NATO’nun Libya’da yedi ay süren hava operasyonları, Muammer Kaddafi’nin halkına uyguladığı şiddetin ve iktidarının sona ermesindeki katkısı nedeniyle müttefik ülkelerden ve Libyalılardan destek gördü. Ancak hava operasyonları tahmin edilmeyen bir zayiata neden oldu. Çok sayıda sivil ölürken, müttefikler bu kayıpları kabul etmeyi veya soruşturmayı reddetti.

NATO’ya göre, 31 Ekim’de sona eren ve sivilleri Kaddafi güçlerinden korumayı amaçlayan hava operasyonları neredeyse kusursuzdu. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen geçen ay, “Bu operasyonu dikkatli bir şekilde, sivil kayıp olmadığına dair onay alarak gerçekleştirdik” dedi.

Ancak New York Times’ın bombardımanlardan hayatta kalanlar, doktorlar, görgü tanıkları, tıbbi raporlar, ölüm belgeleri ve fotoğraflara dayanarak yaptığı araştırma, çok sayıda sivilin NATO saldırılarına kurban gittiğini gösterdi. En az 29 kadın veya çocuğun aralarında bulunduğu kurbanların çoğu uykularında bombalara hedef oldu.

Elde edilen deliller, en az 40, belki de 70’den fazla sivilin NATO operasyonlarında öldüğünü gösterdi. Times gazetesinin hazırladığı ve 9 ayrı operasyonda sivillerin öldüğünü gösteren 27 sayfalık raporun yayımlanmasının iki hafta sonrasında, NATO tavrını değiştirdi.

NATO sözcülerinden Oana Lungescu, “yaşanmış olabilecek sivil kayıplardan üzüntü duyduklarını ve doğru olanı yapmak için Libyalı yetkililerle çalıştıklarını” belirtti. Ancak NATO, bu konuda soruşturma yapılması sorumluluğunu, iktidara gelmesi hava operasyonları sayesinde mümkün olan Libya’daki geçici hükümete yükledi. Libya’nın liderleri ise bugüne kadar NATO’nun hatalarına hiç değinmedi.

NATO HEP YÜZ ÇEVİRDİ

NATO’nun kendi operasyonlarında yaralanan sivillere yönelik ilgisizliği, bu kişilerin gerekli tedaviyi görmelerini de engelledi. Bu kişiler arasında sağ gözüne şarapnel isabet eden bir çocuk, sol bacağı kesilen bir kadın, sol ayağı ezilen Kuzey Koreli bir doktor ve kafatası çatlayan karısı var.

Times, aralarında başkent Trablus, yoğun çatışmaların yaşandığı Zintan, Misrata, Sirt, Brega ve Ecdebiye kentlerinin de bulunduğu yerlerde, sığınak, bina ve araçların oluşturduğu 150 hedefi inceledi.

NATO, Libya’da sadece lazer veya uydu güdümlü bombalar kullanıldığını belirtti. Ancak karada bombardımanı yönlendirecek askerlerin bulunmaması gibi faktörler hatalara neden oldu.

Belli operasyonlarda sivil altyapıya önemli hasar veren NATO, hala patlamayan bombalarının koordinatları hakkında Libya’ya bilgi vermedi. Dahası, NATO’nun bombalamadığını belirttiği bir binanın kalıntılarında müttefik uçaklarının mühimmatı bulundu.

NATO, değişmeyen tavrını İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Civic örgütüyle düzenlediği ve önüne hatalarını gösteren belgeler sunulduğunda bile değiştirmedi. Libya’daki sivil ölümlerini inceleyen örgütler, NATO’nun kendi kabuğuna çekilmesini kötü kamu politikasına bağlıyor. Civic Genel Direktörü Sarah Holewinski, “Afganistan’da çıkarılan derslerin Libya’da uygulanamadığını” ifade etti.

İSYANCILARA BÜYÜK DARBE

Kaddafi rejimini hedef alan hava operasyonu 19 Mart’ta başladığında, komuta geniş çaplı operasyonlarda daha başarılı olan ABD’ye aitti. 31 Mart’ta, komuta NATO’ya teslim edildi. NATO uçakları, yedi ay içinde 9,700 sorti yaparak 5,900 askeri hedefi yok etti. Planlanmış operasyonlar sivillerin korunması, dinamik operasyonlar ise belli hedefleri vurmak amacıyla yapıldı.

NATO herakatının başladığı ilk günlerde sivil kayıplar baş gösterdi. Bunlar arasında belki de en öne çıkanı gizli bir isyancı zırhlı araç konvoyunun çölde vurulmasıydı. 7 Nisan günü, Brega’dan yaklaşık 32 km uzaklıktaki bir tepede, NATO’nun lazer güdümlü füzeleri, konvoyu vurdu. Çok sayıda muhalif hayatını kaybetti. Uçaklar, olay yerine ambulanslar geldiğinde bile devam etti.

Olay yerine giden çoban Abdül Rahman Ali Süleyman, iki kuzeniyle bombalara hedef oldu. Süleyman, “Bir kuzenim ikiye bölündü, diğeri göğsüne şarapnel yedi ve öldü” dedi. NATO, bu olay hakkında değerlendirme yapmayı reddetti.

KORKUNÇ BİR HATA

Mustafa Naci Morabit, isyancıların giderek yaklaşması üzerine Temmuz ayında Zintan’daki evini ailesiyle terk etti. 2 Ağustos’ta, tehlikenin geçtiğini düşünerek geri döndüler. İki gün sonra sabahın erken saatlerinde evleri üzerinde bir bomba patladı. Morabit, eşini ve üç çocuğundan ikisini kaybetti, kendisi ve annesi ağır yaralandı.

Morabit’in harabeye dönen evi, NATO’nun sadece yanlış hedefi vurduğunu değil, zamanlamasında da hata olduğunu gösterdi. Morabit, “Madem uzmanlar bu kadar dikkatliler, neden bu kadar korkunç bir hata yaptılar?” dedi.

NATO, dört gün sonra yine sivillerin kaldığı iki binayı 200 kiloluk GBU-12 lazer güdümlü bombayla vurdu. Ali Hamid Gafez’e ait evde beş kadın ve yedi çocuk öldü, çok sayıda kişi yaralandı. Birkaç dakika sonra, kurbanları kurtarmak için enkazı kazan sivilleri ikinci bomba vurdu. 18 kişi hayatını kaybetti.

Zintan hastanesi ölü sayısını 34 olarak duyurdu. Cerrah Mustafa Ekhial, NATO bombalarının savaş boyunca tanık olduğu en ağır yaralanmalara neden olduğunu belirtti: “Gerçeği söylemem lazım… O gün gördüklerim tamamen farklıydı.”

Kaynak: Hürriyet