ABD'nin hazırlamış olduğu Büyük Ortadoğu Girişimi projesinin metnidir. Kaynak: Mecelletu'l Fetih, sayı: 538 / 28 Şubat 2004, sayfa: 23-27 & Al-Hayat, 13 Şubat 2004.
'Büyük Ortadoğu'1 uluslararası topluma meydan okuyuşu temsil etmekle birlikte değerli fırsatlar da sunuyor. Arap yazarların BM'nin 2002-2003 yıllarında Arap insani gelişimiyle ilgili hazırlanan iki ayrı raporda üç eksiklik olarak belirttiği 'özgürlük', 'bilgi' ve 'kadın hakları', G-8'ler topluluğuna üye her ülkenin milli çıkarlarını tehdit eden ortamın yaratılmasına katkı sağlamıştır.
Bölgede siyasi ve ekonomik haklarından mahrum bırakılanların sayısı arttıkça, radikalizm, terör, uluslararası suçlar ve yasal olmayan göç konularında artış gözlenecektir.
'Büyük Ortadoğu'daki durumu tanımlayan araştırma sonuçları ürkütücüdür:
· 22 ülkeden oluşan Arap devletlerinin toplam ekonomik girdisi İspanya'nınkinden daha azdır.
· Yetişkin Arapların yüzde 40'ı -65 milyon kişi- okuma yazma bilmiyor ve bu sayının üçte ikisini kadınlar oluşturuyor.
· 2010 yılında 50 milyon, 2020 yılında da yaklaşık 100 milyon Arap genci iş hayatına atılacak. İş hayatına yeni atılacak olan bu gençlerin istihdamı için en az 6 milyon işe ihtiyaç var.
· Bölgede işsizlik oranındaki dengeler mevcut haliyle devam ederse 2010 yılında 25 milyon kişi işsiz olacak.
· Bölge insanının üçte biri günde 2 dolardan daha az bir gelirle yaşamaktadır. Yaşam standardının düzeltilmesi için, bölgenin ekonomik gelişimi mevcut durumun iki katına yani yüzde 3'ten en az yüzde 6'ya çıkarılmalı.
· Toplumun sadece yüzde 1.6'sı internet kullanma imkanına sahip ki bu da -Büyük Sahra Çölü'nün güneyindeki Afrika ülkeleri dahil- dünyadaki tüm bölgeler içinde en düşük oranı teşkil etmektedir.
· Arap ülkelerindeki kadınlar, parlamentodaki sandalyelerin sadece yüzde 3.5'ni işgal ediyorlar. Kıyaslayacak olursak bu oran Büyük Sahra Çölü'nün güneyindeki Afrika ülkelerinde yüzde 8.4'tür.
· 2002 yılında hazırlanan Arap İnsani Gelişim Raporu'na göre, yaşları ilerlemiş gençlerin yüzde 51'i başka ülkelere göç etmeyi istiyor. Göç etmek istedikleri yerlerin başında Avrupa ülkeleri geliyor.
Bu araştırma sonuçları, bölgenin yol ayrımında olduğunu yansıtıyor. Büyük Ortadoğu ülkeleri, layık oldukları iş ve eğitim standardından mahrum bırakılan ve siyasi haklarından yoksun kalan gençlere her yıl yenilerini ekleyerek yoluna devam edebilir. Ancak bu durum bölgenin istikrarına ve G-8'ler topluluğu üyelerinin ortak çıkarlarına doğrudan tehlike arz etmektedir.
Bunun alternatifi ise reform yoludur. Arap insani gelişimiyle ilgili hazırlanan her iki raporun sonuçları, Büyük Ortadoğu'da harekete geçmek için zorunlu ve acil eylem çağrısı içermektedir. Bu çağrılar, bölgenin dört bir yanındaki aktivistler, akademisyenler ve özel sektör tarafından tekrarlanmaktadır. Büyük Ortadoğu'daki bazı liderler bu çağrıları önemseyip siyasi, içtimai ve iktisadi reform yönünde bazı adımlar atmaya başladılar.
G-8'ler topluluğuna dahil ülkeler sırayla, Ortadoğu'daki reform çabalarını kendi özel Ortadoğu reform girişimleriyle teyit etmişlerdir.
