Sovyetler Birliği'nin kontrolü altında olduğu için, Amerika, Orta Asya'da 2001 yılı sonlarına kadar hiçbir zaman askerî anlamda mevcut olmadı. Bu durum 11 Eylül saldırıları sonrasına kadar devam etti. Ancak, saldırılardan sonra 'Kalıcı Özgürlük' denen Afganistan operasyonu sonucu Rusya'nın da onayıyla iki Orta Asya ülkesinde iki üssü kiralayarak kullanmaya başladı.

Bunların ilki Özbekistan'ın Hanabad hava üssüydü. Amerikan hava kuvvetleri bu üssü Afganistan'daki operasyonlar için devamlı kullandı. Ancak Özbekistan'ın Andican bölgesinde meydana gelen olaylardan sonra iki ülke arasında ortaya çıkan gerginlik sonucu Özbek hükümeti Mayıs 2005'te Amerika'dan üssü 6 ay içinde kapatmasını talep etti ve sonuçta üs Kasım 2005'te tamamen kapatıldı.

İkinci üs ise Kırgızistan'dan kiralanan Manas hava üssüydü. Başkent Bişkek yakınlarındaki bu üs Amerika ile 14 Aralık 2001'de yapılan anlaşmayla Amerikan ve NATO hava kuvvetlerine açıldı. Esasen Manas üssü BM'nin verdiği yetki çerçevesinde kullanılan bir üs sayılır. Nitekim, bugün sadece Amerikan hava kuvvetleri üsten faydalanıyorsa da geçmişte (muhtemelen bugün de) başka NATO ülkeleri çeşitli amaçlarla üsten faydalanmışlardı. Mesela, Afganistan operasyonunun ilk yıllarında Fransız, Hollanda, Norveç, hatta Avustralya savaş uçakları üste konuşlandırılmışlardı.

Manas üssü Amerika ve NATO'nun Afganistan operasyonu için birçok bakımdan çok önemli bir hava üssü. Bugün üsten ayda Afganistan için 15.000 askerî personel ve 500 ton muhtelif kargo geçiyor. Üste bugün en az 6 dev yakıt tankeri ve nakliye uçakları bulunuyor. Bin kadar Amerikan havacının görev yaptığı üste ayrıca İspanyol ve Fransız askerî kontenjanları da var. Üs hem Afganistan için lojistik destek amaçlı olarak hem de Afganistan semalarında savaş görevi yapan savaş uçaklarının havada yakıt ikmalleri için kullanılıyor.

İşte bu önemli üs, haberlerden anlaşıldığı kadarıyla 6 ay sonra kapanmış olacak: Zira Kırgız Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev, geçen gün Moskova'da üssün kapatılması kararının alındığını, bu kararda ekonomik mülahazaların yanı sıra üsse karşı kamuoyunda bulunan olumsuz tavrın da etkili olduğunu açıklamış bulunuyor.

Bakiyev'in bu açıklamasının ardından ayrıca başka üst düzey Kırgız yetkililer de üssün kapatılacağı yönünde net açıklamalar yapmış bulunuyorlar. Bunlardan Kırgız Başbakanlık Sözcüsü Aybek Sultangaziyev 'Hükümet bir karar verdi. Bu kararla ilgili tasarı görüşülmek üzere parlamentoya sevk edildi. Artık söz parlamentonun.' derken Kırgızistan Güvenlik Konseyi Sekreteri Adakhan Madumarav ise 'Hava üssünün kaderi hakkında artık karar verildi. Bu karar alındığına göre üssün artık açık kalması söz konusu olamaz. Biz bu konuda artık görüşme yapmıyoruz.' şeklinde sözler etmiş bulunuyor.

Amerika'nın ise söz konusu kapatma kararını hiç beklemediği, karardan sonra şaşkınlık yaşadığı anlaşılıyor; zira Kırgız yetkililerin 'üs kapanıyor' demelerine rağmen son güne kadar ısrarla 'Bu konuda görüşmelere devam ediliyor' diyorlardı. Ancak, herhalde artık bu konunun sonuna gelindiğini nihayet anladıklarından olsa gerek 'üs kapansa bile, bizim başka alternatif üslerimiz, tesislerimiz var' diyerek dik durmaya çalışıyorlar ve alternatif üsler olarak bugünden Katar'daki El Udeyd hava üssü ile Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki tesisleri telaffuz ediyorlar. Diğer taraftan Manas'ın kapanmasında Rusya'nın etkili olduğunu da ima etmekten kaçınmıyorlar.

Esasen Manas'ın kapanması son birkaç yıldır Kırgızlar tarafından sürekli gündeme getiriliyor, Kırgız tarafı konuyla ilgili şikâyetlerini Amerikalılara duyurmaya çalışıyordu. Ancak Amerikan tarafı bunları ciddiye almıyor, göz ardı ediyordu.

Bir son dakika sürprizi olmazsa şüphesiz artık bütün bunlar geride kalmak üzere ve Amerika'nın Orta Asya'daki askerî varlığı Manas ile birlikte 6 ay sonra son bulmuş olacak. Buna en çok sevinen de Rusya ve Çin olacak elbette...

ZAMAN