Hasan Basri Yalçın / Sabah
Anket değerlendirme adımları
Sadece ülkemizde değil tüm dünyada siyasi anket işi maalesef çok sıkıntılı. Ama durum bizde daha da vahim. Siyasi gerilim nedeniyle olsa gerek birçok anket firması sadece hata yapmıyor bilerek sonuçlarla oynayarak tercihlerimizi manipüle etmeye çalışıyor. Bunu artık birçoğumuz öğrendik ve o nedenle hangi ankete güveneceğimiz konusunda ciddi endişe duyuyoruz.
Aslında anketler hakkında bazı basit adımları takip ederek kendinizce doğruya yakın sonuçlar elde edebilirsiniz. Birkaçından kısaca bahsedeyim. İlk olarak anket firmalarının genel performansına bakın. Sadece son seçimi kimin tutturduğuna bakmayın. En çok sayıda kimin tutturduğunu hesaplayın. İnternetten bu verilere kolayca ulaşabilirsiniz. En azından son beş seçim performansını beğendiğiniz firmaların anketlerini daha güvenilir bulma şansınız var. Bir firma son anketi tutturmuş fakat ondan öncekilerde büyük yanılgılar üretmiş olabilir. O nedenle son örneğe değil genel siciline bakmakta fayda var. Sicilden vardığınız sonuca göre önce sahte firmaları tamamen listenizin dışına atın. Geriye kalanlar üzerinden bir değerlendirme yapın.
Bir başka mesele ise anketin yöntemi. Katılımcı sayısını ve yanılma payını falan kastetmiyorum. Anket yüz yüze mi yapılmış telefonda mı yapılmış gibi çok temel parametrelere bakabilirsiniz. Ben Türkiye şartlarında telefon anketlerinin başarılı sonuçlar üretmeyeceğini düşünürüm. Mesela Amerika'da telefon anketleri oldukça başarılıdır. Doktora sırasında hayatını telefon anketlerine adamış bir hocam, Amerikalıların telefon anketlerinde çekingen olmayacaklarını sadece cinsel yaşamları konusunda yalan söyleyeceklerini gülerek anlatırdı. Erkekler çapkınlıklarını abartma kadınlar ise azaltma eğilimi gösterirmiş. Fakat bunun Amerika için söz konusu olduğunu söylerdi. Türkiye'de durum çok farklı. Başta siyasi gerilim olmak üzere, başkaca birçok toplumsal sebeple insanların telefon anketlerine doğru cevaplar vermelerini beklemek biraz yanlış olur. O nedenle yüz yüze yapılmış anketleri değerlendirmeye alırsanız daha doğru yapmış olursunuz.
Örneklem ise bir başka konu. Aslına bakarsanız en iyi anket yöntemi tamamen rastlantısal bir örneklem üzerinden anket yapmaktır. Ancak anket firmaları bunu pahalı buldukları için maalesef ülkemizde yapılmıyor. Onun yerine sosyo-ekonomik statüyü yansıttığı düşünülen mahalle ve sokak bazlı anketler yapılıyor. Türkiye gibi dinamik bir toplumda bu da aslında anketlerin ilk baştan yanlış kurgulanmasına neden oluyor. Fakir bir sokağın hemen dibine ultra lüks siteler inşa edilebiliyor ve bu da sonuçları baştan sorunlu hale getiriyor. Bu sebeple bulabilirseniz rastlantısal anketlere güvenin diyeceğim ama maalesef bulamayacaksınız.
Son iki ufak tavsiye. Çevrenizdeki insanlara bakarak veya sosyal medya anketlerinden sonuçlar çıkarmaya kalkmayın. Fena yanılırsınız. Kadıköy'de oturanlar TİP'in iktidara geleceğine inanıyor. Sosyal medyada anket yapanlar İnce kazanır sanıyor. Bunların tabii ki gerçekle ufaktan yakından alakası yok.