Yargıtay 16. Ceza Dairesi, Eski Genelkurmay Başkanı ve 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile eski Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya'nın 12 Eylül darbesine ilişkin yargılandıkları davanın temyizi aşamasında, "Evren'in 9 Mayıs 2015, Şahinkaya'nın 9 Temmuz 2015'te öldükleri nüfus kayıtlarından anlaşıldığından açılan kamu davasına, niteliği itibarıyla müsadereye tabi eşya ve maddi menfaatler dışında hiçbir şekilde devam olunamayacağına, bu nedenle kamu davasının ölüm nedeniyle düşmesine" karar vermişti.
Davaya bakan yerel mahkeme de Yargıtay kararına uyarak, Evren ve Şahinkaya hakkındaki kamu davasının ölüm nedeniyle "ortadan kaldırılmasına" karar vermiş, "sanıkların mal varlıklarına el konulması, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) çıkarılmaları, rütbelerinin geri alınması" konusunda karar verilmesine yer olmadığına hükmetmişti.
Bu kararın temyiz edilmesi üzerine dosya Yargıtaya geldi.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan tebliğname, son kararı verecek Yargıtay 16. Ceza Dairesine gönderildi.
Tebliğnamede, davanın düşmesine ilişkin yerel mahkeme kararının onanması, ancak sanıkların mal varlıklarına el konulması, rütbelerinin sökülmesi ve Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarılmasına yer olmadığına ilişkin kararının bozulması talep edildi.
Başsavcılığın tebliğnamesinde, yerel mahkemenin ilk kararında sanıklara müebbet hapis cezası verildiği, sanıkların kamu hizmetinden yasaklandıkları ve haklarında rütbelerin sökülmesini düzenleyen Askeri Ceza Kanunu uyarınca 30. ve 31. maddelerinin uygulanmasına hükmedildiği anımsatıldı.
Bu nedenle sanıkların, rütbe ve memuriyetlere ilişkin hak ve yetkiyi kullanamayacakları, maaş, ikramiye, orduevinden istifade, koruma, ev, eşya tahsisi gibi hiçbir haktan istifade edemeyecekleri belirtilen tebliğnamede, bu durumun mirasçılar bakımından da geçerli olduğu vurgulandı.
"TSK'dan çıkarma cezası tatbik edilemedi"
Yerel mahkemece, sanıklar hakkında, "müsadereye tabi eşya ve maddi menfaatler yönünden müsadere kararı verilmesine, haklarında 1632 sayılı Yasanın 30. ve 31. maddelerinin uygulanmasına yer olmadığına" karar verildiği hatırlatılan tebliğnamede, bu nedenle sanıklar hakkında TSK'den çıkarma cezasının tatbik edilmediğine işaret edildi.
Başsavcılığın tebliğnamesinde, "Dolayısıyla sanıkların, general rütbesinin vermiş olduğu hak ve yetkileri mirasçıları eliyle kullanma imkanı ortaya çıkmıştır. Bu durum ise zamanaşımı ve ölüme rağmen devam eden müsadereye tabi eşya ve maddi menfaatler yönünden davaya devam edilmesini öngören yasal düzenlemeye aykırı olacaktır." denildi.
Bu nedenlerle Mahkemece yargılamaya devam edilmesi, sanıkların varsa yasal mirasçılarının araştırılıp bahsi geçen hak ve yetkilerin mirasçıları tarafından kullanılıp kullanılmadığının tespit edilmesi gerektiği talep edilen tebliğnamede, buna ilişkin müsadereye tabi eşya ve maddi menfaatler yönünden bir karar verilmesi gerektiği yönünde görüş bildirildi.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının tebliğnamesinin bağlayıcılığı bulunmuyor. Davayla ilgili son kararı Yargıtay 16. Ceza Dairesi verecek.
Davanın geçmişi
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra yürürlüğe giren, "Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanamayacağı"na dair Anayasa'nın geçici 15. maddesi, 12 Eylül 2010 referandumu ile kaldırıldı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının Evren ve Şahinkaya hakkında hazırladığı iddianamenin Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince 10 Ocak 2012'de kabul edilmesiyle Türkiye tarihinde ilk kez bir darbenin sorumluları yargı önüne çıktı.
Mahkeme, 18 Haziran 2014'te Evren ve Şahinkaya'yı, 1979'da verdikleri muhtırayla "anayasa ve TBMM'yi ortadan kaldırmaya ve görevini yapmasını engellemeye teşebbüs", 1980'de de cebren "anayasayı tağyir, tebdil veya ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM'yi ıskat ve cebren men" suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırdı, takdiri indirimle cezayı müebbet hapse çevirdi. Evren ve Şahinkaya hakkında, Askeri Ceza Kanunu'nun "askeri rütbelerin sökülmesi"ne ilişkin 30. maddesinin de uygulanmasına karar verildi.
Dosya Yargıtayda iken iki sanık da hayatını kaybetti
Kararın ardından sanık avukatları kararı temyiz etti. Dosya Yargıtayda iken Evren, 10 Mayıs 2015'te 98 yaşında, Şahinkaya da 9 Temmuz 2015'te 90 yaşında hayatını kaybetti.
Yargıtay 16. Ceza Dairesi, temyiz incelemesinde, sanıkların ölümleri nedeniyle davanın düşürülmesine karar verdi.
Yargıtayın ikinci bozma kararı
Dosyayı yeniden görüşen yerel mahkeme, karara uyarak düşme kararı verdi ve dosya tekrar Yargıtay 16. Ceza Dairesine geldi. Daire, yerel mahkemenin kararını bu kez usul yönünden bozmuştu. Bunun üzerine tekrar yerel mahkemeye gelen dosyada, davanın düşmesine, sanıkların "malvarlıklarına el konulması, TSK'den çıkarılması ve rütbelerinin geri alınmasına yer olmadığına" karar verilmişti. (AA)