Al Jazeera’den Abdulkadir Konuksever, internet kesintilerinin neden yaşandığını bilişim uzmanlarıyla, kentteki hayatı nasıl etkilediğini ise Diyarbakırlılarla konuştu.
Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanları Gültan Kışanak ve Fırat Anlı'nın "örgüt üyeliği" suçlamasıyla gözaltına alınmalarının ardından Diyarbakır ve çevresindeki illerde yaşanan internet kesintileri altıncı gününe girdi.
Türkiye'de internet erişimiyle ilgili yaşanan kesinti ve engellemeleri özel bir yazılım aracılığıyla izleyen bağımsız gözetim ağı 'Turkey Blocks'un ölçümlerine göre, başta Diyarbakır olmak üzere Mardin, Batman, Siirt, Van, Elazığ, Tunceli, Gaziantep, Şanlıurfa, Kilis ve Adıyaman'da internet kesintileri 26 Ekim Çarşamba günü saat 10:30'da başladı. Bu kentlerde yaşayanlar internete 12 saat boyunca erişemedi. Aynı gün, saat 22:00'de internete erişim tekrar sağlanabildi.
'Turkey Blocks', 27 Ekim Perşembe günü saat 08:00 itibarıyla Türkiye'deki internet altyapısının yüzde 8'ine ulaşılamadığını, kesintilerin 6 milyon internet kullanıcısını etkilediğinin tahmin edildiğini duyurdu.
En kapsamlı kesintileri, 26 ve 27 Ekim'de gözlemlediklerini anlatan 'Turkey Blocks'tan Işık Mater ve Alp Toker, son ölçümlerin kesinti kapsamının daraltıldığını gösterdiğini söyledi.
Kesintilerin kapsamı daraltılmış olsa da internete erişim sıkıntılarının devam ettiği Diyarbakır'da eczaneler hâlâ çalışmıyor, pos cihazları üzerinden satış yapılamıyor ve kargolar dağıtılamıyor.
“İnsülin için bekliyorum”
Nazif Bayhan şeker ve kalp hastası. Her gün insülin iğnesi yaptırmak durumunda. Ancak eczanelerde sistem olmadığı için ilacını almakta sıkıntı yaşıyor:
“Hem şeker hem de kalp rahatsızlığım var. Düzenli almam gereken ilaçlarım var. İlacım tükendi ve almak üzere raporumla eczaneye gittim ancak sistem olmadığı için alamadım. İnternetin olmaması insanları mağdur etti, ben de mağduriyet yaşıyorum, eğer ilacımı alamazsam krize bile girebilirim. Bu eczaneye geldim ve bekliyorum.”
“Bipolar hastasıyım”
Veli Kurkma ise bipolar hastası. Onun da ilacı bitmiş ve alamazsa rahatsızlığı en üst seviyeye çıkıyor:
“Geceleri uyuyamıyorum, kabus ve halüsinasyon görüyorum. Uykumda çok konuşuyorum. Gün içinde de çok sıkıntılıyım. Sabah ve akşam iki kez ilacımı almam lazım. Şimdi ilacım yok, internet gelir diye bekledik ama ara ara geldi gitti. Bazen akşamları açıyorlar o zaman da ben gidemiyorum eczaneye. Geldim bekliyorum ilaç alabilmek için, eğer alamazsam kötü olurum.”
Telefonla ilaç
Hastaların ilaç alabilmeleri için reçetelerin bilgisayar ile sisteme girilmesi gerekiyor. Eczacı Cihan Çiçek internet olmadığı için farklı bir yöntem geliştirmiş. Geliştirdiği yöntem yavaş işlese de hastalara ilaç vermeye başlayabilmiş:
“Telefonla Ankara’da tanıdık bir eczacıyı arıyorum. Benim şifrem ile sisteme giriyor. Gelen reçeteleri telefonla bildiriyorum ve o sisteme giriyor. Bu şekilde ilaç verebiliyorum. Ama saatlerce telefon kulağımda ve çok zaman alıyor. Kendi çözümümüzü bu şekilde ürettik. Yapacak bir şey yok hem bize zarar, daha önemlisi ilaç alması gereken hastalar var kayıtsız kalamazdık.”
“İşlerim yarı yarıya düştü”
Cahit Görenç yöresel peynir, zeytin, yağ ve bal ticareti yapıyor. Müşterilerinin çoğunun kendilerine kredi kartı ile geldiklerini ve o zaman sıkıntı yaşadıklarını söylüyor.
“Müşteri geliyor, ‘şu kadar peynir kes, kavurma kes, bal doldur’ diyor. Poşetini alıp kredi kartını çıkardığında kala kalıyoruz. Pos cihazı çalışmıyor ve mecburen poşeti geri alıp gerisin geriye koyuyoruz malzemeleri. İnanın satışlarım yarı yarıya düştü. İnsanlar daha çok kredi kartı kullanıyor. Peşin para çok nadir. Şimdi bu çağda internet kesintisi nedir Allah aşkına. Devletin vatandaşını mağdur etmeye hakkı var mı? Bunun mantığı ne?”
