Son kitabı Bir Dil Niye Kanar'daki billur Türkçesi, acılarını acılaşmadan dile getirebilmesi, Kürt sorununa dair merhamet ve aklı selim odaklı fikirleriyle ufuk açıcı bir söylemi var. Siyasal Bilgiler okumuş ancak edebiyatçı mayası daha baskın. Bu söyleşide, hem Hakkari'de başlayan geçmişine bir yolculuk yaptık, hem de güncel meseleleri irdeledik. Kızılkaya, dağdakilere, "Kimse benim adıma ölmesin, mahşerde yakama yapışılır sonra" diyor. BDP'ye ise "Rakibiniz Ak Parti değil, resmi ideolojidir" diye sesleniyor. Ona göre devlet Apo'yu resmen muhatap alamaz. Ama bunu gayri resmi yollardan yaparsa savaşı bitirebilir.

Röportaj: Nuriye Akman / Zaman

-"Bir Dil Neden Kanar" adlı kitabınız, okuduğum ilk kitabınız. Türkçenizdeki billurluğa hayran kaldım. Siz Türkçeyi dayak yiyerek, kendi anadiliniz nedeniyle şiddet görerek öğrendiniz. Buna rağmen, Türkçeye düşman olmadığınız gibi onu bu kadar güzel kullanabilmeyi nasıl açıklıyorsunuz?

-Teşekkür ederim. Bunu iltifat olarak kabul ediyorum her şeyden önce. Düşünmeyi öğrenmeye başladığım andan itibaren Türkçe yazan bir yazar olmak istiyordum. Yazar oldum mu bilmiyorum. Ama hayatım boyunca hep yazarlığın öğrencisi oldum. Hep kendinden büyük yazarların varlığını kabul edip onlardan ilham alan bir şakirt olmayı hayal ettim.

-Yatılı bölge okuluna gittiğinizde dokuz yaşındaydınız.

-Evet, ben okula geç başladım. Türkçe bilmiyordum. Benim doğduğum köyde gökyüzünde uçaklar geçerdi. Medeniyetle tek bağımız oydu. Yazında yaylalara giderdik. Gara Dağı vardır, Musul ovasına bakar. O Gara Dağı'nın tepesinde çok uzaktan bir ışık görünürdü her gece. Suwara Xelê, yani Hali geçidi denen bir yer, meğerse araba yolu geçermiş orada. Geceleri tek tük arabalar giderdi. Arabanın farı uzaktan göründüğünde, o böyle tuhaf bir uhrevi ışığa dönüşüyordu. Onun ne olduğunu bilmediğimiz için, hiç hayatımızda araba diye bir şey de görmediğimiz için, uzaktan böyle kıvrılarak viraj alıp giden o ışık bizi büyülerdi.

-Yazın yaylalara dengbejler gelmez miydi?

-Evet o hikâye anlatıcılar gelir, geceleri hikâye anlatırdı. Ertesi gün de bir kuzu, bir oğlak ya da tereyağı, yün gibi şeyler karşılığında söz satarlardı bize. Başka bir dünya getirirlerdi. O dengbejlerin getirdikleri hikâyeler, o uzaktaki araba farı ve işte gökyüzünde gündüz giden, "Allah'ın eşeği" dediğimiz o uçaklar...Dünyamız çok zengindi aslında.

-Allah'ın eşeği mi diyordunuz uçaklara?

-Evet.Allah'ın eşekleri arkalarında böyle bir duman şeridi bırakıp giderlerdi. Bir anlam veremezdik o uçaklara. Ve hayat pür Kürtçeydi. O yüzden ben Allah'ın sadece Kürtçe bildiğini zannediyordum. Mütedeyyin bir aileydi benim ailem. İkisi kız, dokuz kardeştik. Sabahları herkes erken kalkarız. Bütün ağabeylerim her sabah namazından sonra yan yana dizilirler ve aynı ahenkle ve müthiş bir tilavetle Kuran okurlardı. Ve ben o sesle uyanırdım. O kelamın büyüsü, o tilavetin muhteşemliği benim bilinçaltıma işlerdi.

-Dayınız da dengbejdi sanırım.

-Evet, dayım Cebrail de meşhur bir masal anlatıcısıydı. Muhteşem masallar anlatırdı. Bin bir Gece Masallarının çeşitli versiyonlarını kendisi de bir şeyler ekleyerek kış geceleri anlatırdı. Böyle hayatı bütünüyle kuşatan, hem Arapça, Allah'ın kelamı, hem de yanında dengbejlerin, anlattığı o Kürtçe atmosfer. Orada eksik olan tek şey Türkçeydi. O eksiği tamamlayan jandarmalardı. Köye arada bir jandarmalar geldiğinde erkekler kaçıp saklanırlardı. Çünkü oralarda araba yolu olmadığı için jandarmalar kendi yüklerini erkeklerin sırtına yükler, bir köyden bir köye götürtürlerdi. Dolayısıyla bütün erkekler kaybolurdu. Gözcüler haber verirdi jandarmalar geliyor diye. Yani katır niyetine kullanırlardı o insanları.

-Kötü muamele var mıydı?

-Döverlerdi. Bir de Türkçe bilmedikleri için hakarete uğrarlardı erkekler. Onlar saklanınca köyde kadınlar kalırdı. Kadınlar da mecburen jandarmaların isteklerini karşılardı. Korkudan Türkçe öğrenmiş bazı kadınlar vardı. Onlardan biri de teyzem Cavşin'di. Cavşin mavi gözlü demek. Çavşin Teyze Kürtçe ile Türkçeden müteşekkil bir sözlük yaratmıştı. Gel: were, git: here, eşek: kere, kapı: dere, sıçan: mişke diye. Böyle uzayan bir sözlüktü. Bunları bize öğrettiği için jandarmalara köyün girişinde gel were, git here, eşek kere diye sesleniyorduk. İşte benim bilinçaltımda çocukluğumdan kalan bu gibi şeyler kitaplarıma yansıdı. Bunlar daha uzun soluklu bir şey olan roman aşamasına henüz gelmiş değil.

-O potansiyel çok yüksek sizde. Her şeyi bırakın. Oturun o içinizdeki asıl cevheri çıkartın lütfen.

