Suriye’de siyasi çözümün yol haritasını ortaya koymak için rejim ve muhalifler 20 Şubat’ta Cenevre’de toplanacak. Rejimin karşısında muhalifleri kimin temsil edeceği sorusu yeniden gündemdeyken muhalefetin siyasi ve askeri kanatlarından temsilciler, birleşik ve ‘orantılı’ bir heyet oluşturmak için Cuma günü Riyad’da toplanıyor.

Bazı medya kuruluşlarında muhalefetin iki kanadı arasında çekişme olduğu ve hangi kanada kaç kişilik temsil hakkı verileceği konusunda fikir ayrılığı olduğu yönünde haberler çıksa da, her iki kanattan isimler bu haberlerin doğruyu yansıtmadığını belirtti.

Muhalifler, Riyad toplantısının 'birleşik ve orantılı' bir müzakere heyeti ile çıkması için gereken çabayı sarf edeceklerini ifade ediyor. Muhaliflerin siyasi kanadının en geniş şemsiye kuruluşu olan Ulusal Koalisyon (SMDK), Riyad toplantısı öncesi kendi çapında hazırlık toplantıları yaptı. El Arabi El Cedid’e göre, İstanbul’da düzenlenen bu toplantılar 3 gün sürdü.

Astana’daki ateşkes toplantısına katılan silahlı muhalif gruplar da kendi aralarında benzer toplantılar düzenledi.

Cuma günü Riyad’da yapılacak ve kaç gün süreceği henüz belli olmayan toplantıda Cenevre’ye gidecek isimler belirlenecek.

Astana'daki silahlı muhaliflerin temsilcilik vurgusu

Rusya ve Türkiye’nin inisiyatifiyle 23-24 Ocak’ta Astana’da düzenlenen görüşmelerin sonuç bildirgesinde silahlı muhaliflerin Cenevre’de temsil edilmesi konusunda mutabık kalındığı vurgulanmıştı.

Geçtiğimiz yıl Ocak-Şubat ayında yine Cenevre’de düzenlenen Suriye görüşmelerinde silahlı muhalif gruplar müzakere heyetinin içinde temsil edilmişti.

Ancak bu gruplara 15 kişilik heyetten sadece 5 kişilik temsil hakkı verilmişti. Kalan koltuklar SMDK'dan ve bağımsız isimlere gitmişti. Gelecek Cenevre görüşmelerine katılacak heyetin sayısı ve formülü ise Riyad'da kararlaştırılacak.

Halep krizi sırasında Ankara’da doğrudan Rusya ile bir iletişim hattı kuran ve Astana görüşmelerinden sonra konumunu daha da güçlendiren bu grupların 20 Şubat’ta düzenlenecek Suriye görüşmelerinde daha büyük oranla temsil edilmesi bekleniyor.

El Arabi El Cedid’e konuşan askeri kanattan bir muhalif kaynak, Riyad toplantına katılacak muhaliflerin, tüm kesimleri temsil eden güçlü, birleşik ve orantılı bir heyeti oluşturmak konusunda kararlı olduğunu söyledi. Kaynak, silahlı muhaliflerin bazı temsilcilerinin fikir alışverişi sırasında temsilcilik haklarının genişletilmesini dile getirdiklerini ancak bu konudaki son kararın Riyad’da verileceğini belirtti.

Riyad muhalifleri ve diğer platformlar

Riyad’ın muhalifleriyle aynı çizgiyi paylaşmayan bir muhalefet kesimi daha var. Geçtiğimiz yıllarda Kahire, Moskova ve Astana gibi kentlerde kongreler düzenleyen muhalifler bu şehirlerin isimlerini taşıyan platformlara dönüştü.

Rusya, bu platformları da Cenevre’de masada görmek istiyor ancak Riyad muhalefeti daha önceki Cenevre toplantısında, bu platformların muhalefetten ziyade rejimin çizgisine daha yakın olduğu gerekçesiyle müzakere heyetine katılmasını reddetmişti.

BM suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, 2016’daki Cenevre görüşmelerinde bu sorunu aşmak için farklı bir formüle gitmişti ve diğer muhalif platformlara danışman sıfatını vererek onlarla ayrı toplantılar düzenlemişti.

Beklenen Cenevre görüşmelerinde diğer muhalif platformların Riyad muhalefetiyle eşit temsilcilik hakkı almasını isteyen Rusya’nın baskısı altında kalan de Mistura, Suriye barış çabalarında muhaliflerin farklı kesimlerini temsil eden kapsamlı bir heyetten söz eden BM 2254 sayılı kararını arkasına alarak Riyad’ın muhaliflerine tehdit niteliğini içeren mesaj göndermişti.

De Mistura, muhaliflerin kapsamlı bir heyet oluşturmak konusunda başarısız kalırsa devreye gireceğini ve temsilcileri kendisinin seçeceğini söylemişti. Ancak Riyad muhalefetinin De Mistura’nın bu açıklamasına tepki göstermesi ve görüşmeleri boykot etmekle tehdit etmesinden sonra BM bu konuda daha temkinli bir tavır aldı. 

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Cenevre görüşmelerinin davetlerinin birkaç gün içinde yapılacağını söylemişti. Kimin davet edileceği konusunda daha yumuşak bir dil kullanan BM yetkilisi, ‘Biliyorsunuz bu konular çok hassas, çok kişiyle yoğun istişareler yapılmalı’ diyerek, Mistura’nın bu konu üzerinde çalışmalara devam edeceğini ifade etmişti.

Cenevre süreci ve zorluklar

Yaklaşık 6 yıl önce Suriye'de başlayan iç savaşa siyasi bir çözüm bulmak için uluslararası ve bölgesel aktörlerin çeşitli kentlerde çeşitli girişimleri oldu. Ancak ülkedeki çatışmaları durdurmak ve siyasi geçişi sağlamak için şu ana kadar bu girişimlerin hiç birinden somut bir sonuç çıkmadı. 

ABD ve Rusya dahil olmak üzere etkili aktörler, 2012'nin Cenevre Bildirgesi ve 2015'de BM Güvenlik Konseyi'nin onayladığı 2254 sayılı kararın olası çözüm için referans olması gerektiği konusunda mutabık. 

Ancak bu mutabakata rağmen, 2014 ve 2016'da Cenevre'de rejim ile muhalifler arasında düzenlenen görüşmeler çıkmaza girmişti.

Rejimin, siyasi geçiş konusundan önce, 'terör' ile mücadele ve muhalefetin temsil konularına odaklanması, muhaliflerin ise, 2254 sayılı BM kararında yer alan, tutukluların serbest bırakılması ve kuşatılmış bölgelere insani yardım ulaştırılması konularına öncelik verilmesi konusundaki ısrarı daha önceki Cenevre süreçlerini akamete uğratan en önemli nedenlerden biri olmuştu.

Kaynak: Al Jazeera ve El Arabi El Cedid