Rusya'nın 24 Şubat'ta Ukrayna'yı işgaliyle başlayan savaşta iki ülke de binlerce insansız hava aracı (İHA) kullanıyor. Son olarak 3 Eylül'de Ukrayna Başkomutanı Valeriy Zaluzhniy iki adet Bayraktar TB2 ile son üç günde 26,5 milyon dolarlık Rus ekipmanının imha edildiğini açıkladı. Peki en çok hangi İHA'lar kullanılıyor? İHA'lar savaşta neden hayati önem taşıyor?

Ukrayna'da kullanılan ana askeri İHA, Türkiye yapımı Bayraktar TB2. Kameralar bulunan küçük bir uçak büyüklüğündeki bu İHA'lar, lazer güdümlü akıllı mühimmatla silahlandırılabiliyor.

Savunma araştırmaları üzerine çalışan düşünce kuruluşu RUSI'den Dr. Jack Watling, Ukrayna'nın savaşa 50'den az sayıda askeri İHA'yla başladığını söylüyor.

Watling'e Rusya ise "daha küçük ve daha basit" Orlan-10'lar kullanıyordu. Bu İHA'larında da kameraları var ve füze fırlatabiliyorlar.

Savaş başladığında Rusya'da bu İHA'lardan binlerce vardı, şimdi ise birkaç yüz tane kaldı.

İHA'lar ne kadar etkili?

Her iki tarafın kullandığı İHA'lar da düşman mevkilerini belirleme ve klavuzluk görevlerinde son derece etkin şekilde kullanıldı.

Watling, Rusya tarafından hedef belirlenerek gerçekleştirilen bir saldırının normalde 20 ila 30 dakika sürdüğünü ancak Orlan-10'lar sayesinde bunun sadece üç ila beş dakikaya indiğini belirtiyor.

Londra King's College'ta savunma çalışmalarında araştırmacı olan Dr. Martina Miron da İHA'ların Ukrayna'ya kısıtlı askeri güçlerini genişletme imkanı sunduğunu söylüyor:

"Eğer düşman mevkilerini belirlemek istiyorsan bunun için özel kuvvetler göndermen gerekir ve askerlerinin bir kısmını kaybedebilirsin. Şimdi, tehlikeye attığın tek şey bir İHA".

Savaşın ilk birkaç haftasında Bayraktarlar oldukça övülmüştü.

Miron, Ukrayna'nın İHA'larla mühimmat deposu gibi hedeflere saldırdığını ve bu araçların Rusya'nın Moskva savaş gemisinin batırılmasında rol oynadıklarını söylüyor.

Ancak Miron pek çok Bayraktar'ın Rusya hava savunma sistemleri tarafından yok edildiğini de ekliyor:

"Onlar oldukça geniş, görece yavaş hareket ediyorlar, yalnızca orta irtifada uçuyorlar ve bu onları vurmayı kolaylaştırıyor".

Sivil İHA'lar ne amaçla kullanılıyor?

Askeri İHA'lar oldukça pahalı. Tek bir Bayraktar TB2'nin değeri yaklaşık 2 milyon dolar.

Dolayısıyla iki taraf da ama özellikle Ukrayna; DJI Mavic 3 gibi yaklaşık 2 bin dolar değerindeki küçük, ticari modellere yönelmeye başladılar.

Ukrayna'dan bir İHA üreticisi ülkenin silahlı kuvvetlerinde tahmini 6 bin İHA bulunduğunu ancak bunu kesin olarak bilmenin mümkün olmadığını söylüyor.

Ticari İHA'lar küçük bombalar için uygun olabilir. Ancak bunlar daha çok mevki belirleme ve saldırıları yönlendirmede kullanılıyor.

Miron, "Ukrayna'nın Rusya kadar mühimmatı yok. Mevki belirlemek ve saldırıları yönlendirmek için 'havada gözlerinin olması', ellerinden geleni en iyi şekilde kullanmaları anlamına geliyor" diyor.

Ancak ticari İHA'lar, askeri olanlardan daha güçsüz.

DJI Mavic'in mezili sadece 30 km. kadar ve yalnızca 46 dakika uçabiliyor.

Ucuz ve küçük İHA'ların uçuş süresi ve mesafesi daha da kısa.

Kendilerini İHA'lara karşı nasıl savunuyorlar?

"Rusya askeri İHA'lara karşı radar savunması ve ticarilere karşı da elektrikli araçlar kullanıyor" diyen Miron, Rus güçlerinin İHA'ları engelleyen elektromanyetik silah Stupor kullandığını ekliyor.

Bu araç ticari İHA'ları GPS kullanarak yönlendirmeyi engelliyor.

Rusya ayrıca Aeroscope gibi ticari İHA ve operatörler arasındaki iletişimi engelleyen çevrim içi sistemleri de kullanıyor.

RUSI raporlarına göre, ortalama bir Ukrayna İHA'sı ancak bir hafta dayanabiliyor.

İHA'ları kim temin ediyor?

Beyaz Saray'a göre Rusya, Shahid askeri İHA'larını İran'dan temin ediyor.

Yemen'deki Husiler bu İHA'ları Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne karşı kullanıyor.

ABD, Ukrayna'ya Sustalı "Kamikaze" İHA'ları temin ediyor. Bunlar patlayıcı dolu ve hedefi bulana kadar dolaşıyor.

Elon Musk'ın sahibi olduğu SpaceX şirketi de Ukrayna'ya Starlink uydu iletişim sistemlerinden temin ediyor. Bu araç ticari İHA'larla operatörler arasında güvenli bir ağ sağlıyor.

DJI ise hem Ukrayna hem de Rusya'ya İHA satmayı bıraktı.

Ukrayna İHA'ların parasını nasıl ödüyor?

Ukrayna, 200 askeri İHA almak için bağış duyurusu yaptı.

Watling, "Bayraktar gibi geniş İHA'lar kadar, küçük ve sabit kanatlı keşif İHA'ları da arıyorlar" diyor.

Onlarca kişi Ukrayna'ya yardım için bağış gönderiyor.

Eurovision'u kazanan Kalush Orchestra da ödülü 900 bin dolara satarak İHA almak için bağışladı. Bu parayla üç tane Ukrayna yapımı PD-2 İHA satın alınacak.