-İnşallah. Bakalım.

-Yatılı bölge okuluna gittiğinizde üç ay boyunca suskun kaldınız. Yeniden konuşmaya başladığınızda ağzınızdan çıkan ilk sözcükle başlayabilir mesela romanınız.

-Valla özlem olsa gerek ağzımdan çıkan ilk söz.

KÜRTÇE MASAL ANLATTIM DİYE DAYAK YERDİM

-Annemi özledim demiş olabilir misiniz?

-Tabii ki. Annemi çok özlüyordum. Çünkü orası Nazi kampı gibi bir yerdi. Etrafı tel örgülerle çevriliydi. Dışarı çıkmak yasaktı. Cumartesi günleri sabah erkenden kalkardık. İşte tırnak kontrolünden, ayak kontrolünden, baş, üst, bilmem ne kontrolünden geçenler öğleden sonra izne çıkabilirdi. Yoksa o kurallara uymayanlar veya disiplin cezası almış olanlar o gün de çıkamazdı. Okulun arka kapısından bazen kaçardık. Ama çarşıya da okulun, yine bizim arkadaşlarımızdan müteşekkil bir ihbarcılar ekibi yollanırdı. O ihbarcılar Kürtçe bize sorarlardı. Siz buraya nasıl geldiniz? Kimden izin aldınız? Biz de derdik ki okulun arka kapısından kaçtık. İsimlerimizi yazarlardı. Akşam gittiğimizde de feci halde dayak yerdik. Bunu yapanlar da bizim arkadaşlarımız. Kürtçe konuştuğumuzu öğretmenlerimize ihbar ederlerdi.

-Siz de yapar mıydınız bunu?

-Ben hiç yapmadım bunu. Ama çok ihbar edildim, bize Kürtçe masal anlattı gece diye. Bizi erkenden yatakhanelere sokarlardı. Uykumuz gelmezdi. Ben ışıklar söndükten sonra masal anlatırdım. O yüzden de feci halde dayak yerdim. Bütün o dayaklara rağmen ısrarla o masalları yeniden anlatır, tekrar dayak yerdim. Çünkü o Kürtçe masallar bizim hayatla kurduğumuz tek bağdı. Türkçeyi öğrenmeye başladığımda başka bir dünyanın kapılarının açıldığını hissettim.

-Belki Türkçenin Kürtçeden daha zengin bir dil olduğunu keşfettiniz.

-Hayır. Zinhar, öyle değil. Hangi dil hangi dilden daha zengin tartışması doğru değil. Türkçe çok daha erken dönemlerde eğitim ve öğretim dili haline geldiği için çok daha gelişmiş. Tarama sözlükleri var, etimoloji sözlükleri var. Normal sözlükleri var, imla kılavuzu var. Bir dil kurumu var. Sonuçta bir devlet dili. Kürtçenin böyle bir imkânı yok. Kürtçenin enstitüleri, sözlükleri, dil kılavuzu yok. Hiçbir şeyi olmayan bir dilden modern edebiyat yapılabiliyor. Zaten Kürtçenin mucizesi burada.

-Peki, Türkçede sizi çeken neydi?

-Türkçede beni çeken, alfabe kitabındaki hayattı. O kitapta mutlu aileler vardı. Köşede bir soba yanardı. Sobanın yanında bir kedi kıvrılmış, yanında yaşlı bir dede gazete okur. Nine örgü örer, gözlükleri vardır. Anne başka bir şey yapar. Sobanın arkasında da bir çocuk yere uzanmıştır ve ders çalışır. Bunların hiçbiri bizim hayatımızda yoktu. Benim öykündüğüm şey buydu. Yani oradaki o sıcaklık, o aile ortamı bana çok renkli gelirdi.

-Sanki Türkçe öğrenirseniz siz de o ailenin bir parçası olacaktınız.

-Evet, onun bir parçası olacağım. Lise yıllarında çok başarılı bir öğrenciydim. Hep okul birincisiydim. Ama bizim ilimize dışarıdan memur çocukları gelirdi. Banka müdürünün kızı, komutanın kızı, hâkimin kızı. Biz onlara aşık olurduk genellikle. Ve onlar lojmanlarda otururlardı. Ben hep böyle o lojmanın önünde bekler, o perdenin gerisindeki hayatı hayal ederdim.

-Alın işte bu da romanınızın için enfes bir sahne. O evlere bakan oğlan çocuğunun gözlerini anlatırsınız. Sizin ailede olmayan, onlarda olan şey neydi?

-Bizim aile kırk-elli kişilikti. Biz hepimiz bir odada oturuyorduk. Büyük bir salon. Yanında birkaç tane oda. O odanın hepsine insanlar yığılırdı. Elektrik olmadığı için gaz lambası kullanılırdı. 1970'li yılların sonu.

-Hakkari mi?

-Evet. köyden göç ettik çünkü. Hakkari'nin yoksul bir mahallesi. Gaz lambası duvarda asılı olurdu. Ben kitap okumam, ders çalışmam gerektiği için erkenden gider, o lambanın asılı olduğu duvarın tam altına otururdum ki lambadan yararlanayım.

-Yer kapardınız adeta.

-Yer kapardım tabii. Orada böyle çocuklar, yeğenlerim oynar, misafirler bir şeyler konuşur, sürekli ses var. Ama ben onları duymaz, adeta onların dışına çıkar, Maksim Gorki'nin Ana'sını, ya da Yaşar Kemal'in İnce Memed'ini okurdum. O dünyanın dışında kendime bir dünya kurmuştum.

-Oradaki kalabalıkla ilgili değildiniz.

-Kendi dünyamdaydım. Daha sonra da yatma vakti geldiğinde o lambanın söndürülmesi gerekirdi. Gün ışığından yararlanmak için çok erken kalkardım. Yatağım pencerenin önündeydi. O pencereden giren ışıktan yararlanarak kitap okurdum. Demin sözünü ettiğim memur çocuklarının böyle bir hayatı yoktu. Onların evinde ışık vardı, çalışma masaları vardı. Ben hep yüz üstü yere uzanarak çalıştım. Ya da dizimin üstünde, Kuran rahlesinin üstünde. Sonradan bu Nurdan Gürbilek'in bir kitabında bu memur çocuklarının ev özlemiyle ilgili bir denemesini okudum. Tam bu benim bahsettiğim şeyi tersinden yazmıştı. Bir memur çocuğu olarak kendi hayatının sıkıcılığını anlatıyordu. Ben o sıkıcı hayata özenen bir köylü çocuğunun gözüyle o meseleyi başka bir boyutuyla yazmak isterdim.

