Libya kabileler ve aşiretlerden oluşan bir ülke. Muhalefetin tamamına yakını ülke dışında sürgünde yaşıyor. Sürgündeki muhalif gruplar 14 Şubat 2011 tarihinde bir bildiri yayınlayarak Kaddafi'yi istifaya davet etti. Bildiriye imza atan muhalif gruplar: Toplumsal Adalet ve Demokrasi Birliği, Libya Milli Kurtuluş (İnkaz) Cephesi, Libya Milli Hareketi, Libya İslami Hareketi Birliği, Libya Muhalefeti Konferansı, Yeter Hareketi, Adalet ve Hakikat için Libya Komisyonu ve Libya Entelektüel ve Yazarları Birliği.

Libya'nın en güçlü  muhalif hareketleri Müslüman Kardeşler (Libya İslami Cemaati), Libya Milli Kurtuluş (İnkaz) Cephesi ve cihad hareketleridir.

Libya İslami Cemaati

Libya İslami Cemaati 1979 yılında kuruldu. Cemaat kuruluşunda Müslüman Kardeşler'de olduğu gibi ''İslam din ve devlettir'' prensibini hedef ve gaye olarak edindi. Libya İslami Cemaati 1993 yılından sonra Libya Müslüman Kardeşleri olarak anılmaya başlanmıştır.

Yetmişli ve seksenli yıllarda Kaddafi yönetiminin sert ve acımasız tutumundan dolayı cemaatin kurucuları ve yöneticileri son derece gizli tutuldu.

Toplantılarda Libya Müslüman Kardeşleri bir müddet  Şeyh Muhammed bin Ğali temsil etmiştir. İslami Cemaatin Lisanı Hali adlı bir yazıda Muhammed el Hıfsi'den bahsedilmektedir. Şehid edilen El Mebruk Ğays El Medhun ile ilgili açıklamada, da Hıfsi'nin Libya Müslüman Kardeşler ile ilgili olarak adı geçti.

Doksanlı yıllarda El Müslim Dergisi tarafından kendisiyle yapılan bir röportajda Raşid El Muntasar'dan Libya İslami Cemaati'nin genel sorumlusu olarak bahsedildi. Abdullah Ebu Sin de bazı organizasyonlarda Libya İslami Cemaati'ni temsil etmişti. Bu isimlerin belli dönemlerde Libya Müslüman Kardeşleri'nin yöneticileri olduğu sanılmaktadır.

Libya Müslüman Kardeşler, Libya'nın İslam dünyasının parçalanmaz bir bütünü olduğunu savunur. Cemaat Libya yönetimini İslama karşı savaşan, özgürlükleri kısıtlayan ve halka zulüm eden bir rejim olarak görmektedir.

Cemaat, Libya'da siyasi partilerin kuruluş ve faaliyetlerinin engellenmesi, sendikaların, yargının ve bütün sosyal toplum örgütlerinin Kaddafi yönetimi tarafından sıkı bir şekilde kontrol altında tutulmasının insan haklarına aykırı olduğunu belirtmektedir.

Libya Milli Kurtuluş (İnkaz) Cephesi

Kaddafi yönetimine muhalif olarak 1981 yılında kuruldu. Cephe Kaddafi'yi devirerek, anayasal ve demokratik bir sistem kurmayı hedeflemektedir.

Hedefleri Kaddafi'den önceki ve sonraki hedefler olarak ikiye ayrılmaktadır.

1) Kaddafi'den önceki hedef

Kaddafi'yi devirmek: İlk hedef Kaddafi yönetimini devirmektir. Bu hedefi gerçekleştirmek için ülke içi ve dışındaki bütün milli hareketlerle birleşerek ortak bir mücadele planı hazırlamak ve bütün meşru yöntemleri kullanmak gerekmektedir.

2) Kaddafi'den sonraki hedef

1. Kaddafi yönetimine son verdikten sonra başkanlık meclisi oluşturmak ve görev süresi bir yıldan uzun olmamak şartıyla geçici bir hükümet kurmak.

2. Başkanlık meclisi ve geçici hükümetin kurulmasından sonraki ilk altı ay içerisinde genel seçime gitmek.

3. Referandum sonucunda kabul edilecek yeni anayasa mucibince devlet başkanı seçmek.

4. Bir elde toplanmasını engellemek için yetkileri güçler ayrılığı prensibi gereği farklı devlet kurumları arasında dağıtmak.

5. Ülkenin mukaddesatı ve maneviyatını korumak.

6. Ülkenin kaynaklarını halkın, komşu ülkelerin, kardeş ülkelerin ve bütün insanlığın hizmetine sunmak.

7. Kaddafi döneminde Libya aleyhinde oluşan uluslararası arenadaki kötü imajı değiştirmek. Komşular ve dünya ülkeleriyle karşılıklı saygı çerçevesinde iyi ilişkiler geliştirmek.

Cihad Hareketleri

Libya'da cihat hareketleri de bulunmaktadır. ''Şehitler hareketi'' ve ''Savaşçı İslami Cemaat'' adında iki önemli cihat hareketi ülkede sesini duyurmuştur.

Ülkedeki cihat hareketleri ve Kaddafi yönetimi arasındaki ilk sürtüşme 1986 yılında Bingazi şehrinde yaşandı.

Bingazi'de Kaddafi tarafından kurulan ''Devrim Komisyonu'' üyelerinden Ahmed Misbah el Verifli suikasti, Kaddafi yönetimi ve cihat hareketleri arasındaki ilk sürtüşme olarak bilinir.

Bingazi şehrinde özellikle de seyyar satıcılara karşı takındığı katı tavır ve halka etmiş olduğu zulüm gerekçesiyle Devrim Komisyonu üyesi Ahmed Misbah el Verifli cihat hareketine bağlı 9 üye tarafından 1986 yılı ağustos ayında öldürüldü. Kaddafi yönetiminin bu dokuz kişiyi Ekim 1987 yılında idam etmesinin ardından  silahlı çatışmalar başladı.

Bu dokuz gencin idamı Bingazi'de Kaddafi ve devlet terörü olarak algılanmıştır. Genelde Libya yönetimi, özelde ise ''Devrim Komisyonu'' üyeleri bu olaydan sonra Bingazi halkı gözünde düşman olarak algılanacaktır.

Sonraki dönemlerde Libya yönetimi özellikle de Trablus kentinde cihat hareketlerinin camilerine sıklıkla baskınlar düzenleyecek, çıkan çatışmalarda iki taraf da kayıplar verecektir.

Değişim için Libya İslami Hareketi

15 Şubat 2011 tarihinde İslami akımların üyeleri tarafından ''Değişim için Libya İslami Hareketi'' adında yeni bir grup oluşturdu. Libya yönetiminin barışçıl yollarla değiştirilmesini hedeflediklerini belirten grup, silahsız olduklarını açıkladı.

Dini akımların üyeleri ve daha önce tutuklanan İslami cemaatlerin elemanlarının yer aldığı  hareket, Libya halkını kendilerine katılmaya çağırdı.

Milliyetçiler, Sosyalistler, Liberaller...

Libya'da bağımsızlıktan sonra sosyalist Arap Baas Partisi, Hizb-ut Tahrir el İslami ve Arap milliyetçileri hareketi gibi siyasi akımlar da bir müddet varlık gösterdi. Ülkede komünistler, sosyalistler, liberaller, demokrasi taraftarları ve çeşitli faaliyetler gösteren sosyal toplum kuruluşları bulunmaktadır.

(Abdullah Aydoğan Kalabalık / Dünya Bülteni)