Duştê Derbeya Eskerî/Leşkerî, Derbeye Milet
Miraz Babij / Haksöz-Haber
Wendoxê ma yê erjayeyî, seke şima zî zanê şewa 15ê Temmuze Tirkîya de seba derbeyêka eskerî/leşkerî teşebusêk virazeya. Hemverê/duştê nê teşebusî şar vejîya meydanan û na derbe qebûl nêkerd.
Derbeya Leşkerî, wextê Usmanîyan de demê Fatîh Sultan Mehmedî ra dest pakena û heta serra 1913yî Îsyanê Bâbialî tewir-tewir wextan de vejîyêna milet ver. Nê derbeyî tarîx de hendo ke ca gênê, ma vînenê ke; 36 padîşanê Usmanîyan ra 12 yê ci bi îsyan û derbeyana padîşahîya xo vindî kerda.
Kes eşkeno awankerdişê Komarê Tirkîya zî sey derbeyêka qebûl bikero. Jonturkan hem mîyanê welatî de hem zî teberê welatî de destegê muxalîfanê Abdulhemîtî girewt û Abdulhemîtî rê derbeyêk viraşt. Na derbe ra dima Abdulhemît Padîşahî ra rona û goreyê xo yew sîstem awan kerd. No hal heta Derbeya Bâbialî dewam kerd. Na derbe ra dima Cemîyetê Îttîhat û Terakkî îktîdar girewt xo dest û dewleta Usmanîyan kerd daxîlê Şerê Yewin yê Cîhanî. Daxîlbîyayişê nê şerî ra dima Dewleta Usmanîyan bî vila û heruna Usmanîyan Komarê Tirkîya awan bî.
Awankerdişê Tirkîya ra dima hema-hema kadroyê dewlete pêro bi leşkerana kerdî pir û heta serranê 1950î yew partîya îdare kerd û dima zî herçîqas partîyê îktîdarî bivurîyê zî îktîdarê kemalîstan o nimiteyî dewam kerd. Semedo ke her roja ke ravêrdê îktîdarê kemalîstan bîyê sist, leşkeran 27ê Gulane 1960 de derbeyêk viraşt. Encamê na derbe de sîyasetmedarê ke duştê kemalîzmî sey tehlûke ameyê vînayîş pêro dîskalîfîye kerdî.
Herçiqas encamê na derbe de sey Adnan Menderes, Rustu Zorlu û Hasan Polatkan dardakerdî zî weçînitişê 1961î de CHP reyna îktîdar nêbî û serranê 1962 û 1963 yî de teşebusê derbeyan reyna virazeya. Tîya de kemalîstan di hetî xo rê sey tehlûke vînayê: 1-Mislimanî 2- Sosyalîstî.
12 yê adare 1971 de leşkeran reyna sîyasetî rê mudaxele kerd labelê nê mudaxeleyî zî seba qedînayişê muxalefetî bes nêkerd.
Dima derbeya 12 Êlule 1980î virazeyê…
Kes eşkeno vajo ke; tarîxê Komarê Tirkîya de derbeya tewr faşîst derbeya 1980î ya. Çunke na derbe bê kemalîstan her tewir îdeolojî rê û mensûbanê nê îdeolojîyan rê zirarê tewr pîlî dayî. Verê derbe bi şeklêko sîstematîk sey bajaranê Maraş û Çorum de elewî ameyî qîrkerdene keyeyê elewîyan ameyî veşnayîş. Reyna duştê misliman de zî prowakasyonê pîlî ameyî organîzekerdiş.
Ziraro tewr pîl –ke tarîxê Komarê Tirkîya de tim wina bî- kurdan vîna. Zîndananê Dîyarbekirî de 150 hezar kesî bî şeklêko sîstematîk îşkence vîna. Endamê partîyanê kurdan hezarana kes ame kiştene û hezarana kes encamê nê îşkenceyan de seqet mend.
Encamê derbeya 1980î de 1 mîlyon 683 hezar kes sey anarşîst ameyî qebûlkerdiş, 210 hezar dawayan de 230 hezar kes ame muhakemekerdiş. Seba 7 hezar kesan îdam ame waştiş û îdamê 517 kesan ame qebûlkeriş. 30 hezar kes kar ra 14 hezar kes welatîyî ra ame eştene. 30 hezar kesî îltîca kerd. Faalîyetê 23 hezar û 677 komelan ameyî vindarnayîş. Nêzdîyê hezar kesî bi şeklêko “bişuphe” merdî. Bitespît 171 kes îşkenceyan de merd.
Teşebusê 15 Temmuze…
15ê Temmuze 2016 tayê leşkeran teşebusê derbeyêk kerd. Dewlete biresmî no teşebus, sey teşebusê murîdanê Fethullah Gulenî qebûl kerd. Nê teşebusî de serokkomar Erdoganî şarê Tirkîya dawetê kuçeyan kerd û waşt ke şarê Tirkîya duştê na derbe vindero. Vejîyayişê kuçeyan ra dima leşkeranê cunta xususî Enqere û Îstanbul de mudaxeleyê zaf bêînsafî kerdî û nê mudaxeleyan de nêzdîyê 250 kesan şehid kewtî. Nêzdîyê 200 leşkerê cunta zî ameyî kiştene.
