değişiklikler vadetmiyor.
Fildişi Sahili liderinin, "eko"nun da CFA frangı gibi euroya sabitleneceğini belirtmesi, Afrikalı ekonomistlerin en büyük endişesi olan "fazla değerli para birimi" durumunu değiştirmeyecek.
"Eko" sisteminde Fransa, Batı Afrika Merkez Bankası (BCEAO), bankacılık komisyonu ve para politikası konseyinde bulunan temsilcilerini de çekecek. Afrika ülkeleri, yüzde 50'sini Fransa Merkez Bankası'nda tuttukları döviz rezervlerini buradan çekerek başka yerlere aktarabilecek.
Diğer yandan, Fransa, kriz durumunda garantör ülke olmayı sürdürecek. "Eko"yu kullanan ülkelerin, ithalatlarını ödeyemeyecek bir duruma düşmesi halinde Fransa bu ödemeleri yapacak ve para politikası konseyine dönmeye de hak kazanacak.
AA