Abdurrahman Güner / HAKSÖZ HABER
1984’ten 2021’e Orwell'in distopik gerçekliği
George Orwell’in dünya edebiyatına katkısı genelde distopya denilen, geleceğin karamsar tablosundan oluşan türde verdiği eserlerle anılır. Hayvan Çiftliği ve 1984 bunların en bilinenleri olma özelliğine sahip. Yine gerçek dünyadan daha fazla beslenen Aspidistra romanı da bir yönüyle aynı karamsarlığı taşır.
Romanlarındaki karamsar gelecek tasavvuru bir yana Orwell için pesimist nitelemesi çok doğru olmayabilir. Katalonya’ya Selam kitabında gazeteci sıfatıyla gittiği İspanya İç Savaşı’nda Franco rejimine karşı verdiği mücadeleyi anlatmaktadır. Bu eserlerin tümünde ortak nokta ise sol içi eleştiri konusudur.
Troçkist çizgiye yakın olarak değerlendirilen Orwell için tam anlamıyla Troçkist tanımlaması da doğru sonuç vermez. Katalonya’ya Selam isimli eserde kendisine yakın olan sosyalistleri de eleştirmektedir. Bu yönüyle eleştirmen kimliğinin aslında diğer bütün kimliklerinin üstünde olduğunu söylemek mümkündür.
Stalin rejiminin insanlık tarihinin gördüğü en vahşi zulümlere imza atmış olması sosyalist blokta haliyle bir kırılmaya yol açıyor. Azınlık olarak nitelenebilecek bir grup bu durum karşısında tepkisini ortaya koyarken büyük kitleler üç maymunu oynamıştır.
Bu yönüyle Orwell’in yaşadığı zaman diliminde olaylara daha vicdan ve adalet merkezli yaklaşmaya çalıştığı söylenebilir. Bunun için ona teşekkür edecek halimiz yok! Netice olarak milyonlarla ifade edilen katliamlar gerçekleştirmiş bir rejime karşı tepki göstermek kendisine insanım diyen herkesin yapması gereken bir şeydir…
"Big brother is watching you!" 1984 romanın en bilinen cümlelerindendir. (Büyük birader sizi izliyor!)
Tüm bunların yanında George Orwell’in çok bilinmese de Burma Günlükleri isimli eseri de okunmaya değer bir yapıttır. İngiliz sömürgeciliğinin nasıl işlediği anlamak açısından değerli tespitler içeren bu eser, Orwell'in düşünce hayatının şekillenmesinde de oldukça etkili olan Burma’da yaşadığı günlerin anılarından oluşuyor. Bizim için hala kanayan bir yara olan Arakan coğrafyasının sıkıntılarla dolu geçmişini öğrenmek çözüme dair bir şeyler söylemeyi de mümkün hale getirebilir.
George Orwell’in daha evvel bahsettiğimiz gibi en önemli özelliği eleştirel düşünmeyi hiçbir zaman bırakmamasıdır. 1984 romanında modern dünyanın geleceği hakkında çizdiği tablo abartılı kısımları bir yana bırakırsanız büyük oranda içinde yaşadığımız gerçeklikle eşleşmektedir. Devletin insan üzerinde sınırsız gücünün neler yapabileceğini düşünmek adına 1984 romanı uzun yıllar geçmesine rağmen hala okunmaya değer bir yerde duruyor.
Modernleşmenin yıkıcı tahakkümüne maruz kalan Müslümanlar için 1984, buz gibi gerçekliğine tanık olduğumuz kurmaca bir roman olma özelliğine sahip. Düşüncesinin bile “düşünce polisi” tarafından imkanız hale getirildiği bir vasatta insan için isyan bile artık bir çare olmaktan çıkmaktadır. İsyan düşüncesinin temelleri de, düşünceler üzerinde egemenlik kuranlar tarafından belirlenmektedir. Bu yönüyle Orwell’in karamsarlığının ‘kendine kadar’ olduğunu belirtmek lazım. Bizim açımızdan bir gerçekliği işaret etmesi sebebiyle önemliyken tespitlerinin Müslümanların ahiret merkezli hayat tasavvurlarıyla ilişkili olduğunu söylemek mümkün değildir. Bu sebeple Orwell değerlendirmesi kendi iç tutarlılığı göz önüne alınarak yapılmalı. Öteki türlü yapıldığında verimli bir okumadan söz etmek mümkün olmayacaktır…
Kameralarla, yüz tanıma sistemleriyle ve uydu takip cihazları eliyle her şeyi ölçülüp biçilen ve adım adım takip edilen modern insan duvara toslamıştır. O halde evvel emirde hayatı bir bütün olarak ele alıp teori-pratik bütünlüğü içinde uzun soluklu bir mücadele perspektifi geliştirmek zorundayız. Yoksa Orwell’in başarılı bir şekilde tespit ettiği ancak çözüm sunamadığı fasit daire içine biz de kendimizi hapsetme riskiyle karşı karşıya kalabiliriz!