-Lütfen yazın. Romanın parçaları hazır işte görüyorsunuz. Peki, o sabahları hep birlikte Kuran okuma, sabah namazını kılma ritüellerini devam ettirdiniz mi?

-O ritüeller hala devam ediyor benim ailemde. Bende yok. Çünkü ben komünist oldum.

İMAMIN HUTBESİNİ TÜRKÇE'YE ÇEVİRİRDİM, KİMSE ANLAMIYORDU AMA MECBURLARDI DİNLEMEYE

-Komünist olunca Allahsız mı oldunuz yani?

-Hayır, kesinlikle. Hiçbir zaman Allah'la ilişkimi koparmadım. Ama benim komünist olmam onların gözünde Allahsızlık olarak nitelendirildi. Ben mesela yine oruç tutardım, namaz kılardım. Mahalledeki Kuran kursuna giderdim. Ama bir süre sonra onlar sıkıcı gelmeye başladı. Baktım ki ben imama öğretmenlik yapmaya başlamışım.Türkçe bilmeyen bir adamdı. Ben onun hutbelerini Türkçeye çevirmek zorunda kalıyordum. İmam çıkar minbere cemaate Kürtçe hutbe okur. Bir hafta der ki çocuklarınıza iyi davranın. Ertesi hafta der ki, karılarınızı dövmeyin. Öbür hafta der ki, evlerinizi temiz tutun. Peygamberin emirleri, hadisleri doğrultusunda ne varsa

-Siz de onu Türkçeye mi çeviriyordunuz?

-Hutbeyi Kürtçe anlatmak yasak olduğu için o bana anlatırdı. Ben onu Türkçe yazardım. Beraber minbere çıkardık. Ben onun metnini Türkçe okurdum. O benim okuduğum Türkçeyi hiç kimse anlamazdı. Ama mecburdu dinlemeye.

-Ama imam sana söylerken zaten Kürtler de duyuyor. Tekrar onu Türkçeye çevirmek komik olmuyor mu?

-Komik oluyor da devletin komik tarafı zaten bu. Onlar Türkçeyi anlamıyordu ama bu devletin umurunda mıydı? Devlet diyor ki, Türkçe konuş. Beni ilgilendirmez senin beni anlayıp anlamaman. Önemli olan benim resmi fikrimin sana aşılanmış olması.

-Bu muhteşem bir sahne. Trajikomik. Romanınızın çarpıcı sahnelerinden biri olur bu da. Komünist oldunuz, sonra ne oldu peki?

-Dayım masal anlatırken derdi ki gündüz masal anlatmayın. Çünkü gündüz masal anlatırsanız, bunlar yalan olduğu için kar yağar. Yollar kapanır, hayat durur. Onun için geceleri masal anlatın. Masal yazın kar yağdıracak kadar büyük bir yalandı yani. Esas olan hadistir, ayettir. Yani peygamberin sözü, Allahın kelamıdır. Onun dışındaki anlatılar, ancak gece, uykuya dalmak için dile getirilir.

-Dolayısıyla da çok fazla itibar gören bir tür değildir.

-Evet. Ben bu bilgiyle yatılı okula gittiğimde bir gün gezgin bir kitapçı geldi okula. Eskiden Anadolu'da böyle katır sırtında kitaplar gelirdi. Arzu ile Kamber, Ferhat ile Şirin, rüya tabirleri, en güzel şarkı sözleri, destanlar olurdu bunların içerisinde. Bir gün bu kitapçıya izin çıkmış herhalde, okulun bir yerinde tezgâh açmış, naylonun üstünde. Dedim ki görünce aa benim aradığım hikâyeler tam bunlar. Çünkü bunların Kürtçe karşılıkları da bizde vardı.

-Basılı olarak var mıydı?

-Hayır. Sözlü olarak var. İlk defa basılı olarak karşında gördüğün zaman heyecanlanıyorsun. Kapağın üstünde resimleri var. İşte elinde sazı olan bir Kamber. Yanında bir ağacın altında duran güzel kız, Arzu. Yani sözlü dünyadan yazılı dünyaya geçişte o resim bir anda canlandı. Bir de bizde Hazreti Ali cenkleri çok anlatılırdı. Onlar da birden orada canlandılar. Çünkü Uhut kalesi, Hayber Kalesi, bilmem ne cengi, Ali'nin maceraları ile ilgili o kitapları görünce ben Arzu ile Kamber, Ferhat ile Şirin'le birlikte bir de Hazreti Ali cengini aldım.

-Hazreti Ali kitabının üstünde ne yazıyordu?

-Roman yazıyordu. İlk defa bu kelimeyle karşılaşmıştım. Romanın ne olduğunu bilmiyordum. Hafız olan Kadir Abim bana dedi ki roman yazıyor üstünde, sakın bunu okuma. Çünkü roman Rumlardan gelir, kâfirlere ait bir şeydir. Ona girme. Ama hikâye, masal okuyabilirsin. Ve romana karşı bende soğukluk oluştu. Ama öbür hikâyeleri okumaya başlayınca işte o dayımın anlattığı sözlü dünyam bir anda yazılı bir mevkutenin üstünde pürüzsüzleşti.

-Ve sizde bir kitap merakı başladı.

-Evet. Şehirde bir tane gazeteci vardı: Sabri. Bizim dışarı ile tek bağlantımız Sabri'ydi. Çünkü gazeteleri o getirirdi. Ve üç gün sonra o gazeteler bize ulaşırdı. Ben de sınıfın başkanı olduğum için çarşıya akşam öğretmen izniyle gider, sınıfın gazetesini, Günaydın'ı alırdım. Bir gün Barzani röportajı gördüm gazetede. Yıl 1973. o ayrı bir hikâye. Bir de gazetecinin vitrininde bir kitap gördüm. Kitabın ismi Eba Müslimini Horasani ve Nasrı Sayat savaşı. Sordum, fiyatı ne kadar bunun? 17 buçuk lira dedi.