'Avrupa-Akdeniz Ortaklığı', 'Amerika Birleşik Devletleri ile Ortadoğu Ortaklık Girişimi', ayrıca Afganistan ve Irak'ın çok yönlü yeniden imar çabaları, G-8'ler topluluğunun bölgedeki reform kararlılıklarını gösterir.
Yukarıda işaret edilen demografik değişimler, Afganistan ve Irak'ın baskıcı iki rejimden kurtuluşu ve bölge sathında demokrasi filizlerinin yeşermesinin tümü G-8'ler topluluğuna tarihi fırsat sunuyor.
G-8'ler topluluğunun Sea Island'ta [Haziran ayında] yapılacak olan zirvesinde, Büyük Ortadoğu'daki reform liderleriyle uzun vadeli işbirliğini şekillendirmesi, ayrıca bölgede siyasi, iktisadi ve içtimai reformu cesaretlendirmeye yönelik koordineli bir cevap vermesi gerekir. G-8'ler topluluğunun BM'nin hazırladığı Arap İnsani Gelişim Raporları'nın belirlediği eksiklikleri gidermeye yönelik reform için ortak öncelikler üzerinde uzlaşması mümkündür. Şöyle ki:
· Demokrasi ve İyi Yönetimin Desteklenmesi
· Bilgi Toplumunun İnşası
· Ekonomik Fırsatların Genişletilmesi
Bu reform öncelikleri, bölgenin gelişiminin anahtarıdır. Demokrasi ve iyi yönetim, içinde gelişmenin tahakkuk edeceği bir çerçeve oluşturur. İyi eğitimli fertler, gelişmenin temsilcileridir ve girişim gelişmenin motorudur.
1- Demokrasi ve İyi Yönetimin Teşviki
"Yönetime katılım alanında Arap ülkeleriyle diğer bölgeler arasında büyük uçurum var…Bu özgürlük eksikliği insani gelişime zara vermektedir. Bu da siyasal gelişim geriliğinin sancılı belirtilerinden birisidir. (Arap İnsani Gelişim Raporu-2002)
Demokrasi ve özgürlük bireysel girişimin gelişimi için zorunludur. Ancak Büyük Ortadoğu sathında bu ikisi büyük oranda yoktur. Freedom House'ın 2003 yılında hazırladığı rapora göre yapılan tasnifte, Büyük Ortadoğu ülkeleri içerisinde sadece İsrail 'özgür' olarak tanımlanmış; diğer ülkelerden sadece 4 ülke 'kısmen özgür' olarak nitelenmiştir. Arap İnsani Gelişim Raporu, 90'lı yıllar itibariyle dünyadaki 7 bölge içinde Ortadoğu'nun özgürlük konusunda en az dereceyi elde ettiğine dikkat çekmiştir. 'İfade özgürlüğü' konusundaki sıralama listesinde Arap ülkeleri dünyadaki en alt derecededir. Buna ek olarak, Arap alemi kadın hakları konusunda sadece Büyük Sahra Çölü'nün güneyindeki Afrika ülkelerinin önüne geçebilmektedir. Bu cesaret kırıcı göstergeler, bölge halkının ifadelendirdiği arzularıyla kesinlikle uyum içinde değildir. Örneğin Arap İnsani Gelişim 2003 Yılı Raporu'nda tüm dünyada 'Demokrasi her türlü yönetimden daha iyidir.' diyen görüşü destekleyenler listesinin başında Araplar gelmektedir. Ve otoriter yönetimlere karşı çıkmada en yüksek oran yine Araplardadır.
G-8'ler, bölgede demokratik reforma desteğini şunları yaparak gösterebilirler:
Serbest Seçimler Girişimi
Büyük Ortadoğu'daki bir çok ülke2, 2004 ile 2006 tarihleri arasında başkanlık, meclis veya belediye seçimleri yapma niyetini açıklamıştır.
Hür ve adil seçimler icra etme ciddiyetini ortaya koyan ülkelerle çalışarak G-8'ler topluluğu, seçim öncesi aktif yardım sunabilir:
· Seçimleri gözetleyecek, şikayetleri cevaplayacak ve raporları teslim alacak bağımsız seçim kurullarının oluşturulması veya desteklenmesi amacıyla karşılıklı ziyaretler [gerçekleştirmek] ve seminerlere teknik yardımlar sunmak.
