Hasan Basri Yalçın / Sabah

Batı Afrika’da neler oluyor?

Afrika'da arka arkaya darbeler oluyor. Afrika ülkeleri için darbeler maalesef şaşırtıcı değildir. Ama son günlerdeki arka arkaya gelen seri sadece bölgedeki siyasi ve toplumsal dinamiklerle açıklanamaz.

Afrika'da darbelerin hep iç ve dış sebepleri olmuştur. Fakat asıl etkili faktör çoğunlukla dışarısıdır. Afrika devletleri ekonomik, siyasal ve toplumsal olarak zaten darbeye uygun zeminlerdir. Ufak dış müdahaleler sayesinde bile bu dinamikler harekete geçirilebilir. Bu zamana kadar da öyle olmuştur. Genelde eski sömürgecileri Afrika siyasetine kolayca müdahale eder. Az bir finansal ve askeri destekle darbeler tetiklenebilir. Mesela Fransa'ya kafa tutmaya kalkan bir devlet başkanı devrilirdi.

Ancak son darbe serisinin önemli bir farkı var. Bu sefer darbeyi yapan Fransa değil. Aksine darbeler bir şekilde Fransa'ya da iniyor. Öyle bir süreç tamamlandı ki, tesadüften mi ibarettir yoksa kurgulanmış mıdır bilemem ama, Fransa enerji üretimi için en kritik ülke olan Nijer en sona kalmıştı. Önce etrafındaki ülkelerde darbeler tamamlandı. Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Mali, Burkina Faso derken sıra Nijer'e geldi. Yani önce Nijer'i kuşatan ülkelerde yönetimler değişti. En son Fransa için çok daha önemli olan Nijer'de olaylar patlak verdi.

Bugün Fransa kendine yakın Senegal, Fildişi Sahili ve Gine'yi kışkırtarak Nijer'e karşı bir müdahale başlatacak olsa bile bu ülkelerin hiçbirinin Nijer'e sınırı yok. Geriye Nijerya üzerinde Nijer'e müdahale ihtimali kalıyor ki, Nijerya'nın da bu şartlar altında bir savaşa girişme ihtimali çok düşük.

Yani Fransa'nın enerji ihtiyacının yarısına yakınını karşılayan Nijer'de bir darbe oluyor ve arkasından Rusya veya Rusya'nın uzantısı Wagner çıkıyor. Bu iş tabii ki bir tesadüften ibaret değil. Eğer Fransa bir karşı darbe düzenleyemezse veya askeri müdahale yapamazsa Fransa'nın hayat damarlarından biri kopmuş olacak. Veya Rusya en azından bunu istiyor olabilir.

Önümüzdeki günlerde sürecin nereye gideceğini birkaç gelişme gösterecek. Nijerya kendini ortaya atıp Nijer'e askeri bir müdahale işine girişir mi? Nijerya girişmezse Fransa kendi başına bir müdahaleye kalkışır mı? Fransa'ya Amerikan desteği gelir mi? İşte kritik sorular bunlar. Nijer'de olup bitenler bence Afrika siyasetinden çok Avrupa siyasetini ilgilendiriyor. Yakından izlemek lazım.