-Büyük para o zamana göre değil mi?

-Benim abim yatılı okulda bütün yıl harcayabilmem için bana 15 lira bırakmıştı. Kitabın fiyatı 17 buçuk liraydı. Ama denkleştirdim, bütün o paramı o kitaba verdim. Bana iki buçuk lira indirim yaptı.

-Yazar olacak çocuk işte bu sahneden belli. Yazmak, okumakla başlar.

-O kitabı okudum. Hakikaten de başka türlü bir macera dünyasıydı. Çünkü bileği bükülmez bir adam, Nasrı Sayat, kâfirlere karşı savaşıyor. Müthiş bir merak başladı okumaya karşı. Biz harçlık olarak bir lira ayırırdık. O bir lira ile çarşıya gittiğimizde yirmi beş kuruşu bir şekilde harcardım. Kalan yetmiş beş kuruşa da gofret alırdım. O gofretleri getirir okulda arkadaşlarıma satardım. Ondan da yirmi beş kuruş kar ederdim. Bu harcadığım yirmi beş kuruş benim yanımda kar kalırdı. O bir lira geri gelirdi. Onunla mutlaka ve mutlaka Sabri'nin dükkânından bir kitap alırdım. Bunlardan Yaşar Kemal ve Fakir Baykurt'a da geçince başka türlü bir dünyaya da geçiş oldu.

-Kürtçe konuşmak bugün serbest. Dille ilgili problem ne peki?

-Şu anda Türkçenin bu ülkede kullanımının imkânları neyse Kürtçenin de öyle olması gerekir. Yani eğitim dili olacak. İnsanlar okullarda Kürtçe eğitim görecekler.

-Kürtler ayrı sınıfta, Türkler ayrı sınıfta bu ayrışmaya neden olmaz mı?

-Hayır, öyle bir şey yok. Kürtlere Kürtçe öğretilir. Kürtlere nasıl Türkçe öğretildiyse Türklere de Kürtçe öğretilebilir. Bu zenginleştirir. Niye ayrışma olsun ki. Yani ben Türkçeyi bu kadar severek öğrenip, bu hale getirdiysem bir Türk de Kürtçeye bu iyiliği yapsın lütfen.

-Zorlama olmaz mı bu?

-Bizi niye zorlama yaptılar? Ben niye zorla Türkçe öğrendim? Ben zorla yapılsın demiyorum ki. Üstelik ben bana öğretilen koşullarda bir şey de tavsiye etmiyorum. Daha demokratik koşullar tavsiye ediyorum. Bütün dünya bunu yapıyor. Kalkın İsveç'e gidin. Oturma izni aldığınız zaman size sorarlar. Çocuğunuzun ana dili nedir? Siz Türkçe dersiniz. Peki derler. Alırlar götürürler kreşe. Bir tane Türkçe öğretmen koyarlar oraya. Tek bir çocuk bile olsa devlet onu koyar. Çocuk Türkçe öğrenirken, İsveççe de öğrenir. O çocuk kendi ana dilinden kopmaz. Ama aynı zamanda da oradaki resmi dille de büyür. İki dille de mükemmel bir insan olur. Dünyanın her tarafında bu yapılıyor. Benim Türkçeyi biliyor olmam bana şöyle bir zenginlik kattı. Bir Kürt olarak ben bir Türkün nasıl düşündüğünü çok iyi bilirim. Ama bir Türk olarak siz bir Kürtün nasıl düşündüğünü bilmezsiniz.

-Çünkü dilini bilmiyoruz.

-Hayır, dilini bilmekle ilgili değil söylediğim. Romanını, şiirini bilmiyorsunuz. Bir ülkenin milli şuuru edebiyatla oluşur. Ben Türk edebiyatı sayesinde bir Türk bireyinin nerde nasıl davranacağı ile ilgili her türlü durumu çok iyi biliyorum. 1981 yılında Atatürk'ün doğumunun 100. yılı nedeniyle Robert Koleji, İstanbul'u görmemiş beş ilden, beş başarılı öğrenciyi İstanbul'a davet etti. İçlerinde ben de vardım. Hakkâri'den geldim. Biri Malatya'dan, biri Kars'tan, biri Elazığ'dan gelmişti. Beş kişi Robert Koleji'de on beş gün misafir edildik. Her gün bir öğretmen bize İstanbul'u gezdiriyordu. Bir gün coğrafya öğretmeni, bir gün tarih öğretmeni, bir gün resim öğretmeni. Beni nereye götürüyorlarsa ben orayı biliyordum. Ve çok şaşırıyorlardı. Fatma Banat diye bir öğretmen bana kızdı. Dedi ki, evladım sen bizi kandırdın. Niye dedim? Sen İstanbul'a gelmişsin daha önce dedi. Hayır dedim, ilk defa geliyorum.

-Ama her yeri biliyorsunuz.

-Evet, çünkü ben edebiyatından biliyorum. Ben Sait Faik'i biliyorum, Ahmet Hamdi Tanpınar'ı biliyorum, Ahmet Haşim'i biliyorum, Yahya Kemal'i biliyorum dedim. Bütün bunları okudum Hakkâri'de. Dolayısıyla bu dünyaya ait ne varsa ben de onun ortağıyım.

-Kürtçe yasağın devam ettiği alan siyaset sanırım.

-Evet. Biliyorsunuz seçim kanununda Kürtçe propaganda yapmak yasaktı. Bunu hükümet şimdi seçim kanununda kaldırdı. Ama Siyasi Partiler Kanununda duruyor yasak. Şu anda birisi kalkar gider, seçimde Kürtçe propaganda yaparsa Seçim Kanuna göre doğru, Siyasi Partiler Kanununa göre yasak bir şey olur. Hala Orhan Miroğlu gibi birkaç kişi Kürtçe konuşmaktan yargılanıyorlar.

RESMİ DİL'İN TÜRKÇE OLMASINDA YARAR VAR

-Kürtçe Türkçe ile birlikte resmi dil olarak anayasaya konulursa bütün bu çatışmalar durur mu?