“Telefon açıp küfrediyorlar”
Bir kargo firmasında çalışan M.L. internet olmadığı için kargoları dağıtamadığını, kargo alamadığını ve bir sürü azar işittiğini anlatıyor:
“Buyurun içeriye bakın. Dağ gibi kargo yığıldı. Dağıtım için veya kargo alabilmem için sistem olması gerekiyor. İnsanlar arayıp kargolarını soruyor, kimi küfrediyor. Kızgınlar ve kargolarını bekliyorlar çünkü. İnsanlar çok mağdur oldular umarım biran önce gelir.”
“Devlete korkmak yakışır mı?”
Alican T. İnternet mağduru esnaflardan. Tam ismi ve işyeri adresi belirtilmezse konuşacağını söylüyor. Alican T. kesintilerle ilgili hükümetin takındığı tutumdan rahatsız.
“Belediye başkanları gözaltına alındıktan sonra internet kesildi. Dediler ki ‘halk ayaklanmasın diye’ yapılıyor. Eğer halk ayaklanacaksa zaten internet kesintisi buna engel olamaz. Başkanların yakalanmaları benim de hoşuma gitmedi ama gidip kimseye taş atacakta değilim. Her şey kanun, nizam çerçevesinde olmalı. Devletin vatandaşından korkması ayıp değil mi. Yahu arkadaş insanlar eylemden, patlamadan, çatlamadan senden daha rahatsız, sen niye bu kadar korkuyorsun. Bırak bakalım ne olacak. Sabah geliyorum akşama kadar bir iki müşteriye satış yapamıyorum. Bize de yazık günah. Lütfen derhal bu interneti açın ve vatandaşınıza güvenin. Bu şekilde ancak tepkiyi daha çok yükseltirsin.”
“Milyonlarca lira kayıp var”
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ahmet Sayar’a göre internet ile birlikte trafiğin de pek çok yerde kesilmiş olmasının yarattığı maddi kayıp milyonları buluyor:
“İnternetin kesilmiş olması yaşamın tüm alanlarını etkilemiş durumda. Büyük bir mağduriyet var. İnsanlar ilaç alamıyor, sigorta şirketleri poliçe kesemiyor, oda olarak bizler üyelerimize evrak veremiyoruz. Alışverişin büyük oranda yapıldığı pos cihazları çalışmadığı için ticaret kilitlenmiş durumda. SSK ve benzeri vergilerin ödemesinin son günü internet olmayınca vergiler ödenemiyor. Manüel işlem yapma imkânı yok çünkü kurumların yoğun olduğu şehir merkezinde yollar büyük oranda kapalı belediye meselesi nedeniyle. Belirttiğin yaşam alanları kilitlenmiş durumda. Mağduriyetin yanı sıra büyük bir maddi kayıp var, bir an önce yaşanan iletişim engeli ortadan kaldırılmalıdır. Milyonlarca lira ticari kayıp var diyebiliriz.”
"Bölgesel bir arıza"
Diyarbakır'daki internet kesintilerinden hem mobil, hem sabit hatlardan servis alan kullanıcılar etkileniyor. Telefonla ulaşarak kesintilerin nedenini sorduğumuz bir internet servis sağlayıcısı temsilcisi sıkıntının, "bölgesel bir ârızadan" kaynaklandığını söyledi. Konuştuğumuz kent sakinleri de telefonla ulaştıkları internet servis sağlayıcılarından, "teknik arıza", "Ankara ile ilgili bir problem" gibi yanıtlar aldıklarını ifade etti.
"Tüketici hakem heyetlerine başvurulabilir"
Bilişim hukuku uzmanı avukat M. Gökhan Ahi'ye göre, Anayasa'da temel hak ve özgürlükler arasında yer alan haberleşme, OHAL koşullarında dokunulmayacak haklar kapsamında bulunmuyor:
"Anayasa’ya göre haberleşme, bir temek hak ve özgürlüktür. Haberleşme, yani konunun özelinde internet, ancak kamu düzeni, milli güvenlik gibi sebeplerle kanunda dayanağı olması ve hâkim kararı ile olmak kaydıyla engellenebilir. Ancak, mevcut hiçbir kanunumuzda haberleşmenin bölgesel veya genel olarak engellenmesine yönelik bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla, normal şartlarda hâkim kararıyla olsa bile bölgesel bir internet erişim engellemesi yapılamaz. Durumu ayrıca OHAL kapsamında değerlendirmek ve Anayasa’nın 15. maddesine bakmak gerekiyor. Bu madde, OHAL durumunda bile dokunulmayacak temel haklar ve özgürlükleri düzenlemiş. Ne yazık ki, haberleşme OHAL koşullarında dokunulmayacak haklar kapsamında değil. Bu nedenle, hâkim kararıyla genel veya bölgesel haberleşme engellemesi yapılabilir. Ancak bu engellemenin durumun gerektirdiği hal kadar ölçülü, orantılı ve dengeli olması gerekir."
Ahi'ye göre, kesintilerin gerekçesini teknik arıza kapsamında değerlendiren internet erişim sağlayıcıları, hizmet veremediği günler ve saatler için fatura işletmemesi gerekiyor. Ahi, aksi halde internet kullanıcılarının tüketici hakem heyetlerine başvurabileceklerini belirtiyor.
Kaynak: Al Jazeera