Avrupa'nın "tahıl ambarı" olarak bilinen Ukrayna'nın Rusya tarafından saldırıya uğraması, buğday fiyatlarını 14 yılın en yüksek seviyesine çıkarırken, ekmek, makarna ve bisküvi gibi ürünlerin fiyatını artırması bekleniyor.

Rusya'nın Ukrayna'ya askeri müdahalesiyle tarımsal emtia fiyatlarındaki yükseliş ivme kazanırken, artan fiyatlar küresel gıda enflasyonu için yukarı yönlü risk oluşturuyor.

Dünya buğday ihracatında önemli bir role sahip Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilim, buğday arzının olumsuz etkilenebileceğine, fiyatlardaki yukarı yönlü baskının sürebileceğine ve bu ülkelerin buğday ihracatının durma noktasına gelebileceğine dair endişeleri artıyor.

Azak Denizi ve Karadeniz'deki birçok limanın kapalı olması, sigorta yapılamaması, nakliye maliyetlerinin yüksek olması ve bazı gemilerin savaş bölgesine yönelik rotaları kullanmayı tercih etmemesi sorunu daha da ağırlaştırıyor.

Buğdayın fiyatı tarihi seviyelere ulaşırken, ayçiçek yağı ve soya fasulyesinde de kıtlık riskinin bulunduğu belirtiliyor.

Gübre fiyatları ise artmaya devam ederken, yaşanan son gelişmeler tarım sektörünün başlıca tedarikçi ülkeler olan Rusya ve Ukrayna'ya ne kadar bağımlı olduğunu gösteriyor.

14 yılın zirvesindeki buğday fiyatlarının ekmeğin maliyetini artırması bekleniyor

Batılı ülkelerin Rusya'ya yönelik sert ekonomik yaptırımlarına rağmen Ukrayna'da savaş devam ederken, küresel arza ilişkin endişelerin artmasıyla buğday fiyatlarının 14 yılın zirvesine ulaştığı dikkati çekiyor.

Chicago Borsasında (CBOT) buğday fiyatları kile başına 4 Mart'ta 12,09 dolarla 2008'den bu yana en yüksek seviyesini gördü. Böylece en temel gıda maddelerinden biri olan buğday fiyatları hafta boyunca yüzde 40'tan fazla artış gösterdi.

Uzmanlar, şubat ve mart 2008'deki kısa süreli artışlar dışında, buğdayın modern tarihte bugün olduğundan daha pahalı olmadığını belirtiyor. Buğday fiyatının nerede zirve yapacağını tahmin etmek zorlaşırken, 2008'de kaydedilen 13,17 dolarlık zirveyi geçmesinin çok yakın olduğuna kesin gözüyle bakılıyor.

Bu yükselişin halihazırda yüksek seyreden küresel gıda fiyatlarını daha da olumsuz etkilemesi öngörülürken, un ve yem üretiminde kullanılan buğday fiyatlarındaki artışın ekmek, makarna ve bisküvi gibi ürünlerin fiyatını da artırması bekleniyor.

Ukrayna ve Rusya dünya pazarının önemli buğday üreticileri

Yaklaşık yüzde 70'i verimli topraklarla kaplı olan Ukrayna'nın 32 milyon hektarlık ekilebilir araziye sahip olduğu belirtiliyor. Bu oran tüm Avrupa Birliği'ndeki (AB) ekilebilir arazinin 3'te 1'ine tekabül ediyor.

Son 20 yılda Ukrayna tarımı yükseliş yaşarken, bugün ülkenin dünyanın en büyük 10 tahıl ihracatçısından biri olduğu kaydediliyor.

Rusya ve Ukrayna, dünya buğdayının yaklaşık yüzde 14'ünü üretiyor ve bu oran küresel buğday ihracatının neredeyse 3'te 1'ini oluşturuyor.

İki ülkenin küresel buğday ihracatındaki toplam paylarının 2019'da yüzde 25 düzeyinde olduğu kayıtlarda yer alıyor.

Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya'nın 2019'da küresel buğday ihracatındaki payı yaklaşık yüzde 18 düzeyinde bulunuyor. Yüzyıllardır önemli bir buğday üreticisi konumunda olan ve Avrupa'nın "ekmek sepeti" olarak da adlandırılan Ukrayna ise dünyanın en büyük 5'inci buğday ihracatçısı olarak ön plana çıkıyor.

Buğday fiyatlarındaki artış et ürünlerinin fiyatlarını da tehdit ediyor

Rusya-Ukrayna savaşıyla hız kazanan buğday fiyatlarındaki artışın özellikle Asya ve Afrika'da buğday ithal eden ülkeler için maliyeti artıracağı ve sonuçlarının ağır olacağı tahmin ediliyor.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, 2020'de Lübnan'da tüketilen tüm buğdayın yaklaşık yüzde 50'si, Yemen'de yüzde 22'si ve Libya'da yüzde 43'ü Ukrayna'dan ithal ediliyor.

Savaşın etkisiyle enerji fiyatlarındaki yükseliş, gübre fiyatlarındaki artışla birlikte gıda fiyatlarındaki yükselişi destekliyor.

Çatışmaların etkisiyle tahrip edilen yollar gibi ulaşımda yaşanan zorlukların ve azalan üretimin, olası bir "buğday kıtlığı" endişesini de beraberinde getirmesi bekleniyor.

Uzmanlar, küresel buğday arzının yüzde 35'inin hayvan yemi için kullanıldığına işaret ederken, bu durumdan et ve diğer hayvansal ürünlerin fiyatlarının da zarar görebileceğine dikkati çekiyor.

Halihazırda enerji kriziyle mücadele eden AB'nin savaşla birlikte gıda arzında sıkıntı yaşaması beklemezken, fiyatların artmasına kesin gözüyle bakılıyor.

"Fiyatlardaki yükselişin sonu görünmüyor"

Commerzbank Kıdemli Emtia Analisti Carsten Fritsch, buğday fiyatının hafta başından bu yana yaklaşık yüzde 40 arttığını belirtti.

Fritsch, "Yükselişin sonu görünmüyor çünkü dünya buğday ihracatının yüzde 30'u Ukrayna'daki savaş nedeniyle küresel pazarda kesildi." değerlendirmesinde bulundu.

Ukrayna'nın hafta başında Karadeniz limanlarını Rus saldırısının sonuna kadar kapalı tutacağını anımsatan Fritsch, Ukrayna'dan deniz yoluyla buğday sevkiyatının yapılamayacağını aktardı.

Fritsch, Rusya'nın da buğday ihraç etmekte zorlanmasının olası olduğunu, hiçbir geminin kriz bölgesine gitmeye istekli olmayacağını kaydetti.

Devam eden savaş bu yılki mahsulün ekimini de zorlaştırabilir

Sigorta şirketlerinin bunu karşılamak için önemli ölçüde daha yüksek primler talep edeceğine dikkati çeken Fritsch, nakliye şirketlerinin Rusya'dan veya Rusya'ya yapılan teslimatlar için sipariş kabul etmediğini belirtti. Fritsch, "Her durumda hemen hemen hiçbir alıcı şu anda Rusya'dan buğday sipariş etmeye istekli değil." ifadesini kullandı.

Yüksek fiyatların talebi frenlemeye başladığına dair işaretler olduğuna dikkati çeken Fritsch, talebin mümkün olan her yerde alternatif tahıl türlerine kaymasının muhtemel olduğunu belirtti.

Fritsch, bu nedenle mısır fiyatlarının da son günlerde önemli ölçüde arttığına işaret ederek, mısırın hafta başından bu yana yüzde 20'lik değer kazandığını bildirdi.

Mısırın da Ukrayna'daki savaştan etkilendiğini belirten Fritsch, dünya mısır ihracatının neredeyse 5'te 1'inin Karadeniz bölgesinden geldiğini, Ukrayna'nın dünyanın en büyük mısır ihracatçılarından biri olduğunu ifade etti.

Fritsch, devam eden savaşın bu yılki mahsulün ekilmesini de zorlaştırabileceğini dile getirdi.