· Talepte bulunan hükümetler için seçmenlerin kaydı, sivillerin eğitimi konularında teknik yardım takdim etmek. Özellikle de kadın seçmenlere yoğunlaşmak.
Parlamento Bazında Eğitim ve Karşılıklı Ziyaretler: Ülkelerin demokratikleştirilmesinde parlamentoların rolünü güçlendirmek için, G-8'ler topluluğunun, kanunların şekillenişi, yasama ve kanuni reformların uygulanması ve seçmenlerin temsili konularına yoğunlaşarak parlamento üyeleri arasında karşılıklı ziyaretleleri gözetmesi mümkündür.
Kadınlar İçin Yönetim Akademileri: Arap ülkelerindeki parlamentolarda kadınlar, sandalyelerin sadece yüzde 3.5'ini işgal ediyor. G-8'ler topluluğu, kadınların siyasi ve sosyal hayata daha fazla katılımlarını sağlamak için liderlik eğitimi veren akademilere sponsor olabilir. Böylelikle seçim kurumları veya bir sivil toplum örgütünde kurucu/yönetici olarak çalışmaya istekli kadınlar için yöneticilik eğitimi sağlanmış olacaktır. Bu akademiler, G-8'ler topluluğundaki kadın yöneticiler ile bölge ülkelerindekilerini bir araya getirebilirler.
Sıradan İnsanlara Hukuki Destek: ABD, AB, BM ve IMF'nin yasama ve yargı reformunu cesaretlendirme amacıyla fiilen birçok girişim -ki bunların büyük bölümü yargı eğitimi, yargı yönetimi ve yasama sisteminin ıslahı düzeyinde- gerçekleştirdiği bir dönemde:
Dikkatleri toplumdaki sıradan insanlara yoğunlaştırarak G-8'lerin bu çabaları tamamlaması mümkündür. Böylece gerçek bir adalet algısı hissedilmeye başlanacaktır.
Yine G-8'ler, bireylerin medeni kanun, ceza hukuku ve Şer'i hukuk ile ilgili hukuki danışmada bulunabilecekleri merkezler inşa edip bunları finanse edebilirler. Bu merkezlerden savunma avukatı da temin edilebilinir (ki bu, bölgede pek alışıldık bir durum değil). Aynı şekilde bu merkezler, bölgedeki hukuk fakülteleriyle de irtibat kurabilirler.
Bağımsız Medya Girişimi
Arap İnsani Gelişim Raporu, her 1000 Arap vatandaşına düşen günlük gazete sayısının 53'ten az olduğunu belirterek, bu oranın gelişmiş ülkelerde 285'i bulduğuna dikkat çekiyor. Ayrıca piyasadaki Arap gazeteleri kötü kaliteli olmaya meyyal.
Bölgedeki televizyon programlarının büyük bölümü ya devlet yapımı ya da devlet kontrolünde. Genelde kötü kalitede olan programları, analitik ve araştırmacı haberlerden yoksun bir karaktere sahip.
Bu eksiklik, halkın yazılı basına ilgi ve reaksiyonunun kaybolmasına neden olmakta ve halka açık bilgiyi sınırlandırmaktadır. Bunu üstesinden gelmek için G-8'ler:
· Görsel ve yazılı basında görev yapan gazeteciler arasında karşılıklı ziyaretler tertip edebilir.
· Bağımsız gazetecilerin eğitimi için programlar düzenleyebilir.
· Öğrencilerin bölge dahilinde veya dışarıda gazetecilik okullarına devam etmeleri için burslar verebilir. Bölge okullarında bir sömestri eğitim verecek ya da seminerler düzenleyecek gazetecilerin, gazetecilik profesörlerinin katılacağı programlara finans sağlayabilir.
Şeffaflığa İlişkin Çabalar / Yolsuzlukla Mücadele
Dünya Bankası, Büyük Ortadoğu'daki ülkelerde kökleşmiş olan yolsuzlukları kalkınmanın önündeki yegane engel olarak belirledi. G-8'lerin şunları yapması mümkün:
· G-8'lerde olduğu gibi Şeffaflık ilkeleri ve yolsuzlukla mücadele prensiplerini adapte etmek.
