Haber: Ece Göksesef / Al Jazeera

Al Jazeera’ye bilgi veren bir Türk dışişleri yetkilisi, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz’in Kahire ziyaretinde ‘Mısır ile Türkiye ilişkilerinin normalleşmesi’ mesajı verdiğini, aynı mesajı Türkiye’ye de verdiğini söyledi.

Yetkili, Arap basınında yazıldığı gibi Mısır lideri Sisi’yi İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) zirvesi için İstanbul’a getirmek bir planının olmadığını, sadece iki ülkeye ilişkilerinin normalleşmesinin önemini vurguladığını, bu mesajların da devam edeceğini belirtti. Mısır Dışişleri Bakanı Şükri’nin zirveye katılımı da Riyad’ın çabalarıyla gerçekleşti. Şükri’nin Erdoğan’la el sıkışması ya da Çavuşoğlu ile özel görüşme yapması zaten beklenmiyordu. Mısırlı Bakan’ın kısa süre de olsa İstanbul’a gelmiş olması bile, Kral Selman’ı memnun etti.

Normalleşmede İsrail boyutu

Kral Selman, İsrail-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesi için yapılan görüşmeleri de destekliyor. Kahire’de yaptığı görüşmelerde de iki ülke arasındaki süreci hatırlattı ve Doğu Akdeniz’de daha geniş kapsamlı bir işbirliği gerekliliği vurgusu yaptı.

Ancak Al Jazeera’ye konuşan İsrailli yetkililer, Mısır’ın Türkiye-İsrail normalleşmesinden memnun olmadığı bilgisini verdi. Hamas’ı tehdit olarak gören Sisi liderliğindeki darbe yönetimi, Gazze’deki şartların geliştirilmesinden yana değil.

İsrail kaynakları, Netanyahu ile Sisi’nin arasının ise iki ülke liderlerinde daha önce hiç görülmediği kadar iyi olduğunu da söylüyor.

“Adaların el değiştirmesi aslında Suudi Arabistan-İsrail anlaşması”

Kral Selman Kahire’ye yaptığı beş günlük resmi ziyarette, Suriye ve Yemen’de Suudi Arabistan’a daha aktif destek vermediği için ilişkilerinin gerildiği Mısır’la on beşten fazla anlaşma imzaladı. 2013’te Sisi’nin darbeyle iktidara gelmesinin ardından Suudi Arabistan ülke ekonomisine katkıda bulunmak için 12 milyar dolardan fazla yardım yapmıştı.

Kahire ile Riyad arasında imzalanan anlaşmalarda 22 milyar dolarlık petrol anlaşması ve Sina Yarımadası’na yapılacak yardımla birlikte, 1950’den beri Mısır’ın elinde bulunan iki adanın Suudi Arabistan’a geri verilmesi de var. Adaların üzerinden Sina Yarımadası’nı Suudi Arabistan’a bağlayan bir köprü de yapılacak.

Yerleşimin bulunmadığı Tiran ve Sanafir adaları, stratejik öneme sahip Akabe Körfezi’nin Kızıldeniz’e çıkışında yer alıyor. Akabe Körfezi’nde İsrail ve Ürdün’e ait limanlar var. Aslında Suudi Arabistan’a ait olan adalar, 1950 yılında Mısır’ın korumasına verilmişti. İsrail’le Arap ülkelerinin savaştığı yıllarda, İsrail’e karşı askeri bir pozisyon oluşturma çabasıyla adalara Mısır askerleri yerleşti. O dönemde Suudi Arabistan’ın Filistin davasında sorumluluk üstlenmemek için adaların kontrolünü Mısır’a verdiği yorumları yapıldı.

1967’de Altı Gün Savaşı’nda İsrail iki adayı işgal etti. Ancak daha sonra ABD’nin arabuluculuğuyla varılan barış anlaşmasında adalar Mısır’a geri verildi. Bu anlaşmadaki maddelerle, İsrail’in Mısır’a geri verdiği toprak parçalarının üçüncü ülkelerin eline geçmesinin de önüne geçiliyordu.

İki adanın Mısır’dan Suudi Arabistan’a geri verilmesi, öncelikle İsrail tehdidinin kalkmasından emin olunması, ardından ABD ve İsrail’in de onayının alınmasıyla gerçekleşiyor.

Mısır ve Suudi Arabistan arasında altı yıldır adaların yeniden Suudi Arabistan’a teslim edilmesi için görüşmeler sürüyor ancak İsrail karşı çıkıyordu. Türk yetkiliye göre bu anlaşma aslında Mısır ile Suudi Arabistan arasında değil; İsrail ile Suudi Arabistan arasında varılan bir anlaşma.

İsrail ve Suudi yetkililer doğrudan görüştükleri iddialarını reddetse de, iki ülke arasında dolaylı yoldan uzlaşıya varılması sonucu adaların Suudi Arabistan’a geri verileceği açıklandı. Haaretz’e konuşan İsrail Savunma Bakanı Moshe Ya’alon da Suudi Arabistan, Mısır, İsrail ve ABD arasında, anlaşmada yer alan askerî maddeye göre Mısır’dan boşalan yeri Suudilerin doldurması konusunda bir anlaşmaya varıldığını söyledi.

İran-ABD anlaşması sonrası yakınlaşma

İsrail ve Suudi Arabistan’ın adalar üzerinde yıllar sonra bir uzlaşıya varması, İran ile Batı arasında nükleer müzakerelerin sonuçlanması ve İran’a yönelik yaptırımların kalkmasının ardından gerçekleşiyor.

Hem Suudi Arabistan hem İsrail, İran’la varılan nükleer anlaşmaya tepki göstermiş ve ABD’nin bölgedeki en büyük tehdidin kendisini geliştirmesine izin verdiğini söylemişti. Suudi Arabistan, İran’ı on yıllardır bölgedeki en büyük rakibi olarak görüyor.