Avusturya'da haftalık olarak yayınlanan Profil dergisinin kendisiyle yaptığı röportajda Adonis –namı diğer Ali Ahmet Said Eşber- neden Suriye muhalefetini desteklemediğini anlattı.
Kendini Suriye’deki rejim karşıtı ve diktatörlük karşıtı olarak niteleyen ünlü Arap şair Adonis, neden Suriye direnişine destek vermediğini açıkladı: Çünkü onlar, dinci, köktenci, İslamcı!
“Halk mücadele edip ölmeli ancak din için değil!” diyen Adonis, Türkiye’deki halka rağmen halkçı, elitist-Kemalist aydın tiplemesinin Suriyeli versiyonunu sunuyor bizlere… Kendisini demokrat olarak niteliyor ama Mısır’da olduğu gibi İslamcıların iktidara gelmesi muhtemel olduğu için demokrasiden başka yöntemler bulunmalı, ki, İslamcılar engellensin! Değil mi ki, Hitler de demokrasiyle gelmişti!
Türkiye’de dile getirilen kimi iddia ve ithamların laiklik aşkıyla yanıp tutuşan Adonis’in özlemleriyle örtüşmesindeki garabet dikkat çekerken röportajda Ortadoğu intifadaları ve Suriye özelindeki konum alışların kimilerini nasıl tutarsızlık bataklığına düşürdüğü bir kez daha görülüyor:
***
İşte o röportaj…
Profil: Suriye'deki gelişmeler hız kazanıyor. Kısa bir süre öncesine kadar, iç savaş çıkacağı kaygısı vardı. Şimdi ise iç savaş başladı bile şeklinde görüşler var.
Adonis: Hayır, henüz patlak vermedi. Ama iç savaş çıkabilir ve bu büyük bir felaket olur. Suriye'de rejim, muhalefetten daha güçlü. Ama ülkeye para ve silah akışı başladığında bu durum değişebilir de.
Profil: Ama rejime karşı başlatılan ayaklanma birçok şeyi harekete geçirdi.
Adonis: Benim için gençliğin, bütün Arap alemini kapsayan bu ayaklanması sıradışı idi. Nasıl da her şeyi örgütlediler, kendilerini ifade ettiler. Bu hususlar beni çok etkiledi. Bu baharı mümkün kılan, Arap gençliği idi. Ve ilk defa Araplar Batı'yı taklit etmedi. Ancak ne yazık ki, Mısır ve Tunus'ta da görüldüğü gibi, gençlik realiteyi belirlemiyor. Yurtdışından destekle bugünün durumuna egemen olanlar, köktendinciler, dincilerdir. Devrimin meyvelerini onlar taşıyor.
Profil: Dolayısıyla Arap Baharı'nın başlangıcından bir yıl sonra bilançonuz çok da olumlu değil.
Adonis: Elbette olanaklar var. Ancak pratik olarak pozitif bir bilanço mümkün değil. Tunus'a bakınız. Bugün ülke, Habip Burgiba'nın da gerisine düştü. Burgiba rejimi laik idi. Şimdi ise İslamcılarca yönetiliyor.
Profil: Bu noktada çelişkili bir durum yaşanmıyor mu? Bir yanda Arap toplumları içinde din son 20, 30 yıldır giderek daha büyük etki kazanıyor. Öbür yandan geçen yılki Arap devrimi başlangıcında laikti, İslam ile ilgili değildi.
Adonis: Gençlik bir sestir, bir öfke, bir irade. Ama parçalıdır, ideolojisi yok ve zayıftır. Batı'daki solu biliyorsunuz. O da hep parçalı. Arap ülkelerinde bir tek köktendinciler ciddi bir örgütlenmeye sahip.
Profil: Lütfen ama! Bugün Humus ve Hama'da sokaklara çıkan ve katliamdan geçirilenler İslamcı değil ya.
Adonis: Bunu nereden biliyorsunuz?
Profil: Bütün muhabirler bunu söylüyor. El Cezire de.
Adonis: Ve bunlara inanıyor musunuz? Muhaliflerin büyük çoğunluğu köktendincilerden oluşuyor. Ben radikal bir şekilde rejime karşıyım ama muhalefeti de desteklemiyorum. Çünkü ben, askeri diktatörlükten dini diktatörlüğe geçişe katkı sunmak istemiyorum.
Profil: Fakat bu gerçekten realist bir senaryo mu? Örneğin Mısır'da, Humeynizmi örnek alan bir teokrasinin veya bir çeşit halifeliğin kurulması mümkün mü?
