Irak’ın kuzeyinde yer alan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), 25 Eylül’de bağımsızlık referandumuna gidecek. Dünyanın birçok ülkesinden tepki gelmesine rağmen referandumun gerçekleşeceğini belirten IKBY lideri Mesud Barzani, referandumun ertelenmesi isteklerini de geri çeviriyor.
Olası referandum sonrası DEAŞ ile savaş sonucu bazı toprakları ele geçiren Peşmerge güçlerinin bu toprakları IKBY yönetimine katacağı iddia ediliyor.
Ülkelerin bağımsızlık referandumuna karşı tutumları; referandumun yapılmasına karşı çıkanlar, referandum tarihinin ertelenmesini isteyenler ve destekleyenler şeklinde üçe ayrılıyor.
İngiltere: Bağdat'ın desteği olmayan referanduma karşıyız
İngiltere'nin Ankara Büyükelçisi Richard Moore, katıldığı bir televizyon programında, "Irak bölgesi hükümeti var, Kuzey Irak'ta. Sayın Barzani dedi ki, gelecek aylarda referandum yapacağını söyledi. Biz buna karşıyız. Bu şu aşamada olamaz. Kesinlikle biz bu konuda eğer Bağdat ile Erbil bir uzlaşma olursa o farklı. Fakat bu tip bağımsız referandumu uygulamak, Bağdat'ın desteğini almazsanız bu tehlikeli. Ve buna karşıyız" ifadelerini kullandı.
Ayrıca İngiltere Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, “Birleşik, istikrarlı ve demokratik bir Irak’ı destekliyoruz.” diyerek İngiltere’nin IKBY’deki referanduma karşı olduğunu bir kez daha dile getirdi.
İran: Referanduma karşıyız
Türkiye gibi İran’da referanduma karşı. İran Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Açık tavrımız Irak’ın toprak bütünlüğüyle ulusal birliğinin korunmasını desteklemektir” dendi. İranlı hükümet yetkilileri her fırsatta IKBY’deki bağımsızlık referandumuna karşı olduğunu söylüyor.
Irak: Tanımayacağız
Konunun birinci muhatabı Irak ise referanduma tepkili. Başbakanı Haydar el-İbadi'nin konuya ilişkin yaptığı açıklamada "Anayasamızda tek taraflı referandum yapma ve ayrılma yetkisi yok. Kürdistan Bölgesi'ndeki referandum yasal değil ve bunu tanımayacağız" ifadelerini kullandı.
Bazı Iraklı yetkililerin şayet bağımsızlık olursa gerekirse Erbil yönetimiyle savaşırız söylemleri de bulunuyor.
Türkiye
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’ndan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a kadar her daim referandumun karşısında olduğunu söyleyen Türkiye, referandumu yanlış olarak görerek bu yanlıştan dönülmesi gerektiğini ifade ediyor.
Konuya ilişkin MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, "Türkiye için gerekirse de savaş sebebi sayılmalıdır" ifadelerini kullandı. Başbakan Binali Yıldırım da Bahçeli’nin bu sözlerine üzerine "Savaş devletler arasında olur, biz bunları devlet olarak tanımıyoruz. Bir devlet bize kafa tutar, egemenlik haklarımıza karşı hareket içinde olursa bizim için savaş sebebidir. Ama burada Irak'ın parçası olan bir bölgesel yönetim var. Bu savaş nedeni olmaz. Ama Kuzey Irak yönetiminin bu yanlışta ısrar etmesinin anlamı yok" dedi.
Avrupa Birliği: Irak'ın bütünlüğünden yanayız
“Iraklı tarafların, tek taraflı adımlardan kaçınarak sorunları anayasa esasına göre ve diyalog yoluyla çözmeleri gerektiği”ni belirten Avrupa Birliği, Irak'ın bütünlüğünden yana olduğunu belirtti.
Rusya temkinli ancak referanduma karşı değil
Rusya, bağımsızlık referandumu ile ilgili yapılan açıklamalarda en ortada yorumda bulunan ülke. Konuya ilişkin Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, referandumu “Kürt halkının isteklerinin ifadesi” olarak niteleyip, Kürt meselesinin Irak’ın dışına taştığını ve Irak’ın komşu ülkerinin de durumdan etkileneceğini belirtti. Bu nedenle bu ülkelerinde düşüncelerinin göz ardı edilmemesi gerektiği söyledi.
