Aralarında Helsinki Yurttaşlar Derneği, İHH, İHD, MAZLUMDER, Mülteci Hakları Merkezi, Mültecilerle Dayanışma Derneği (Mülteci-Der), Uluslararası Mülteci Hakları Derneği, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi, Uluslararası Türkistanlılar Derneği, Uluslararası Hukukçular Birliği ve Yeryüzü Avukatları Derneği’nin bulunduğu STK ve kuruluşlar, Uluslararası Mülteci Hakları Derneği merkezinde basın toplantısı düzenledi. Burada açıklamayı Yeryüzü Avukatları Derneği Başkanı Cavit Tatlı yaptı. Cavit Tatlı açıklamada, AB’nin finansal desteği ile inşa edilen ve sonbaharda hizmete giren Aşkale Geri Gönderme Merkezi’nden (GGM) gelen ihlal iddialarının dile getirdi. Tatlı, GGM’lerde kalan mültecilere sağlanması gereken ulusal ve uluslararası yükümlülüklerin, Aşkale başta olmak üzere bazı GGM’lerinde uygulanmadığını savundu.
"Aşkale’de kalan yabancılar tecrit ediliyor"
Aşkale GMM’nin, görünüşü ve güvenlik tedbirleri ile büyük bir cezaevini andırdığı belirtilen açıklamada merkezde kalan yabancıların haklarının kısıtlandığı savunuldu:
"Yakınları, avukat veya noterle görüşmeleri engellenmektedir. Farklı tarihlerde, farklı avukatlar tarafından Aşkale Cumhuriyet Başsavcılığı’na yapılan şikayetlerde de belirtildiği gibi, görüşmelerine izin verilmeyen avukatların gözetimdeki kişilerin/müvekkillerinin dosyasına erişimi de mümkün olamamakta, yasal itiraz ve dava yollarını kullanamamaktadırlar. Haklarında herhangi bir soruşturma ve/veya kovuşturma olmadan “terör şüphelisi” oldukları gerekçesiyle alıkonulanlar adeta tecrit edilmekte, kanuni hakları ihlal edilmektedir."
“Durum vahim”
Açıklamada ayrıca Aşkale GGM’deki hak ihlallerinin 28 Aralık 2015 Salı günü bazı kişilerin gönderileceğinin söylenmesi üzerine başlayan olaylarla çok daha vahim bir durum aldığı iddia edildi. Çıkan olaylar üzerine merkeze çevik kuvvet polisleriyle müdahale edildiği, merkeze giden yolun polis tarafından kesildiğini ve basının yaklaşmasına izin verilmediği ifade edildi. Olaylar sırasında merkezde alıkonulanlardan bazılarının ciddi bir şekilde dövüldüğü de ileri sürüldü:
"Olaylardan sorumlu görülen kişilerin cezalandırma amacıyla el ve ayaklarından zincirlenerek soğuk “hücre”ye konuldukları, bazı öğünler yemek verilmediği iddia edilmektedir. 30 Aralık günü bazılarının başka geri gönderme merkezlerine sevk edildikleri yönünde teyit edemediğimiz duyumlar alınmıştır. Merkeze giden ve bütün gün dışarıda bekletilen avukatlara, müvekkilleri hakkında bilgi verilmemiş, oradan uzaklaşmaları istenmiştir. Avukatların olayları yatıştırmak için “arabulucu olma, yardımcı olma, yetkililerle görüşme” konusundaki ısrarlı teklifleri yetkililerce reddedilmiştir."
“Endişe ediyoruz”
Basın açıklamasına Aşkale GGM’de kalan kişilerin aileleri ve yakınları da katıldı. Merkezde kalanların avukatları ve sivil toplum örgütleri de iddialardan dolayı büyük endişe duyduklarını ifade ettiler.
İnsan Hakları kuruluşları Göç İdaresi'ne yapılan çağrıda talepler şu şekilde sıralandı:
- Aşkale Geri Gönderme Merkezi’nde idari gözetim altında alıkonulan kişilere uygulanan tecrit uygulamasına derhal son verilmelidir. Geri Gönderme merkezlerinde, idari gözetimde tutulan kişilerin avukat, noter ve yakınları ile görüşmelerine izin verilmesi ve telefon hizmetine erişim imkanı sağlanması kanuni zorunluluktur ve bunun önündeki engeller kaldırılmalıdır.
- Gözetimdeki kişilere “suçlu” muamelesi yapılmamalıdır. Suçlu olduğuna dair bir şüphe veya delil olanlar, savcılığa bildirilmeli ve cezai prosedüre tabi tutulmalıdır.
- Gözetimdeki kişilerin temel hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmelidir.
- Özgürlüğü kısıtlanan bu kişilerin günlük insani ihtiyaçları (yeterli beslenme, açık havaya çıkma, sosyal faaliyet imkanı vs.) sağlanmalıdır, haklarındaki idari gözetim ve diğer kararların gerekçeleri, itiraz süre ve yöntemleri hakkında bilgi verilmeli; itiraz mekanizmalarına etkin erişim hakları ihlal edilmemelidir.
- Aşkale Geri Gönderme Merkezi’nde, aileleriyle birlikte tutulan 20 civarında küçük çocuk bulunmaktadır. Hasta olan çocuklar vardır. Alıkonulmanın, özellikle çocuklar üzerinde kalıcı hasar bırakabileceği göz önüne alınarak, aileleriyle birlikte çocuklara idari gözetime alternatif bir yöntemin uygulanarak telafisi imkansız hasarlar önlenmelidir; çocukların eğitim ve sağlık hakkına erişimleri temin edilmelidir.
- Gözetimdeki kişilere, disiplin cezası olarak, “hücre cezası” uygulamasına son verilmelidir.
- Gözetimdeki kişilerin dövüldükleri ve hücreye atıldıkları iddiaları konusunda idari ve adli soruşturma açılmalıdır.
- Geri Gönderme Merkezleri, sivil toplum kuruluşlarının ziyaret ve denetimine açık tutulmalı, bu merkezlerin işleyişinde sivil denetim mekanizması kurulmalıdır.
Kaynak: Al Jazeera