Adonis: Halifeliğe hiç gerek olmazdı. Dini eğilim yeterlidir. Bu en azından tarihsel bir gerileme. Bununla alakam olsun istemiyorum. Arap dünyasındaki devrim -ki bütün zeminlerde modern çağdan çok ortaçağa yakındır- laik olmazsa başarılı olmayacaktır. Din ve devleti ayırmazsak, kadınlara tam eşitlik vermezsek ve kendimizi şeriat yasalarından kurtarmazsak, sadece bir despotluğun yerine bir başka despotluk koymuş olacağız. Askeri diktatörlük düşünceyi kontrol ediyor. Ama dini diktatörlük hem düşünceyi ama hem de bedeni, dili ve günlük yaşamı kontrol ediyor. Bu ise topyekun diktatörlüktür.
Profil: Mısırlılar ilk kez, özgürce oy verme imkanına sahip oldu.
Adonis: Doğru. Ama bakınız: Köktendinciler neredeyse oyların dörtte üçünü aldı. Bu durumda demokrasi, ilerlemenin kriteri değil. Bundan dolayı demokrasiyi yeniden düşünmek gerekiyor. Hitler de seçimle iktidara geldi. Bu nasıl bir demokrasi? Size soruyorum. Ben tabii ki demokratım. İslamcılar kazandı, bunu kabul etmek zorundayım. Ama asla onların tarafından durmayacağım.
Profil: Yani islamofaşizm gibi bir tehdit mi var?
Adonis: Aynen. Bu tabii ki mevcut diktatörlüklerin kalması gerektiği anlamına gelmiyor. Onların devrilmesi gerekiyor. Benim için bu net. Ama şu soruyu da sormalı: Hangi rejim eski rejimin yerine geçiyor? Ayrıca Suriye'yi kopuk ele almamalı. Bu bölgede, dine dayalı bir devletin olduğunu unutmamalı: İsrail. Bizim orada başka dini rejimlere ihtiyacımız yok.
Profil: Peki ne yapılmalı?
Adonis: Halk mücadelesini sürdürmeli ama dini ideoloji olmadan. Özgürlük için ölmeye hazır olmalı. Ama bu tarzda bir mücadeleyi onaylamıyorum.
Profil: Ne demek istiyorsunuz?
Adonis: Batıdan yardım talebinde bulunmayı kastediyorum. Bu olmaz. Halk, Amerikalılardan, Fransızlardan, Türklerden kurtarılmayı dileyemez ki. Ya da Suudilerden. Onlar kendilerini korkunç bir rejimden kurtarmalı. Bütün bu olup bitenler onursuz ve acınacak bir oyun.
Profil: Dolayısıyla dış müdahalelere karşısınız?
Adonis: Evet, özellikle de askeri müdahalelere. Arap ülkelerinden müdahale çağrıları tamamen yanlış. Bir devletin temelleri nasıl, daha önce o ülkeleri sömürenlerin yardımıyla döşenebilir? Batı illa Arapları kurtarmak istiyorsa, o zaman Filistinlilerle başlasın. O zaman 50 yıldan beri sistematik bir şekilde bastırılan ve imha edilen bu halk için bir şeyler yapsın. Bu konuda ikiyüzlülük yapılmamalı.
Profil: Rusya ve Çin, BM Güvenlik Konseyi'ne Esad rejimine karşı sert bir kararın alınmasını engelledi. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Adonis: Bu şekilde onlar da tıpkı Amerikalılar gibi kendi çıkarlarını esas alıyor. Sorun da bu zaten. Amerikalıların müttefikleri Suudi Arabistan, Katar ve İsrail'de. Ruslar neden aynı şekilde çıkar politikası yürütmesin?
Profil: Suriye'de binlerce insan vuruluyor. Muhalefet yardım istiyor.
Adonis: Şunu anlamalısınız: Suriye'de bütün ülkeyi kapsayan bir ayaklanma yok. Ayaklanma Hama, Humus, Türkiye sınırı bölgesinde. Ama bir bütün olarak Suriye toplumu kıpırdamadı. Peki ya Şam, Halep, Lazkiye? Ülkenin merkezlerinde durum sakin. Suriye toplumu Yemen'deki toplum gibi hareket etseydi, o zaman her şey değişirdi.
Profil: Suriyeli askerler karşı saflara geçiyor, rejime karşı savaşan Özgür Suriye Ordusu oluştu...
Adonis: Bütün bunlar propaganda. Bunlar gerçek olsaydı, gerçekten de üst düzeyli subaylar taraf değiştirmiş olsaydı, rejim sonuna gelmiş olurdu.
Profil: Suriye muhalefeti ile ilişkileriniz var mı?
Adonis: Hangi muhalefet? Birçok muhalefet var. Türkiye ile müttefik halindeki muhalefet var, Batı ülkelerinde oturan muhalefet var, ülkenin içinde çeşitli gruplar var. Herkes ayrı bir telden çalıyor. Ben olsaydım iç muhalefetin tarafında yer alırdım. Ama biliyor musunuz, burada mesele iktidarın el değiştirmesi. Beni ise iktidar ilgilendirmiyor. Ben toplumun değişimi ile ilgilenirim. Arap dünyası batının umurunda değil. Batı ve Doğu arasında bir çelişki var, iktidar politikası burada esas. Mesela bir İran-Suriye-Hizbullah ekseni var. Bu eksenin kırılması gerekiyor. Buna katılıyorum. Ama bir halkı, bir ülkeyi, bütün bir uygarlığı yıkamazsın. Başka yöntemler bulmalı.