· OECD ve Birleşmiş Milletler'in Ortadoğu-Kuzey Afrika için hazırladığı girişim, deneyimli devlet adamları, bağışçılar, IFI ve sivil toplum örgütlerinin güçlendirilmesi için gerekli ulusal stratejileri tartışmaları gibi yollarla desteklenmelidir.
· G-8'lerin deneyimini konu alan, bölgenin şeffaflığıyla ilgili bir veya daha fazla programın başlatılması.
Sivil Toplum
Büyük Ortadoğu'da gerçek reform için gerekli itici gücün içerden gelmesi gerektiği dikkate alınmalıdır. Reform teşvikini temsiliyet yetkisi bulunan kuruluşlar eliyle 2 yapmak en iyi yol olduğuna göre; G-8'lerin bölgede sivil toplum oluşturma aktivitesinde bulunan kuruluşları cesaretlendirmesi gerekir. G-8'ler bu konuda şunları yapabilir:
· Hiçbir sınırlama ve baskı olmaksızın özgürce çalışacak medya ve insan hakları örgütlerinin de aralarında bulunduğu sivil toplum kuruluşlarına izin vermeleri yönünde bölge hükümetlerinin teşviki.
· Bölgede demokrasi, insan hakları, basın araçları, kadın ve diğer alanlarla ilgili faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının doğrudan finansmanının artırılması.
· Halk kitlelerinin desteğinin alınmasına yönelik stratejiler, medyanın gelişimi, yönetimler nezdinde lobi faaliyetleri, bir platformun nasıl oluşturulacağı gibi konularda sivil toplum örgütlerinin eğitilmesi ve desteklenmesi İçin bölgedeki organizasyonlara para sağlanarak (Birleşik Krallık Westminster Vakfı veya Amerikan Ulusal Demokrasi için Destek teşkilatı gibi) sivil toplum örgütlerinin teknik kapasitelerinin artırılması.
· Bir sivil toplum örgütü finanse edilerek, bu örgütün bölgedeki hukuk uzmanlarını veya basın uzmanlarını bir araya toplayarak bölgede basın özgürlüğü veya yargı reformu için sarf edilen çabaların yıllık değerlendirmelerini yapmaları sağlanabilir. (Bu konuda 'Arap İnsani Gelişim Raporu'nun programı model alınabilir.)
2- Bilgi Toplumunun İnşası
"Bilgi, kalkınma ve özgürlüğe giden yolu oluşturur. Özellikle de yoğun küreselleşmenin belirginleştiği bir dünyada." Arap İnsani Gelişim Raporu-2002
Geçmişte bilimsel buluşların ve bilginin beşiği olan Büyük Ortadoğu bölgesi, bilgiye yönelmiş mevcut dünyanın karşısında çökmüştür.
Bölgenin bilgi [alanında] ki büyük boşluğu ve maruz kaldığı beyin göçü, bölgedeki gelişmenin başarı şansını tehdit etmektedir.
Arap ülkelerinin yayınladığı kitap miktarı dünya toplamının ancak yüzde 1.1'ni teşkil ediyor (ki bunların yüzde 15'ini dini kitaplar oluşturuyor). Üniversite mezunlarının 1/4 yurtdışına göç ediyor. Teknoloji büyük oranda dışarıdan ithal ediliyor.
11 milyon kişinin konuştuğu Yunanca'ya tercüme edilen kitap sayısı, Arapça'ya oranla 5 kat daha fazla.
Bölgede bilfiil ortaya konan çabalara dayanarak G-8'ler topluluğu, eğitimin önündeki engelleri kaldırmayı destekleyebilir, ayrıca içinde bulunduğumuz yüzyılda öğrencilerin küresel pazarda başarıyı yakalayabilmeleri için gerekli becerileri kazanmalarına yönelik yardımlar sunabilir.
Temel Eğitim Girişimi
Nüfus yoğunluğunun oluşturduğu baskılara paralel olarak öğrenci sayısındaki artış nedeniyle bölgedeki temel eğitim, hükümetin sağladığı finanstaki yetersizlik (ve gerileme) den muzdarip. Aynı şekilde kültürel önemsemeler nedeniyle kızların eğitiminin sınırlandırılmasından da muzdarip.