ABD referandumun ertelenmesini istiyor
ABD, IKBY lideri Barzani'nin referandum tarihinin açıklamasının ardından Erbil yönetiminden referandumun ertelenmesini istedi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert ise "bağımsızlık referandumu" hakkında "Birleşik, istikrarlı ve demokratik bir Irak'ı destekliyoruz." değerlendirmesinde bulundu
IKBY’nin resmi haber ajansı Rudaw’a göre, referandumun ertelenmesi için öne sürülen bazı şartlar şöyle:
- Kürt bölgesi’nin kesilen bütçesinin gönderilmesi.
- Kürtlerin Kuzey Irak'taki ihtilaflı bölgelere yerleşmesine imkan tanıyan Irak anayasasının 140. maddesinin uygulanması.
- Irak ordusunda Kürt oranının belli düzeye yükseltilmesi.
Almanya: Referandum endişe verici
Avrupa Birliği denilince akla gelen ilk ülke olan Almanya da referandum karşı. Almanya Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel, "bağımsızlık referandumu" kararını endişe verici olarak karşılarken, "Irak'ın birliğini tehlikeye düşürmek, hatta devlet sınırlarını yeniden çizmek istemek doğru yol değildir. Bu, Erbil ve aynı zamanda Bağdat'taki zaten zor ve istikrarsız durumu daha da arttırır." dedi.
Fransa açıklama yapmadı
Fransa’da yeni Cumhurbaşkanı Manuel Macron’dan destek isteyen Barzani, Fransa’daki seçimlerden önce yeni Fransa cumhurbaşkanına “Kürdistan’ın bağımsızlığını tanıma” çağrısında bulunmuştu. Fransa’da Macron’un cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra da Barzani, yeni yönetimi ilk tebrik edenlerden olmuştu. Fransa’nın bağımsızlık referandumu konusunda pek açıklamaları bulunmuyor. Bu konuda net tavır koymayan Fransa, bağımsızlığa onay verebileceği iddia ediliyor.
Bağımsızlığa tek destek veren ülke İsrail
IKBY’nin özerk yapıya kavuşmasından günümüze en yakın müttefiki olarak bilinen İsrail, bağımsızlık konusunda da Erbil yönetimine destek veriyor.
İsrail Başbakanı Netanyahu, Irak'ın parçası durumundaki IKBY'nin bağımsızlığından yana olduğunu dile getirmesinin ardından "Kürtler cesur, Batı taraftarı ve bizim değerlerimizi paylaşan bir millet." ifadesini kullandı.
İsrail'in Vatikan Büyükelçisi Sahyoun Afrudi ise referandumun tarihinin belli olmadığı Nisan ayında yaptığı açıklamada, Erbil yönetiminin bağımsızlığını desteklediğini belirterek, "İsrail hükümeti, parlamento, siyasi partiller ve halk bağımsız bir Kürdistan'ın Kürtlerin doğal hakkı olduğunu düşünüyor" dedi.
IKBY’nin kendi içinde de bağımsızlığa karşı sesler yükseliyor
Referanduma Bağdat yönetimi kadar, IKBY içerisindeki gruplardan da tepki geliyor. Şii Ulusal Koalisyonu'ndan Hasan Falih Hazeli, referandumu "şantaj" olararak görürken, bölgenin en büyük muhalefet partilerinden Goran'daki Kürt Milletvekili Mehmet Emin Bekir ise "Kürt halkının referanduma desteği söz konusu değil" ifadelerini kullandı.
“Bağımsızlık referandumunun ertelenmesi yönünde 6 maddelik bir bildiri” açıklayan bölgedeki en güçlü muhalefet partilerinden Goran Hareketi ve Komela İslam, IKBY'yi bağımsızlığa götürmeyi amaçlayan referanduma yönelik desteklerini resmi olarak açıklamadı.
Kaynak: Yeni Şafak