Profil: Hangi yöntemler?
Adonis: Bunu bilemem. Ben siyasetçi değilim. Ama Irak'ta uygulanan yöntemlerin yanlış olduğu kesin. Ülke yıkıldı. Şimdi aynısı Suriye ile yapılmak isteniyor. Eskiden Amerikalılar köktendincileri finanse ediyordu, Afganistan'da örneğin. Sonra bir zamanlardan özgürlük savaşçıları kötü teröristlere dönüştüler. Şimdi ise yeniden İslamcılar destekleniyor.
Profil: Ama Müslüman Kardeşler daha çok ılımlı bir İslamı temsil ediyor.
Adonis: Ilımlı İslam diye bir şey yok. Ilımlı Müslümanlar var, evet. Ama ılımlı İslam yok.
Profil: Bu, yoruma bağlı bir şey değil mi?
Adonis: Eğer Batı'nın bir ılımlı İslama ihtiyacı varsa, Suudi Arabistan'da başlasın ya. Amerika'nın ve Batı'nın Arap dünyasına ilişkin politikasına karşıyım. Onların mantığını paylaşamam, paylaşmam. Müslüman Kardeşler faşistler, bildiğimiz faşist. Saçma değil mi: 200 yıl önce Muhammed Ali Paşa Mısır'ın moderniteye giden yolunu açtı. Şimdi ise iktidardaki Müslüman Kardeşlerle bu kapılar yeniden kapatılıyor.
Profil: Arap dünyasında sizin görüşlerinizi paylayan reel güçler nerede?
Adonis: Mükemmel ressamlar, şairler, sanatçılar benim gibi düşünüyor. Onlar birey. Arap kolektif yapılar ise dinin etkisinin altında.
Profil: Arap dünyası size göre kayıp mı?
Adonis: Evet.
Profil: Yaşayan en büyük Arap şairin, 'uyanış'ın başlangıcından bir yıl sonra, Arap dünyasının kayıp olduğunu söylemesi hayret verici değil mi?
Adonis: Dini diktatörlüklerle karşı karşıya bırakılmaktansa kayıp olmak daha iyi.
***
Röportajın Orijinali: http://www.Profil.at/articles/1206/560/318878/syrien-ich-opposition
* Röportaj Meral Çiçek (defterares.blogspot) tarafından tercüme edilmiştir.
Adonis Kimdir?
Asıl adı Ali Ahmet Said Eşber Arap şairi Adonis, 1930 yılında Suriye'de Lazkiye'nin Kassabin köyünde doğdu. Tartus'ta bir Fransız lisesinde okudu. 1947 yılında dönemin Suriye cumhurbaşkanı Şükrü el Kuvvetli'nin önünde şiir okuma fırsatı yakaladı ve bu vesileyle burslu olarak Lazkiye'deki devlet okulunu bitirdi. 1950 yılında Şam Üniversitesi'ne girdi.
Suriye'de bulunan Fransız kuvvetlerine karşı gösteriler örgütledi. İlk şiirlerini bu sırada yayınladı. Şam Üniversitesi'nde Edebiyat öğrenimi gördü. Beyrut Saint Joseph Üniversitesi'nde doktorasını yaptı. Burada Baudelaire ve Rilke'nin şiiriyle tanışan Adonis, 1954'te edebiyat ve felsefe lisansı aldı. “Şiir” dergisini çıkarttı. Bu dergi tüm Arap dünyasını etkiledi. 1961 yılında Lübnan vatandaşlığına geçti ve Adonis ismini aldı.
Ortadoğu'dan Fas'a kadar tüm Arap şiirini etkilediği belirtilen Adonis, Beyrut iç savaşından sonra Paris'e yerleşti. Mistisizme ilgilendi. Çeşitli üniversitelerde profesörlük yaptı.
1971 yılında Suriye -Lübnan En İyi Şair Ödülü'nü, 1986'da Brüksel'de Uluslararası Şiir Bienali Büyük Ödülü'nü kazandı. 1983 yılında Paris'te Stephen Mallarme Akademisi Üyesi seçildi. 1986 yılında da şiir dünyasının en önemli ödüllerinden olan "Le Grand Prix des Biennales de Poéise" (Brüksel) ödülünü aldı. 2001 yılında kendisine Goethe Madalyası verildi. Şiirleri 10 ayrı ülkede -belki de daha fazla- yayımlandı. Uluslararası Nâzım Hikmet Şiir Ödülü'nün ilkini kazanan şair Adonis (halen Paris’te yaşamaktadır.