Büyük Ortadoğu bölgesinde G-8'lerin ilk öğretim için şu unsurları kapsayacak bir girişim çabası içinde olması mümkün:
Okur Yazarlık Teması: BM 2003 yılında 'Okur Yazarlık Özürlüktür!' teması altında '10 Yıllık Okur Yazarlık Programı' başlattı. Ümmilik ile mücadelede G-8'lerin girişimi, gelecek on yıl içinde Ortadoğu'da ümmilikten kurtulmuş bir neslin yetişmesine odaklanarak BM'nin programıyla bütünleştirilir. Bölgedeki ümmilik oranının 2010 yılında yüzde 50 oranında düşürülmesine çalışılır. G-8'ler girişimi, BM'nin programında olduğu üzere kadın ve kızlar üzerinde yoğunlaşır.
Bölgede 65 milyon yetişkinin ümmilikten yakındığını göz önünde bulundurursak, G-8'ler girişiminin yetişkinler arasında da ümmilik ile mücadeleye odaklanması ve internette eğitim metotlarından tutun da öğretmenlerin yetiştirilmesine kadar çeşitli programlarla eğitilmeleri mümkündür.
Okur Yazarlık Teşkilatı: G-8'ler, kızlar arasında okur yazarlığın artırılması için, kadınlara yönelik öğretmen enstitülerinin kapasitelerini artırabilir veya yenilerini açabilir. Bu enstitülerde okullara kadın öğretmenler ve kadın eğitim uzmanları kazandırmak amacıyla kadınlar öğretmenlik mesleği üzerine eğitilir. (Kadınlara erkelerin ders vermesini yasaklayan bazı devletler var.) BM programı, sayıları 2008 yılında 100 bin kadın öğretmeni bulacak olan 'Ümmilik İle Mücadele Ekipleri'nin hazırlanması amacıyla UNESCO'ya bağlı 'Herkes İçin Eğitim' programındaki sağlam yönlendirmeleri de kullanabilir.
Eğitim Kitapları: Arap İnsani Gelişim Raporu'nda felsefe, edebiyat, sosyoloji ve tabiat bilimlerindeki temel kitapların tercümesinde önemli bir eksiklik gözlenmektedir. Yine üniversitelerdeki 'kütüphanelerin içler acısı hali' dikkat çekmektedir.
G-8'ler topluluğuna mensup her ülke, bu alanda kendi klasik eserlerinin tercüme edilmesi programlarını finanse edebilir. Yine devletler ve yayınevleri (özel ve resmi sektör ortaklaşa), şu an piyasada olmayan Arap klasiklerini yeniden neşrederek okullara, üniversitelere ve yerel kütüphanelere bağışlayabilirler.
Araştırma Okulları Girişimi: Ürdün, ileri teknolojinin kullanılacağı ve modern eğitim programlarının uygulanacağı 'Araştırma Okulları' inşa etme girişimini hayata geçirdi. G-8'ler, finans sağlayıp bu düşünceyi özel sektör de dahil bölgedeki diğer ülkelere taşıyarak genişletebilir. (Özel sektörün desteğini de talep ederek.)
Eğitim Reformu: 'Ortadoğu'da Amerikan Ortaklık Girişimi', G-8'lerin önümüzdeki (Mart veya Nisan) zirvesinden önce 'Ortadoğu Eğitim Reformu Zirvesi'ni kendi himayesinde gerçekleştirecek. Bu zirve, bölgedeki özel sektör temsilcileri, soysal ve sivil kuruluş başkanları ile Amerika ve Avrupa'daki meslektaşlarının katılımıyla reform konusuna vakıf kamuoyundaki çeşitli düşünce akımlarının buluşma yeri olacaktır. Burada, çözüm bekleyen yerler ve konular belirlenecek ve eğitim alanındaki eksiklikleri giderme yolları araştırılacaktır. Zirvenin hemen öncesinde Büyük Ortadoğu Girişimi'ne desteği artırmak amacıyla G-8'lerin ev sahipliğini yapacağı bir zirve tertip edilebilir.
