Analiz: Aydoğan Kalabalık / AA
İhvan'ın Uluslararası Oluşumlarının 'Ana Teşkilattan' Kopma Nedenleri
Müslüman Kardeşler Teşkilatı'nın (İhvan), kurulduğu Mart 1928'den bu yana Arap ülkeleri başta olmak üzere yaklaşık 52 ülkede örgütlenmeyi başardığı, fikri hareket olarak da 80 ülkede etkin olduğu biliniyor.
Mısır'da 3 Temmuz 2013'te gerçekleşen darbenin ardından ülkedeki "ana teşkilat" sancılı ve ciddi bir kriz ortamına girerken hareketin diğer ülkelerdeki uzantılarında ise kopmalar ve yeni çıkış yolları arayışının başlaması dikkati çekti.
İhvan'ın ana gövdesini oluşturan Mısır teşkilatında yaşanan görüş ayrılıkları ve tek yönlü politikayı terk etme girişimleri, İhvan'a yakın gözlemciler tarafından "normal süreç" olarak karşılanırken, dışarıdan bakanlar tarafından bölünmenin başlangıcı ve fikirde birlik ancak uygulamada değişim girişimi olarak yorumlanıyor.
Müslüman Kardeşler'in uluslararası teşkilatlanmasında son yıllarda önemli hareketlilikler yaşanıyor. Bu bağlamda Hamas'ın mayıs ayı başında açıkladığı yeni siyaset belgesinde İhvan ile irtibatından bahsetmemesi önemli hareketliliklerden biri olarak kabul edilebilir.
Hamas'ın 1988 yılındaki belgesinde İhvan'dan bahsedilmesinin yanı sıra Hamas, kendisini teşkilatın Filistin'deki bir uzantısı gibi tanımlıyordu.
Ancak Hamas'tan önce İhvan'dan ilk kopuş Tunus'ta yaşandı. Tunus Nahda Hareketi lideri Raşid el-Gannuşi, Mısır'da yaşanan acı olayların ardından Tunus'ta yerleşik rejimi karşısına almaktansa, iktidarı paylaşmayı tercih ederek, Mısır İhvanı'ndan farklı bir politika izledi. Ardından Gannuşi, Mısır'daki "ana teşkilat" ile teşkilat bağlarını koparmayı tercih etti.
İhvan'ın Avrupa'daki oluşumu olarak görülen Avrupa İslami Teşkilatlar Birliği de ocak ayında İhvan'ın ana teşkilatından bağımsızlaştığını duyurdu. Birlik 2013 darbesinden sonra Avrupa'ya sığınan İhvan'ın önemli isimleri ve üyeleri tarafından kurulmuştu.
Eylül 2016'da Yemen İhvanı'nın siyasi kanadı olarak bilinen Islah Partisi Başkanı Muhammed el-Yedumi de Mısır'daki teşkilattan bağımsızlığını ilan edenler arasındaki yerini aldı.
"Yeni bir ilişki hedefiyle atılmış adım"
Ana teşkilattan kopuşun farklı gerekçeleri ve nedenleri olabileceği üzerinde duruluyor. Mısırlı düşünür Kemal Habib, kopmaları, İhvan'ın uluslararası teşkilatları arasındaki ilişki biçiminin yeniden düzenlenmesi arayışı hedefiyle atılmış adımlar olarak değerlendiriyor.
Çünkü bölgenin içinde bulunduğu durum, ülkelerin kendi şartları, iç politika dengeleri, yeni nesillerin yetişmesi ve uluslararası konjonktür değişimi zorunlu hale getirdi.
Habib'e göre, Yemen, Filistin ve Mağrib ülkeleri gibi kenar oluşumlarda açılımlar yaşanırken, ana Teşkilat olan Mısır İhvan'ı bunun gerisinde kaldı.
Ana teşkilat yük olarak algılanıyor
Kopuşun nedenlerinden birisi de Mısır İhvanı'nın diğer teşkilatların üzerinde bir yük olarak algılanması.
Katar Enstitüsü Uluslararası İlişkiler uzmanı Mısırlı Halil el-Anani, bu durumu şu şekilde açıklıyor:
"Son dört yılda yaşananlar, İhvan'ın hala sır küpü olarak kalmayı tercih ettiğini, yeni açılımlar yapmaktan çekindiğini, stratejilerini gözden geçirmediğini ve eski hantal teşkilat yapısını korumada ısrarcı olduğunu göstermiştir."
Anani'ye göre ana teşkilat, iç sorunların çözümünü zamana bırakmayı tercih ederek, gereken adımları zamanında atmamış veya atamamış olmanın faturasını şu anda ödüyor.
Realitenin kabulü
Mısırlı İslami Hareketler uzmanı Ammar Fayid ise Hamas ve Avrupa İslami Teşkilatlar Birliği gibi İhvan'ın diğer ülkelerdeki oluşumlarının ana teşkilat ile bağlarını kopararak, özgür hareket etme girişiminin bir manevra değil, realiteyi kabul ettiklerinin kanıtı olduğunu savundu.
Fayid, bu şekilde İhvan'ın uluslararası oluşumlarının kendilerini yeniden tanımlama fırsatı elde edeceğini ve daha özgün politikalar üretebileceğini dile getirdi.
Tüm bunların yanı sıra Mısır ve Suudi Arabistan'da İhvan'ın terör örgütü olarak kabul edilmesi de diğer ülkelerdeki teşkilatları zor durumda bıraktı.
Çünkü Fas ve Gazze'de olduğu gibi İhvan iktidarda, Tunus'ta ise rejimin bir parçası. Fas'ta iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi, Mısır'da yaşananların faturasının bütün Fas halkına ödetilmesinden endişe ederken, Hamas için Gazze'de Nahda için Tunus'ta da aynı durum geçerli.