Dünyanın en büyük petrol üreticilerinden Libya'da, silahlı grupların, ordu güçleriyle çatışmasının yarattığı karışıklığın petrol üretiminin durmasına neden olacağı ihtimali üzerinde durulurken, bu durumun petrol fiyatlarına yapacağı etki konusunda ise farklı görüşler bulunuyor.

Emekli general Halife Haftar liderliğindeki silahlı grupların önce Bingazi’de ordu güçleriyle çatışması, sonra başkent Trablus’ta parlamento binasına saldırması, brent petrolün fiyatının yaklaşık yüzde 2 artarak 110 doları bulmasına neden oldu. Güvenlik krizinin daha da derinleşmesi ve Libya’nın petrol üretiminin durması ihtimali üzerinde duran uzmanlar, bunun dünya petrol piyasasına yapacağı etki konusunda farklı görüşe sahipler.

AA muhabirine değerlendirmede bulunan Washington'daki Wilson Center uzmanı David Ottaway, "Libya’daki güvenlik durumunun dünya petrol piyasası ve sektörüne büyük etki yapacağını düşünmüyorum" dedi.

Libya'da hükümetle anlaşma sağlandıktan sonra sadece iki limanından petrol ihraç edildiğini hatırlatan Ottaway, şu an o iki limanın da üretim yapıp yapmadığı bilinmediğini söyledi. Ottaway, şöyle konuştu:

"Suudi Arabistan, Libya’nın ihracat yapamamasından kaynaklanan boşluğu dolduracağını açıkladı ve zaten günlük yaklaşık 10 milyon varil üretim yapmaya başladı. Dolayısıyla Suudi Arabistan açığı kapatır ve Libya'daki durum petrol fiyatlarına etkisi kısa süreli olur"

Londra'daki Avrupa Dış İlişkiler Konseyi uzmanı Mattia Toaldo da "Libya ham petrolünün kalitesi çok iyi ama ikame edilebilir" dedi.

Toaldo, 2011'deki savaştan sonra ve özellikle 8 aylık abluka döneminde Avrupa'nın Libya petrolü olmadan da rafinelerini işlettiğini belirterek, yeniden üretiminse ulusal birlik hükümeti kurulmadan mümkün olmayacağını ifade etti.

"Avrupa, Libya petrolünü Suudi petrolüyle ikame edemez"

Londra'daki Global Resources Corporation ve İstanbul merkezli Bosphorus Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü ise "Piyasalar, Libya'daki arzın kısılmasından olması gerekenden daha çok etkilendi çünkü özellikle Avrupa rafinerileri Libya'nın tatlı ham petrolünü, Suudi Arabistan petrolü dahil, hiçbir şeyle ikame edemez" diye konuştu.

Öğütçü, brent petroldeki fiyat artışının diğer nedeninin de "Artık Libya'dan umudun görünür gelecekte kesilmesi" olduğunu söyledi. 

"Piyasanın kendisini önümüzdeki dönemde Libya'daki durumun daha da kötüleşeceği gerçeğine alıştırması gerekiyor" diyen Öğütçü, iç savaşın hızla yaklaştığını, üretimin de eski düzeyine çıkmasının muhtemel senaryolar arasında olmadığını öne sürdü.  Öğütçü, şöyle devam etti:

"Ukrayna'daki gelişmeler de düşünüldüğünde petrol fiyatlarının önümüzdeki dönemde bıçak sırtında durmaya devam edeceğini söyleyebiliriz. Irak ve İran'ın arz artırma çabaları sonuç verecek ama yakın gelecekte değil."

"5 dolar daha artar"

Kaliforniya'daki Post Carbon Enstitüsü uzmanı Richard Heinberg, "Libya’da giderek kötüleşen durum henüz piyasaya büyük etki yapmadı ancak elbette halihazırda kırılgan sisteme baskı yapacaktır" dedi.

Suudi Arabistan’ın daha önceki arz kesintilerinde krize zamanında müdahale etmekte geciktiğini söyleyen Heinberg, “Libya’daki üretim durursa, 5 dolarlık da olsa fiyat artışı bekliyorum” ifadesini kullandı.

Dünyanın 9. büyük petrol üreticisi 

OPEC verilerine göre, Libya, Ocak 2013 itibariyle 48 milyar varillik kanıtlanmış ham petrol rezerviyle Afrika’nın en büyük, dünyanın 9. büyük petrol üreticisi. Avrupa, petrol ithalatının yaklaşık yüzde 10'unu Libya'dan sağlıyor. 

Kaddafi sonrası ülkedeki siyasi otorite boşluğundan yararlanan aşiret liderleri ve silahlı gruplar, ülkenin doğusundaki dört ana petrol limanını 8 ay boyunca ablukaya almış, günlük 1 milyon 400 bin varil olan petrol üretiminin, 150 bin varile kadar düşmesine yol açmıştı. Geçen ay, hükümet ve silahlı gruplar arasında varılan anlaşmayla, nispeten küçük el-Zuveytine ve el-Harika limanları açılmış, petrol üretimi günlük 200 bin varile çıkmış, ülkenin yeniden dünya petrol piyasasına döneceği umutlarını yükseltmişti.

Ülkenin petrolünün yüzde 80'i doğusunda, Bingazi yakınındaki Sirte havzasında bulunuyor. Havzada el-Zuveytine, el-Harika, as Sadra, ras Lanuf ve Marsa el Braga limanlarının 2011'den önce günlük ortalama 825 bin varil ham petrol ürettiği belirtiliyordu.

Libya'nın savaş öncesinde günlük yaklaşık 1.65 milyon varil olan ham petrol üretimi, 2011’de yaklaşık 500 bin, 2012’de ise 1.4 milyon varil olarak gerçekleşti. Haziran 2013’te başlayan abluka sonrası ise üretim 150 bin varile kadar düştü.