Dijital Bilgi Girişimi: Bölge, internete erişim bakımından en düşük seviyede bulunmaktadır. İnternete yüklenen bilgi artışı, internetin eğitim ve ticaretteki önemi göz önünde bulundurulduğunda bölge ile dünya arasında farkı kapatacak köprü kurma tam bir zorunluluktur.
Kamu ve özel sektör arasında işbirliği başlatarak bölgenin sathında ve bir ülke içindeki şehirler ile köyler arasında bilgisayar iletişimini kurması veya genişletmesi G-8'ler topluluğunun imkanı dahilindedir. Rusya'daki belde ve köylerde olduğu gibi, bir çok yerdeki postanelere bilgisayar temin edilmesi uygun olacaktır. Proje, ilkin Ortadoğu'da bilgisayarın az kullanıldığı (Irak, Afganistan, Pakistan, Yemen, Suriye, Libya, Cezayir, Mısır ve Fas gibi) ülkelere yoğunlaştırılacaktır. İletişim amacıyla maddi olanakların elverdiği oranda, mümkün olduğunca çok okul ve postaneye bilgisayar temin edilmeye çalışılacaktır.
Okulları bilgisayarlarla donatma girişimi ile yukarıda zikri geçen 'Ümmilik İle Mücadele Ekipleri' girişimi arasında koordinasyon sağlamak ta yine mümkündür. Yani akademi hocalarının eğitim programlarının geliştirtmesi üzerine yerel öğretmenleri eğitmeleri, bu programları internet ortamına taşımaları; özel sektörün de öğrenci ve öğretmenlerin kullanımına sunulacak gerekli ekipman teminini üstlenmesi mümkündür.
İş İdaresi Eğitimi Girişimi: Bölge genelinde iş idaresi düzeyini iyileştirme çabaları bağlamında G-8'ler, kendi ülkelerindeki iş idaresi okulları ile bölgedeki eğitim akademileri (üniversiteler ve enstitüler) arasında işbirliği oluşturabilir. Yine G-8'ler, oluşturulacak olan bu ortak akademilerdeki eğitimcileri ve eğitim gereçlerini finanse etme imkanına sahiptir. Bu akademinin programları, mezunları için bir senelik eğitim döneminden tutun da pazarlama stratejileri ve şirketlerin çalışma planları gibi sınırlı konuları içeren kısa kurlara varan alternatifler sunabilir.
Buna örnek olarak Bahreyn Bankacılık ve Finans Enstitüsü verilebilir. Amerikalı bir müdürü olan bu kurum, Amerika'daki bir çok üniversiteyle işbirliği içindedir.
3- Ekonomik Fırsatların Yaygınlaştırılması
Büyük Ortadoğu'da refah seviyesini yükseltmek için, Doğu Avrupa'daki eski komünist devletlerin yaptıklarına benzer ekonomik bir dönüşüm gerçekleştirmek gerekir. Dönüşümün anahtarı, bölgedeki özel sektörün gücünün önünü açmak olacaktır. Özellikle de ekonomik gelişmenin ve iş imkanları yaratmanın ana motorları olan orta ve küçük ölçekli projelerin... Girişimci sınıfın oluşması, demokrasi ve özgürlüklerin gelişmesinde büyük bir etken olacaktır. Bu bağlamda G-8'ler aşağıdaki adımları atabilir:
Kalkınmayı Finanse Etme Girişimi
Ekonomik kalkınma ve iş imkanları yaratmak üzerindeki etkisini artırmak için G-8'ler, aşağıdaki unsurları içeren mali bir girişim başlatmaya çalışmalıdır:
Mikrofinans: Bölgede bazı mikrofinans kuruluşları mevcuttur. Ancak bu alanda faaliyet gösterenler hala büyük mali açıklarla yüz yüzeler. İhtiyaç duyanların ancak yüzde 5'i aradıkları mikrofinansa sahip olabiliyor ve toplam gereken finansın sadece yüzde 0.7'si karşılanabiliyor.
G-8'ler topluluğu küçük projeleri kredilendirerek bu eksikliği telafi etmeye yardımcı olabilir. Kazancı amaçlayan kredilere ağırlık vererek ve özellikle de kadınların başında olduğu projeler için bu yapılabilir.
