Âkif’ten Emanetler kitabıyla Mehmed Âkif Ersoy’un 1936’da Mısır’dan ayrılırken yakın dostu Müderris İhsan Efendi’ye emanet ettiği başta Kur’an Meali olmak üzere bazı evrak, şiir müsveddeleri ve mektupları gün yüzüne çıkarken şairin Mısır’daki hayatının bilinmeyen yönlerine de ışık tutuyor.
Ezher’de dinî ilimler tahsil etmek niyetiyle yola çıkmış olan müderris namzedi Yozgatlı İhsan Efendi, 1924’te çıktığı Mısır yolculuğu esnasında Mehmed Âkif’le aynı gemide seyahat edenlerden biriydi. Sonraki yıl Âkif de Mısır’a yerleşince, İhsan Efendi kendisinin en yakın dostu ve sırdaşı olmuştu. Âkif’in İhsan Efendi için söylediği “Sen olmasaydın ben bu gurbet ellerde ne yapardım?” cümlesi dostluklarının en veciz ifadesidir.
Âkif, 1936’da hastalığı ilerlemiş vaziyette Mısır’dan ayrılırken başta Kuran-ı Kerim Meali olmak üzere birtakım evrak, şiir müsveddeleri ve kendisine gönderilmiş mektupları İhsan Efendi’ye emanet etmişti. Bu belgeler Âkif’ten Emanetler adlı kitapla gün yüzüne çıkmış bulunuyor ve görüleceği gibi Âkif’in Mısır’da meşakkatlerle geçmiş hayatının bilinmeyen yönlerine ışık tutuyor
Şairin ailesine ve dostlarına ait zengin bir fotoğraf arşivini de içeren çalışmayı hazırlayanlar belgeleri kitapta üç kısımda incelemişler. Bunların birincisi Kur’an-ı Kerim Meali’nin yazılmış olduğu defterdir ve bunun faksimilesi kitabın ekler bölümünde sunulmaktadır.
İkinci kısımda Safahat’ın Yedinci Kitabı olan Gölgeler’in Âkif Bey’in el yazısıyla yazdığı defterler ile müsveddeleri bu çalışmayla Âkif uzmanları ile edebiyat tarihçilerinin dikkatlerine sunulmaktadır.
Üçüncü bölümde ise Âkif’e dostlarından gönderilmiş olan mektupların bugünkü alfabeye aktarılmış metinleri bulunmaktadır. Âkif’in son yıllarını çok şeffaf ve ayrıntılarla anlatan bir biyografi parçası olan çalışmanın tamamlayıcısı olarak kendisinin 1936 yılı Haziran ayında hasta yatağında yazdığı, şahsı ve ailesi hakkında kısa malumat verdiği ve fazla bilinmeyen fakat çok önemli olan otobiyografi de kitabın başına yerleştirilerek okuyucuların dikkatine tekrar sunulmuş.
Mehmed Âkif’in Müderris İhsan Efendi’ye bıraktığı emanetler ve kendisi hakkında yayımlanan birinci el kaynaklar üzerinden şairin Mısır’daki yıllarının incelendiği kitap, düşünce ve edebiyat tarihçileri için değerli bir kaynak niteliği taşıyor.
Kitabın içindekiler kısmı şöyle:
Birinci Bölüm
Mehmed Âkif’in Son Yılları ve Kuran-ı Kerim Meali
1. Kendi Kaleminden Mehmed Âkif’in Hayat Hikâyesi (1873-1936)
2. Milli Mücadele Kahramanı ve İstiklâl Marşı Şairi (1919-1923)
3. Kuran Tercümesi / Meali
4. Mısır’a Son Gidiş (1925)
5. Âkif’in Mısır’daki Hayatı
6. Gurbet ve Uzlet Yıllarında Kendi Sözleriyle Mehmed Âkif
a. Mektuplarda Kuran Meali
b. Âkif’ten Ailesine Mektuplar
c. Arkadaşlara, Öğrencilere ve Diğer Şahıslara Mektuplar
7. İstanbul’a Dönüş ve Kuran Meali Hakkındaki Tutumu •
8. Âkif’in Vefatı ve Meal’in Serencamı
a. Kurtulan Defterin Hikâyesi
b. Tek Meal Üç Nüsha
c. Üç Nüshanın Karşılaştırılması
İkinci Bölüm
Âkif’in Emaneti Şiir Defterleri Safahat’ın Yedinci Kitabı Gölgeler’in Müsveddeleri
Üçüncü Bölüm
Mektuplar
- Mehmed Âkif’e Mektuplar
Abbas Halîm Paşa
Prenses Emine Halîm Hanım
Şerif Mehmed Muhiddin [Targan]
Ali Rifat Çağatay
181 Ali İlmî Fânî
Mithat Cemal Kuntay
Hasan Basri Çantay
Prenses Zeynep Tevhîde Hanım
İbrahim Emîn [El-Şevaribî]
2. İthaflar
3. Ali Ekrem Bolayır’ın Mektupları
Ekler
Ek 1. Meal Defteri
Ek 2. Âkif’in El Yazısıyla İstiklal Marşı
Ek 3. Mukavelenâme Sureti
Ek 4. Elmalılı Hamdi Efendi’nin Kuran Tefsiri’nden Bir Örnek
Ek 5. Safahat’ın Yedi Kitabı ve Yayım Tarihleri Listesi
Ek 6. Safahat’ın Yedinci Kitabı Gölgeler’deki Şiirlerin Listesi
Ek 7. Safahat’ın Yedinci Kitabı Gölgeler’de Bulunmayan Şiirlerin Listesi
Ek 8. Ali İlmî Fânî’nin Şiirleri (Faksimile/Tıpkıbasım)
Ek 9. Mithat Cemal’in Şiirleri (Faksimile/Tıpkıbasım)
Bibliyografya
Ekmeleddin İhsanoğlu & Fatma M. Şen, Âkif’ten Emanetler, YKY, İstanbul, 2024, 336 sayfa.