Libya Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih'in, başkanlık ve parlamento seçimlerinin gerçekleşemediği 24 Aralık 2021'den beri sürdürdüğü Başbakan Abdulhamid Dibeybe hükümetini düşürme ısrarı, Temsilciler Meclisi'nin bölünmesine yol açabilir.

Ülkenin doğusundaki Tobruk'taki Temsilciler Meclisi Başkanı Salih, 24 Aralık itibarıyla "Dibeybe hükümetinin meşruiyetini kaybettiği" gerekçesiyle yeni bir hükümet kurulması yönündeki çalışmalarına aralıksız devam ediyor.

Meclisi dün yeni hükümetin başına geçecek adayların isimleri tartışmak üzere toplayan Salih, Başbakan Dibeybe'ye destek veren 62 milletvekilinin itirazına rağmen perşembe günü de yeni başbakanı seçmek için Temsilciler Meclisi'ni toplaması bekleniyor.

Temsilciler Meclisi Başkan Vekili Fevzi en-Nuveyri'nin ise önceki gün başkent Trablus'ta 48 milletvekilinin katılımıyla gerçekleştirdiği toplantı, yaklaşık 170 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nin perşembe günü Tobruk'ta yapacağı oturumda tartışılacak "yeni başbakanı seçme" konusunda saflarını tutma adımı olarak yorumlandı.

Nuveyri, Trablus'taki istişare toplantısından sonra "Libyalılar, ülkeyi seçimlere taşıyacak olan anayasal süreç başta olmak üzere tüm sorun ve süreçlere çözüm getirecek bir yol haritasına ulaşılması talepleri, Temsilciler Meclisi'nde beklemek zorunda bırakılıyor." ifadelerini kullandı.

Nuveyri'nin açıklamaları, seçimlerden önce yeni hükümetin kurulması yönündeki tutumunu herkese dayatmaya çalışan Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'in aksine seçimlerden önce Anayasa için referanduma gitme veya en azından bunun altyapısının oluşturulmasına dikkati çekiyor.

Ancak Temsilciler Meclisi'nin yeni başbakanı seçebilmesi için en az 120 üyenin oturuma katılım göstermesi gerekiyor. Dibeybe'ye destek veren milletvekili sayısının da oylama yapabilecek bir oturumun yarısından fazlasını oluşturacağını unutmamak gerek.

Nuveyri tarafını seçiyor

Başkent Trablus'un yaklaşık 60 kilometre batısında yer alan Sarman kentine mensup Nuveyri, yakın bir tarihe kadar Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'e yakınlığıyla öne çıkıyordu

Nuveyri, Nisan 2019'da başkent Trablus'a yönelik Halife Hafter güçlerince başlatılan saldırılar üzerine Salih'e sırtını dönen çoğu milletvekilinin aksine safını değiştirmemişti.

Halihazırda Başbakan Dibeybe blokuna daha yakın duran Nuveyri, Trablus'taki yürütme makamlarıyla birçok kez toplantılar yaptı.

Trablus'taki hükümet yetkilileriyle birlikte "Önce Anayasa" buluşmalarında da boy gösteren Nuveyri, seçimlerden önce hükümeti değiştirmeye karşı olduğu mesajını Salih'e açıkça vermek istedi.

Hükümet yetkilileri ile son görüşmesini 30 Ocak 2022'de Trablus'taki Merkez Bankası binasında yapan Nuveyri, bu buluşmada Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ve Merkez Bankası Başkanı es-Sıddık el-Kebir ile bir araya geldi.

Temsilciler Meclisi Başkan Vekili Nuveyri, bahsi geçen buluşmadan birkaç gün sonra Meclis Başkanı Salih'in oturumu ertelemeye yanaşmamasına karşı milletvekillerini Trablus'ta istişare toplantısına çağırdı. Trablus'ta 6 Şubat'ta gerçekleşen toplantıda, eski İçişleri Bakanı Fethi Başağa, Ahmed Muaytik ve Mervan Amiş'in yeni hükümetin başına geçmelerinin adaylığı ele alındı.

Nuveyri'nin milletvekilleriyle bahsi geçen istişare buluşmaları, Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'in ülkenin bekasını ilgilendiren konularda tek başına karar almasına karşı muhalif milletvekillerin duruşunu koordine etme açısından önem arz ediyor.

Nitekim Meclis Başkanı Salih, seçimlerin gerçekleşemediği 24 Aralık'tan itibaren Dibeybe başbakanlığındaki hükümetin meşruiyetinin sona erdiğini, oylamaya gerek duymadan herkese dayatmaya başladı. Kendine yakın 13 milletvekiliyle yeni hükümetin kurulması sürecini başlatan Salih, muhalif 62 milletvekilin itirazlarını ise görmezden geldi.

Nuveyri ile Trablus'taki istişare toplantısına katılan milletvekillerinden Muhammed er-Raid, "Bu toplantı, birçok milletvekilinin sesine kulak vermek istemeyen ve Tobruk'taki oturumları sadece istediklerini geçirmek için kullanan Akile Salih'e mesaj olacaktır." diye konuştu.

Bu nedenle Trablus'taki milletvekilleri toplantısı, kendi başına aldığı kararları Meclis'e dayatmaya çalışan Akile Salih'e aynı zamanda, "yerine Nuveyri'nin meclis başkanı seçilebileceği uyarısı" şeklinde de yorumlandı.

Bu gelişmeler ışığında, Akile Salih'in Dibeybe hükümetini düşürme ısrarı, Libya Temsilciler Meclisi'ni ikiye bölme ve paralel yeni bir hükümetin oluşmasına yol açacak bölünmeyle sonuçlanabilir.