Kar amaçlı mikrofinans enstitüler, kendi ayakları üzerinde durabilir, süreklilik ve kalkınma için ek finansa ihtiyaç duymazlar. Beş sene geri dönüşümlü 400-500 milyon dolar kredi sağlayarak, ekonomiyle uğraşan ve 750 bini kadın olan 1 milyon 200 bin kişiyi fakirlikten kurtarabiliriz.
Büyük Ortadoğu Para Fonu: G-8'ler topluluğu, bölgede iktisadi tekamüle ulaşmak amacıyla büyük ve orta ölçekli projeleri geliştirmeye yardımcı olarak, Uluslararası Para Fonu (IMF) tarzı bir teşkilatın finansına katkıda bulunabilir.
Belki de bu teşkilatların G-8'ler topluluğundaki özel sektör yöneticilerinden bir grup tarafından idare edilmesi mümkün olabilir.
Büyük Ortadoğu Kalkınma Bankası: Kalkınma için öncelikli olan ihtiyaçları gidererek reform için çabalayan devletlere yardımcı olmak amacıyla 'Avrupa Kalkınma ve İmar Bankası' tarzında bölgesel kalkınma müessesesinin inşası, bizzat Büyük Ortadoğu bölgesindeki finansörlerin katılımıyla G-8'ler tarafından yapılabilir.
Bu yeni müessese, bölgedeki zengin ülkelerin mali güçlerini birleştirip G-8'ler ile beraber temel altyapı inşası, sağlık koruması ve eğitimin yaygınlaştırılması projelerinin geliştirilmesi üzerinde yoğunlaşabilir. 'Büyük Ortadoğu Kalkınma Bankası', bölge ülkelerinin kalkınma stratejileri ile teknolojik yardım hizmetlerinin toplandığı yer [bir nevi veri bankası] olmalıdır. Kredi (veya bağış) kararları, kredi alan ülkelerin hissedilir reformlar gerçekleştirdikleri oranda belirlenmelidir.
Daha İyi Mali Düzen İçin Ortaklık: Bölgede mali hizmetler reformunu artırmak ve bölge ülkelerinin uluslararası mali sisteme entegrasyonlarını iyileştirmek için G-8'ler, bölgedeki reform liderlerine yeni bir ortaklık önerebilir. Bu ortaklıktaki amaç, finans sektöründeki uzmanlık ve teknik yardımlarından bir oluşum sağlayarak bölge genelinde finans hizmetini başlatmak ve genişletmektir. Şu hususlara da yoğunlaşarak:
- Mali hizmetler üzerinde devlet egemenliğini azaltan reform planlarının uygulanması.
- Devletler arasındaki ekonomik ilişkilerde engellerin kaldırılması.
- Bankacılık işlemlerinin modernizasyonu.
- Pazar ekonomisini destekleyen mali araçların genişletilmesi, iyileştirilmesi ve sunulması.
- Mali hizmetler özgürlüğünün başlatılmasını destekleyen yapısal iskeletlerin inşası.
Ticaret Girişimi
Ortadoğu'da karşılıklı ticaret hacmi gerçekten de çok düşüktür. Şöyle ki, [dahili ticaret] Arapların toplam ticaretinin sadece yüzde 6'sını oluşturuyor. Büyük Ortadoğu ülkelerinin büyük kısmı bölge dışındaki ülkelerle ticaret yapıyor. Komşuları yerine kendilerine uzak ülkeler ile ayrıcalıklı ticari anlaşmalar yapmışlardır. Bunun bir sonucu olarak, gümrük ve gümrük dışı engeller sıradanlaşmıştır. Sınır ticareti de nadir olarak yapılmaktadır. G-8'ler topluluğu, Büyük Ortadoğu'da ticareti teşvik etmek için aşağıdaki unsurlardan oluşan kararlı yeni bir girişim oluşturabilir:
Dünya Ticaret Örgütü Bağlamında Uygulama / Katılım ve Ticaretin Kolaylaştırılması: G-8'ler topluluğu, bölge ülkelerinin Dünya Ticaret Örgütü'ne dahil olmaları hususunda etkinliğini kullanabilir.3 Program belirli teknik yardımları içerecektir: Dünya Ticaret Örgütü'ne katılım konusunda söz konusu ülkelerde çalışacak müsteşarlar temin etmek [gibi]. Ayrıca ticaretin önündeki gümrük dışı engellerin tanımlanması ve kaldırılması üzerinde yoğunlaşmak dahil, katılım operasyonunun cesaretlendirilmesini G-8'ler teşvik edecektir.