-Ben bir Kürdün, "Kürtçe resmi dil olarak anayasaya girsin" diye bir talebi olduğunu zannetmiyorum. Benim kişisel fikrim, bir tane resmi dil olmasında yarar var. O resmi dil de Türkçedir. Ama devlet Kürtçenin her türlü alanda kullanılmasının önündeki engelleri kaldıracaktır. Anayasada herhangi bir etnisiteye vurgu yapılmasını doğru bulmuyorum. Bu Türk olsun, Kürt olsun çünkü Türk ve Kürt kelimesi girdiği andan itibaren otomatik olarak kendi içimizdeki diğer zenginlikleri ötekileştirmiş oluruz. Yani Rumlara, Ermenilere, Yahudilere, kim varsa, bu ülkede kendini öteki olarak kabul eden herkese haksızlık ederiz.

-Asli kurucu unsur bu ülkede yaşayan herkestir diyorsunuz.

-Evet. Ama herkestir, ayrımsız olarak. Ne Türklerin bu ülkenin kurtuluşunda daha fazla emekleri vardır, ne Kürtlerin, ne ötekilerin. Hepimiz ortak bedeller ödemişiz, aynı vatandayız. Ama burada birisi bize bir kimlik uygun gördü. Bu elbiseyi giydirmeye çalıştı. Bu elbiselerin dikişleri attı artık. Dünya demokratikleşince bu ülkenin insanları da anladılar ki bu elbise bize dar geliyor. O zaman yetmiş sene önce yapmamız gereken şeyi şu anda yapmaya çalışalım. Anayasaya Kürtçe resmi dil olarak girerse Kürt sorunu çözülür diye bir kural yok. Kürt sorunu böyle çözülmez. Yani etnik meseleler çözümsüzdür.

-Yani biz ne kadar iyileştirmeler yaparsak yapalım bu sorun devam mı edecek?

-Bir etnik sorununuz varsa bu sorunu halletmek isteyen dağa çıkar, silahını alıp çarpışır. Kazanırsa devletini kurar. Etnik sorun da çözülür. Ama kazanmazsa ne olur?

-Kazanamazsa Türkiye olur!

-Kürtler bu sorunu çözmek için dağa çıktılar. Ve bir süre sonra silahın kar etmediğini anladılar. Ayaklanan grubun lideri tutuklandı, hapishaneye konuldu. Kürtler etnik meselelerini silahla çözemediklerini anladıkları andan itibaren yapmaları gereken şey demokratik alana çekilmektir. Devletin de etnik sorunu silahlı mücadele ile çözemediğini anladığında yapacağı tek şey, onu tedricen hafifletecek, sistem içinde elimine edecek yollar bulmaktır. Dünyanın yaptığı, İspanya'nın yaptığı bu. Öbürlerine devlet kurdurmadılar. Çünkü devlet kurmanın modası geçti. Kürtler bu konuda ne yazık ki geç kaldılar. İkinci Dünya Savaşında bu işi başarmış olsalardı kimsenin böyle bir problemi olmayacaktı.

-Kürtler şimdi devlet kurmak için boşa mı kürek çekiyorlar?

-Evet. Ben öyle düşünüyorum. Arnavutluk'un altı milyon nüfusu var, iki tane devleti var dünyada. Kürtlerin nüfusu otuz milyondur. Devletleri yoktur. Kürtlerin hakkıdır devlet talebinde bulunmak. Ama rasyonel bir talep değildir bu. Çünkü çevremizdeki devletleri görüyoruz. Bu kurulan devletler o halklara nasıl bir mutluluk getirdi ki Kürtlerin kuracağı devlet Kürtlere mutluluk getirsin? İkinci Dünya Savaşı'ndan beri devletlerini demokratikleştirememiş olan halklar Kürtler'e sıfırdan bir devlet öneremezler.

BÜTÜN MESELE KARŞILIKLI BİR İNATLAŞMA

-Kürtler de bunu kendilerine önermemeli diyorsunuz.

-Çünkü biz Türkiye Cumhuriyetini Kürtlerle Türkler yetmiş senedir bu kadar demokratikleştirmişiz. Kürtlerin kuracağı bir devleti yeniden demokratikleştirmek için Kürtlere bir iki yüz sene lazım.

-PKK'nın şu anda tam olarak ne istediğini anlayabildiniz mi?

-Hayır, anlamıyorum. Denildi ki evet biz dağa çıktık, bu işte başarısız olduk. Biz taleplerimizi silah yoluyla size kabul ettiremedik ama bizim silahımız hala caydırıcı güç. Hala sana zarar verebiliriz. Hala seni yaralayabiliriz. Onun için de elimizdeki silahı almak istersen bizim dağa çıkarkenki taleplerimizi karşılaman gerekmiyor. Bize yapacağın şey, haysiyetli bir inişin yollarını aramaktır.

-Haysiyetli iniş nedir?

-Kimse yenilgiyi kolay kabul etmez. Sen bana silahımı sana teslim edecek bir koşul yarat. Gel bana iyilikle de ki, işte silahı bırakmanın yolu budur kardeşim. Ben de o yolu bulayım, vereyim sana. Ama sen dersen ki sen orada dur, bak ben sana gösteririm gününü, bırakmam o silahı.

-Bütün mesele karşılıklı bir inatlaşma...

-Evet. Hükümet demokratikleşme yoluyla Kürtlere bir takım temel haklar iade edildiği zaman Kürtlerin kendi dağdaki çocuklarıyla bağlantılarını koparabileceğini zannetti. Böyle bir vehme kapıldı. Böyle bir şey yok.

-Ama bu da madem öyle hiçbir hakkı vermeyelim gibi bir sonuca da gidebilir.

-Bakın, artık mesele bir şeyi verme meselesi değil. Dağdakini bir şeye ikna etmektir. Devlet 24 saat Kürtçe yayın hakkını verdi. Üniversitelerde bilmem neyi verdi. İyileşme olmadı. Çünkü onun talebi bu değil. Onun talebi elindeki silahı aldırabilecek, onu bir güvenceye kavuşturacak bir şey. Can güvenliği bütün mesele. O büyük Kürdistan fikri artık yok. Ondan vazgeçtik. Konuştuğumuz daha insani bir şey.