Temsilciler Meclisi'ndeki muhalif görüşleri tasfiye hamleleri

Temsilciler Meclisi Başkanı Salih de bu tür bir çekişme dönemine karşı rakiplerinden kurtulmak için oturumlara katılmayan milletvekillerinin üyeliğini düşürme hazırlıklarını yapıyor. Nitekim Salih, milletvekillerinin katılmadığı oturum sayısına göre kademesinin düşürüleceğini söyleyerek, "Bu milletvekillerinin oylamalarda oyu sayılmayacağı gibi milletvekilliği de düşürülebilir." ifadelerini kullanmıştı.

Akile Salih daha önce 2020 yılında da 35 milletvekilinin üyeliğini düşürme girişiminde bulunmuş, ancak salt çoğunluğun Trablus'ta yeni bir meclis başkanı seçmesiyle başarısız olmuştu.

Ülkenin doğu bölgesi milletvekili Ziyad Dugaym, oturumlara katılmayan vekillerin üyeliğini düşürme tehdidini "kişisel hesaplaşma bağlamında tasfiye" olarak nitelendirdi.

Dugaym, Anayasa'ya göre bir milletvekilinin üyeliğini düşürmek için 120 üyenin evet oyuna ihtiyaç duyulduğunu hatırlattı.

Anayasa'nın 200 üyeden oluşmasını öngördüğü Temsilciler Meclisi, son seçimlerin yapıldığı dönemde doğudaki Derne bölgesinin radikal grupların kontrolünde olması hasebiyle 188 milletvekili seçebilmişti. Daha sonra vefat, istifa veya yurt dışına yerleşme gibi sebeplerden ötürü bu sayı 170'e kadar düştü.

Yıllardan beri tam kadro toplanamayan Meclis, en büyük katılımı Mart 2021'de Dibeybe hükümetine güvenoyu için Sirte kentindeki toplantıda göstermişti. Oturuma katılan 132 milletvekilinin 131'i, Dibeybe hükümeti için evet oyu kullanmıştı.

Salih ve Nuveyri arasındaki sessiz çekişme

Nuveyri ile Salih arasındaki çekişmede, çok açık olmamakla birlikte birden fazla konuda fikir ayrılıkları bulunuyor.

Nuveyri, başkent Trablus'a yönelik Haziran 2020'de başarısızlıkla sonuçlanan saldırılardan sonra Salih'le arasına mesafe koymaya çalıştı. Kendisine eşlik eden 25 milletvekiliyle birlikte "Orta Akım" ismini verdikleri bir grup oluşturan Nuveyri, Tobruk (yaklaşık 30 vekil) ve Trablus (70'den fazla vekil) olarak iki kısım olan Temsilciler Meclisi'nin yeniden birleştirilmesini istedi.

Salih'in 24 Aralık'ta yapılması planlanan başkanlık seçimlerine adaylığını duyurmasının ardından Eylül 2021'den Ocak 2022'ye kadar kısa bir dönem TM Başkanlık görevini üstlenen Nuveyri, Salih'in 2014'te meclis başkanı olmasından bu yana ziyaret etmediği ülkenin batı bölgesindeki bazı faaliyetlerde bulundu.

Nuveyri'nin Temsilciler Meclisi başkanvekili olarak yerine getirdiği sırada attığı en önemli adım ülkenin farklı bölgelerini temsil eden meclis heyeti başkanlığında 15 Aralık'ta Türkiye'ye yaptığı ziyaretiydi. Nuveyri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve TBMM Başkanı Mustafa Şentop tarafından kabul edildi.

Nuveyri ayrıca Salih'e yakın milletvekillerinden bir grubun, Yüksek Yargı Konseyi'nin yapısını değiştirmek, Konsey Başkanı Muhammed el-Hafi üzerinde baskı uygulama çabasını Dibeybe ile ülkenin devrik lideri Muammer Kaddafi'nin oğlu Seyfülislam Kaddafi'nin adaylığının kabulünden sonra sonuçsuz bıraktı.

Nuveyri, 14 Aralık'ta yaptığı bir açıklamada, Temsilciler Meclisi'ne atfedilen bir yasa hakkındaki şüphelerini ifade etti.

Yargı sistemiyle ilgili Meclis'e atfedilen, basında dolaşan 2021 tarihli ve 11 sayılı kanun olduğunu öğrendiklerini söyleyen Nuveyri, söz konusu yasanın sunulduğu tarihte yazılı ve görüntülü olarak belgelenmiş bir meclis oturumunun bulunup bulunmadığına ilişkin araştırmaların devam ettiğini dile getirdi.

Nuveyri, Meclis'in söz konusu yasayla ilgili bağlantısı olmadığının ya da bu yasayı onaylamadığının kanıtlanması durumunda konuya ilişkin tüm yasal önlemlerinin alınacağını belirtti.

Bu tutum, Nuveyri'nin Yüksek Mahkeme Başkanı ve Yüksek Yargı Konseyi Başkanı Hafi'yi devirmeyi amaçlayan Salih yanlısı bir grup vekilin planının bir parçası olmadığını; aksine bu komployu engellediğini açık şekilde gözler önüne serdi.

Nuveyri'nin Dibeybe, Menfi, Mişri, Kebir ve Hafi'nin desteğiyle gelecek aşamada Temsilciler Meclisi düzeyinde daha büyük bir rol üstlenmesi uzak bir ihtimal olarak görülmüyor.

Bu beş isimden oluşan blok, Libya sahnesine çıkma ve bir sonraki aşamanın yol haritasını çizme -ki bu süreç geçiş dönemi tünellerinden çıkmadan önce birkaç ay sürebilir- mücadelesinde Salih, Hafter ve Başağa ittifakı karşısında mücadele vermek için omuz omuza verdi.

AA