Saetanê verênan yê derbe de şaro ke vejîya bi kuçeyan tena sempatîzanê Erdoganî yan zî yê AK Partiyî nêbî. Tewir-tewir hetan ra, partîyan ra însanî duştê derbeya leşkerî vejîyayî meydan.
Verê tehlîlkerdişê derbe ez wazena ma biewnîyê şertî yê ke derbe kerda hazir.
Fethullah Gulen serranê 1970 ra dima dest bi xebatanê organîzekerdişê “cemaatê” xo keno. Nê xebatan de xeylê merdimî bi eya karê ortaxî kenê. Çi heyfo ke îktîdarê Ak Partî de zî no hal wina bî.
Nê karanê ortaxan ra cîya kadroyê dewlete heme bê lîyakat û bê ehlîyet deyayî nê cemaatî û cemaatê Gulenî bi hîleyana ( tirawitişê persanê azmunan, mulakatan de torpîl ûsn.) kadroyê dewlete pêro îşqal kerdî.
Wexto ke Gulen Ak Partî ya cîya kewt “tapeyê” wekîl û wezîran vejîyayî meydan badê nê tapeyan operasyonê MÎTî û operasyonê 17-25 Qanune virazeyayî û encamê nê operasyonan de Gulenîstan waşt ke Erdoganî û partîya ey biqedînê.
Labelê badê nê operasyonan milet weçînayişan/weçînitişan de reyna desteg da Erdoganî û operasyonî nêresayî amacê xo. Nê operasyonan ra dima endamê cemaatê Gulenî sey terorîst ameyî qebûlkerdiş labelê dewlete bi raştî nêşî nê terorîstan ser.
Tayê embazê Erdoganî zî mîyan de (Nimûne: Bulent ARINÇ) Gulenîstî sey terorîstana qebûl nêkerdî û duştê “paralelan” mucadele nêkerd.
Nê meseleyan ra teber, tarîxê Şuraya Eskerî ya Berz bî nêzdî û îhtîmalêko gird Gulenîstî yê ke leşkeran mîyan de bî do dîskalîfîye bîyayê. Înan zî tayê leşkerê ke muxalîfê Erdoganî girewtî xo het û teşebusê derbe kerd. – tabî destegê dewletanê bînan zî nê derbeyî mîyan de cayê xo gêno-
Nê rojanê peyênan de beno ke tayê “şowmenî” zî vejîyayî meydan labelê merdimî yê ke şewa siftî vejîyayî meydan bi zerrîyê ka safî ya vejîyayî meydan û duştê derbeya leşkerî seba şerefê xo mucadele kerd.
Semedo ke keynekê mi binê postalanê leşkeran de nêenciqîyê mi zî a şewe çareyê keynanê xo kerd maç, mi awdazê xo girewt û ez zî vejîyaya meydanan. Semedo ke derbeya leşkeran emrê/umrê qeçanê mi nêtirawo ez zî vejîyaya meydanan.
Encamê Derbe û Omidê mi…
-Seke mi cor de zî behs kerd sebebê na derbe yo sereke, seba kadroyanê dewlete îhmalkerdişê lîyakat û ehlîyetî yo. Eke dewlete na derbe ra xo rê ders bigîro gerek ney ra tepîya lîyakat û ehlîyetî bigîro bingeyê xo. Çunke lîyakat û ehlîyet edaletî temsîl kenê û keso ke bê edaletî bikero rew yan zî berey bedelêko giran dano.
-Bajaranê Kurdan de zî saetanê verênan ra heta nika, duştê derbe şarê kurdan vejîyayî teber û derbe qebûl nêkerd. No zî seba çareserîya meseleya kurdan gerek sey yew fersendî biwaneyo û problemî yê ke îdeolojîyê fermî yê dewlete bîyo sebeb teqez hewadeyê û heqê kurdan bêrê naskerdiş.
-Operasyonê ke duşte Gulenîstan virazeyenê gerek zaf xesas virazeyê û merdimê bêgunayî nê opersyonan ra zirar nêvînê.
-“OHAL” o ke ameyo îlankerdiş gerek sey “OHALanê” verênan nêbo û kesî rê neheqî nêro kerdiş. Eke wina nêbo şaro ke duşte derbeya leşkerî vejîyayo do dewlete ra derbe bûro.
-Wa nêro vîrkerdiş ke şaro ke duşte derbe vejîya tena sempatîzanê Ak Partî nêbi. Gerek polîtîkayê hukmatî zî goreyê ney virazeyê û kesî mexdur nêkerê.
Vateyo peyên: Şaro ke duşte derbeya leşkerî vejîya meydanan û şehîd kewt, ez reyna bi hurmet ana xo vîr. Înşallah nê teşebusî ra dima dinya de kes derbe, lej û qîrkerdiş nêvîneno.