-Mahmur'dan geçen yıl gelenlerin on yedisi Kandil'e döndüler. Onların sözcüsü Gençdal'ı mahkeme serbest bıraktı ilginç bir şekilde. O da Kandil'e dönerken bizler de en başa mı dönmüş olduk?

-Bu bir kere psikolojik savaş. Onların geri gidişi Türkiye Cumhuriyeti'nin buradaki, bu meseleyi çözmek isteyen insanların moralini bozmaya yönelik. Bakın ben geri gidiyorum. Ne halin varsa gör! Bana başka bir yol bırakmadın.

-Devletin Gençdal'ı serbest bırakması iyi bir şey değil mi peki?

-İyi bir şey. Ben hala senle bir şey konuşabilirimin işareti. Gidenler dağdan inenler değil. Mahmur'da yaşayan ailelerdi. Yani kadınlar çocuklar, yirmi dört kişi. Onlar şunu söylüyor devlete. Madem bize geri dönüşün imkanlarını açmadın, biz de gidiyoruz. Devlet de Gençdal'ı serbest bırakarak hala bir şeylerin yapılabileceğinin işaretin veriyor.

-Niye bu işareti veriyor?

-Hükümet şurada bir hata yaptı. Yasama çoğunluğu benim elimde, yürütme de benim elimde. Ben bu işi hallederim. Yargı meselesi eksik ayaktı. Yani bunu yargı ile müzakere etmediler. . Denilmedi yargıya ülkemizin ulusal çıkarları için bazı şeylere göz yumacağız arkadaşlar. Mesela Haluk Kırcı hapishaneden serbest bırakıldıktan sonra dedi ki, "Benim idam edilmemi engelleyen Abdullah Çatlı'ydı. Devlet dedi ki Abdullah Çatlı'ya git falanı falanı öldür. O da dedi ki, tamam, ben gider onları öldürürüm. Ama benim bir adamım var hapishanede. Onu serbest bırakırsan gider yaparım."

-Üstelik bunu yapan yargı.

-Evet. Bir adamı serbest bırakan yargı. Demek ki hükümet diyor ki yargıya, kardeşim bu adamı bırak. Bizim ulusal çıkarlarımız için bunu yapmamız lazım. Burada da yapılması gereken şey buydu.

AÇILIMIN YARGI AYAĞI EKSİK KALDI

-Yargı bağımsızlığı ne olacak?

-Burada bağımsız yargı sloganlarını atmanın manası yok. Bu tür işlerde yargı bağımsızlığını bir tarafa bırakır. Aklı selim bir mantıkla kendi ülkesinin çıkarlarını düşünerek karar verir. Yani yapılması gereken yargıya şunu demekti: Biz bu çocukları dağdan indireceğiz. İndirirken bazı şeyleri esnek tutacağız. Onun için bize yardımcı olun. Fakat bu böyle konuşulmadığı için tabii yargı dedi ki bu adam suç işlemiş...

-Biz zannediyorduk ki, bu açılım başladı, demek ki devlette bir konsensüs oldu. Yani Ak Parti kendi kendini mi kandırdı?

-Hayır, Ak Parti kimseyi kandırmadı. Ak Parti bu konuda kendine çok güvendi. Ak Parti kendi döneminde atadığı yargıçlar ve savcılara bazı tasarruflarını dinletebiliyor. Ama daha önceden kalmış, kendisiyle şu an kavgalı olan yargıyla her cephede savaşıyor. Burada ulusal çıkarı düşünen yok.

-Milli Güvenlik Kurulu'nda bunlar bu açıklıkta anlatılmadı mı acaba?

-Bu açıklıkta konuşmadıklarını düşünüyorum. Yani dağdan adam iniyor. Silahını sınırın öteki yakasına bırakıyor. Gerilla kıyafetiyle giriyor ülkeye. Diyor ki mahkemede, "Ben Abdullah Öcalan'ın talimatıyla geldim. Türkiye'ye barışı getirmek üzere geldim". Devlet de diyor ki, "Hoş geldin. Seni serbest bırakıyorum". Aynı yerde bir tane belediye başkanı bütün bunların hiçbirini demediği halde eline kelepçeyi takıyorsun. Sıraya diziyorsun. Tutukluyorsun içeri atıyorsun. Bu nasıl olabilir? Diyor ki PKK'ya yardım ve yataklık. İyi de kardeşim PKK'lı geldi. Adam bizzat dağdan indi.

-Bitti mi tamamen umutlar?

-Hayır. Ben tam tersine iyi bir evrede olduğumuzu düşünüyorum. Çünkü barış süreci savaş sürecinden daha meşakkatlidir. Daha kanlı geçer. Savaş için iki irade, barış için binlerce irade gerekir. İki kişi karşılıklı durur, bir kız kaçırırsın savaş çıkar. Fakat bu kız kaçıran adamla ailesini barıştırmak için beş tane aşiretten adam yardıma çağrılır. Ondan sonra oturulur, yemekler yenir, dualar okunur, namazlar kılınır. Bu bir ritüeldir, uzun bir süreçtir.

-Ki, 27 yıldır süren bir savaştan söz ediyoruz

-Bu, dünyanın neredeyse en uzun "iç savaşlarından" biridir. Biz barışın bir sene içinde gelmesini bekliyoruz. Safdillik! Yani biz birbirimizi deneyeceğiz. Dağda otuz sene kalmış adam. Kurt olmuş. O da düşünecek. Diyecek ki kardeşim ben sıradan bir köylüyken, burada generalim. Ben kendi köyümde kendi kardeşlerime hükmedemezken şu anda burada beş bin kişilik bir silahlı orduya, beş gazetesi, yirmi milletvekili, yüz belediye başkanı, bilmem kaç sivil toplum kuruluşu, bilmem ne yapan bir büyük devasa uluslar arası teşkilata hükmediyorum.

-Şimdi tekrar köye dönüp çiftçi Hasan olarak hayatını sürdüremez yani.