Bölge ülkelerinin Dünya Ticaret Örgütü'ne katılımları gerçekleşir gerçekleşmez, Dünya Ticaret Örgütü'nün 'telif hakları' ve 'hükümet alımları anlaşması' gibi ek taahhütlerinin imzalanması ve bu taahhütlerin yürütülmesine dönük teknik yardımın sağlanılmasına odaklanılacaktır. Bu teknik yardımların bölge çapında G-8'lerin himayesindeki programlarla irtibatı, bölge ülkeleri arasında karşılıklı ticarete yönelik fiziki ve idari engellerin azaltılması için gümrük vergileriyle ilgili yönlerin kolaylaştırılması konusunda sağlanabilir.
Ticaret Bölgeleri: G-8'ler topluluğu, bölgedeki karşılıklı ticaretin ve gümrük işlemlerinin iyileştirilmesi için Büyük Ortadoğu'da ticaret bölgeleri inşa edecektir.
Bu bölgeler, özel sektörün ticari faaliyetini desteklemek için bir dizi hizmetler sunacak ve özel projeler arasında ilişki kuracaktır. Bunlar arasında, yabancı yatırımcılara 'tek bir operatör elinden pazarlama' yapılması, nakliye işlemleri için harcanan zaman kaybının azaltılması için gümrük büroları arasında irtibatın sağlanması ve bölgede hizmet ve mal giriş-çıkışının kolaylaştırılması için ortak kurallar var.
Ticareti Geliştirme Bölgeleri: Diğer bölgelerde özel ticaret sahaları ile ihracat bölgelerinin gerçekleştirdiği başarılara istinaden G-8'ler topluluğu, mamullerin tasarımı, üretimi ve pazarlanması konusunda bölgesel işbirliğini özendirmeyi üstlenecek Büyük Ortadoğu'ya mahsus belli bölgelerin kurulmasına yardımcı olabilir. Yine G-8'ler topluluğu, kendi pazarında bu mamullerin arzı için cazip reyonlar açabilir ve tecrübelerini söz konusu bölgelere aktarabilir.
Büyük Ortadoğu Ekonomik Fırsatlar Forumu
Cazip hale getirilmiş bölgesel işbirliğini özendirmek için G-8'ler topluluğu, 'Büyük Ortadoğu Ekonomik Fırsatlar Forumu' oluşturabilir. Bu forum, G-8'ler topluluğundan ve Büyük Ortadoğu'dan üst düzey yetkilileri ekonomik reforma ilişkin konuları tartışmak amacıyla buluşturabilir. (İş camiasından hükümet dışı bireyler ile yetkilileri buluşturan ek toplantılar da tertip edilebilir.) Forum, Asya-Hint Okyanusu Ekonomik İşbirliği Paktı'na (APEC) esnek olarak dayanabilir. Ayrıca Mali ve ticari meselelere ilişkin kurallar dahil bölgesel ekonomik konuları kapsayacaktır.
Çeviren: Mustafa Eğilli
Dipnotlar
1- 'Büyük Ortadoğu' 22 Arap ülkesinin yanı sıra Pakistan, Afganistan, İran, Türkiye ve İsrail'i kapsamaktadır.
2- Afganistan, Cezayir, Bahreyn, İran, Lübnan, Fas, Katar, Suudi Arabistan, Tunus, Türkiye ve Yemen seçim yapmayı planlamaktadır.
3- Dünya Ticaret Örgütü'ne katılım talebinde bulunan ülkeler: (Bunlar için örgüte bağlı bir kurul oluşturuldu.) Cezayir, Lübnan, Suudi Arabistan ve Yemen. Katılım talebinde bulunan (ancak henüz talepleri incelenmeyen) ülkeler: Afganistan, İran, Libya ve Suriye. Gözlemci sıfatı alma talebinde bulunan ülke: Irak.