-Tabii, bütün bunları ben niye bırakayım diye düşünüyor. Üstelik altmış yaşına gelmiş. Rahat bir yastık yüzü görmemiş. Bu durumda olan bir sürü insan var. Bundan sonraki hayatıyla ilgili bir güvence istiyor. Yoksa ben bu devasa teşkilatı sana kaptırmam diyor.

BDP'NİN EN BÜYÜK HATASI AKP ÜZERİNDEN MUHALEFT YAPMASI

-BDP barışı kolaylaştırıcı bir söylem neden güdemiyor?

-BDP'nin yaptığı en büyük hata, Kürt sorunu ile ilgili çözümsüzlüğü Ak Parti'ye yüklüyor olması. Ak Parti üstünden bir muhalefet, asıl sorunun çözümüyle ilgili bütün hedeflerini ıskalatır sana. Siyasal iktidarlar geçicidir. Ama Kürt sorunu ilelebet var olacaktır. Dolayısıyla senin asıl düşmanın resmi ideolojidir. Seni bu sorunu inkar boyutundan bu noktaya getiren bu ideoloji ile savaşacaksın, Ak Parti ile değil.

-BDP'nin böyle yapması bütün aklını ipotek etmesi yüzünden mi Apo'ya?

-Hayır. Bütün siyasi partilerde böyle. Tayyip Erdoğan dışında AK Parti'de başka birisinin borusu öter mi? CHP'de Önder Sav dışında birisinin borusu öter mi? MHP'de Devlet Bahçeli'nin dışında kimsenin borusu ötüyor mu? Ötmüyor. BDP'de niye Abdullah Öcalan dışında birisinin borusu ötsün diyorsunuz. BDP'nin genel başkanı Abdullah Öcalan'dır. BDP fikriyatının, partinin sahibi Abdullah Öcalan'dır. Çünkü adını, bütün kuruluş esaslarını, her şeyini o belirledi.

-O yüzden mi koparamaz bağını?

-Koparamaz. Koparan partileri görüyoruz işte. BDP dışındaki yasal kürt partilerinin hiçbirisinin esamesi bile okunmuyor.

-O zaman yapılması gereken onların dışında Kürtlerin başka partileri kurmasını ve canlı kalmasını sağlamak mı?

-Bunu devlet yapmayacak. Bu Kürtlerin problemi, devletin problemi değil. Şimdi mesele şu: Kürtler diyorlar ki, yasal zeminde kurulmuş olan ve radikal söylemi olmayan bir partinin bize şimdiye kadar bir faydası olmadı.

-Ama öbürleri serpilemedi ki onlar yüzünden.

-Evet, ama diyor ki, biz oy verdik bir sürü başka partiye. Başta mesela Ak Partiye de çok yüksek oranda Kürtler tarafından oy verildi. Ama bir süre sonra başbakan kalktı "ya sev, ya terk et" dedi. Biz o zaman terk ediyoruz onu noktasına geldik diyor. Bu yanlış bir söylemdi. Çünkü Kürtler baştan itibaren Ak Parti'nin arkasında büyük bir destekle duruyordu. Ve hala şu anda bile Kürtlerin Ak Parti'ye verdikleri oy, sistemle kurdukları tek organik bağdır ve bu bağı ben kendi adıma çok önemsiyorum.

-Tamam, bunların payı vardır da, PKK'nın baskısı da yok mudur yeni partilerin yeşerememesinde?

-Aa olmaz olur mu?

BUNDAN ÖNCE TÜRK AYDINLARIN DERİN DEVLETE KARŞI SESİ BU KADAR GÜR ÇIKABİLİYOR MUYDU?

-Bir can korkusu, infaz edilme korkusu...

-PKK kendisi gibi düşünmeyen Kürt aydınlarına karşı saldırı düzenlemez. Kendisinden ayrılmış, partinin sırrı elinde bulunan adamlara karşı acımasızdır ve onları öldürüyor. Hikmet Fidan bunlardan biriydi. Kani Yılmaz bunlardan biriydi. Bir sürü böyle kendi içinde siyasi cinayetleri var kopmuş insanlara karşı. Ama kendisini eleştiren, kendisinden olmayan Kürt aydınlarına karşı vakti zamanında yurtdışında bir takım çatışmaları olmuştu ama böyle büyük oranda bağımsız bir Kürt aydınına karşı düzenlenmiş suikastleri yok. Fakat bu, bu partinin çok demokrat olduğu ve bütün eleştirileri kabul ettiği anlamına da gelmez. Tam tersine en fazla demokrasi kelimesini kullanıp, demokrat olduğunu söyleyip başkasına demokrasi talep edip, kendi içindeki çoğulculuğa izin vermeyen bir yapıdır PKK. Bir de şunu istemez PKK. Diyor ki, "Bu geldiğimiz noktayı biz bedel ödeyerek yarattık. Ben bu hakları bu insanları öldürterek aldım. Sen benim tarlamı süremezsin."

-Kardeşim sen sadece asker öldürmedin ki. Sen geldin benim evlatlarımı da öldürdün. Köyleri bastın.

-Bunu sorgulayan Kürtler var.

-Sesleri çıkamıyor, korkuyorlar.

-Tabii ki. Şöyle düşünün. Derin devletin siyasi cinayetlerine karşı bundan otuz sene önce insanların, Türk aydınlarının sesi bu kadar gür çıkabiliyor muydu? Çıkamıyordu. Bütün mesele demokratikleşmedir. Sesi çıkan bir iki adamı andıçladılar biliyorsunuz. Gazetelerden attırdılar. Mehmet Ali Birand'a, Cengiz Çandar'a, Nazlı Ilıcak'a yaptırdıkları... Uğur Mumcu'yu öldürttüler. Bir sürü aydını ortadan kaldırttılar. Yani karşı tarafın sicili de o kadar temiz değil. Aynı İttihat Terakki geleneği.

-O zaman sizin gibi üçüncü yol önerenlerin seslerinin daha gür çıkması lazım.

-Ben diyorum ki, dağa çıkan arkadaşlara, ben biraz daha iyi yaşayacağım, biraz daha haklardan yararlanacağım, biraz daha rahat nefes alacağım diye lütfen, ama lütfen kimse benim yerime ölmesin. Çünkü ben elli yaşındayım. Yirmi yaşında bir çocuğun benim yerime ölmesi kadar haksız bir şey olamaz. O çocuk mahşer günü gelip benim yakama yapışmayacak mı? "Moruk herif, senin yüzünden öldüm ben. Sen biraz daha rahat İstanbul'da yaşayasın diye ben öldüm" diyecek. Bu lanet olarak, kıyamet günü benim yakama yapışır. Faulkner'ın anlattığı hikaye bu. Yani Amerikalıların zencilere yaptıkları şeyler aradan elli sene geçtikten sonra bir lanet olarak gelip bu toplumun yakasına yapıştı diyor. Bizim yakamıza da bir lanet olarak geri gelip yapışacaktır.

-Dağdakilere, "sen her halükarda gel. Devlet sana güvence versin, ya da vermesin. Dağda çekeceğine burada çek çileni. O arada bir takım şeyler de değişir" mi diyorsunuz?

- Ben bir kere PKK'nın koşulsuz silah bırakmasını isteyenlerden birisiyim. -Siyasi haklar verilsin verilmesin.

-Evet. Neden bunu söylüyorum? Çünkü PKK'nın silahlı mücadele ile gelebileceği son nokta burasıdır. Bundan ötesi yok. Bundan sonra sıkacağı her kurşun kendisini vurur. Halkını vurur, davasını vurur. Onun için sen de bunu gördüysen bu noktada gel, ortak bir çözüm bulalım.

-Ortak çözüm nedir?

-Şudur: Ben diyorum ki bir barış olsun. Ama bu barış hakikaten de onurlu bir barış olsun. Ben son terörist kalıncaya kadar seni öldüreceğim dersen bu iş çözülmez. PKK'nın ilk dağa çıktığında beş bin militanı vardı. Şu anda yine beş bin militanı var. Peki arada kaç bin kişi ölmüş?

-Kırk bin kişi ölmüş.

-Peki sen 40 bin kişiyi öldürdün ama hala 5 bin kişi var dağda. Peki son kalan terörist nerede? Bunu devlete söylüyorum. Öbürlerine diyeceğim ki, bak sen kendini öldürerek tüketemiyorsun. Öldükçe çoğalıyorsun. Şunu görmen lazım. Sen öldükçe ben ve senin geride bıraktıkların daha refah ve mutlu yaşamıyorlar. O zaman yapman gereken ilk şey, hayat hakkına sahip çıkmak. Sloganımızı değiştirelim ve yaşasın hayat diyelim. Yapman gereken şey şudur: Silahını bırakacaksın ve müzakereye davet edeceksin. Eğer PKK şu anda silah bırakırsa devlet operasyon yapmaz.

-Asıl Apo'yu ikna etmek gerekmiyor mu?

-Evet ama o da devletin işi. Apo şu anda talepler manzumesinin çıtasın düşürebildiği kadar düşürmüş. Diyor ki, "Çocukları serbest bırakın. Terörle mücadele kanununu değiştirin. Seçim kanununda barajı düşürün. Bitireyim ben savaşı." Bunlar makul talepler değil mi?

Peki devlet ne yaptı? Diyalog kurulacak tek adama, Ahmet Türk'e siyaset yasağı getirdi.

O partide siyaset yasağı getirilecek son adam Ahmet Türk'tü, Aysel Tuğluk'tu.

-"Heronları düşürün" haberini nasıl yorumlamak lazım? Askerin içinde örgütlü bir grup PKK'ya gereksinim mi duyuyor? Yoksa zayiat veriyoruz dedikleri PKK'lı kılığına girmiş olan askerler mi? Bu olay 2007'de oluyor. Yıl 2010. Hala soruşturma sürüyormuş.

-Bu soruşturma sonucu ortaya çıkacak bir şey. Bununla ilgili bir şey söylemeyeyim. Ama benim dikkatimi çeken Genelkurmay açıklama yapmadan PKK bir açıklama yaptı.

-Evet haberi yalanladılar.

-Yalanlaması manidar. Bu hadisenin üstüne giden Taraf Gazetesi'ni psikolojik savaş aygıtı olarak nitelendirdiler. Ben burada paniğe kapılarak böyle bir açıklama yaptıklarını düşünmüyorum. Onlar şöyle bir mantık kuruyor. Diyor ki, biz inanmıyoruz askerin böyle bir şey söyleyebileceğine. Çünkü asker bizim düşmanımız. Demek ki birisi uyduruyor ki biz askerlerle irtibat kuruyoruz.

KÜRTLER SAVAŞIN DİLİNİ ÖĞRENDİ AMA DİPLOMASİ DİLİNİ BİLMİYOR

-Niye savunuyor ki Türk askerini?

-İşte buradan onu görmüyor. O kendini savunuyor sözüm ona. Diyor ki, "beni töhmet altında bırakıyorlar. Ben askerlerle işbirliği yapmamışım." Bakın Kürt hareketi savaşın dilini çok iyi öğrenmiş ama diplomasinin dilinden bihaberdir. Savaşın dilini çok iyi öğrenmiş adamın zaman içerisinde diplomasinin diline geçmesi de kolay değildir. Benim ısrarla öteden beri Kürtlere önerdiğim şeylerden biri de diplomasinin dilini öğrenmek için kursa yazılmalarıydı. Yani bu işlerde karar nasıl alınır, bunun dili nasıl kurulur? Bunlarla ilgili bir bilginin olması gerekir. Beni yönetmeye talip olmuş bir adam bu krizi bu şekilde çözemiyorsa, ben sana nasıl güveneyim kardeşim. Sen bana nasıl bir mutluluk vaat edebilirsin?

-Yani şecaat arz ederken merdi Kıpti sirtakin söyler durumu.

-Tam da öyle. Ben hep şunu söylerim bu dağdaki arkadaşlara. Benim için mutluluk, özgürlük ve refah önemli. Siz benim söylediklerimden daha ileri ne söylüyorsunuz? Kaldı ki siz dağdasınız, ben şehirdeyim. Benim söylediklerimden daha ileri bir şey söylemiyorsanız silah kullanmanız meşru değildir. Benim söylediklerimi söyleyebilme özgürlüğü demek ki vardır bu topraklarda. Şimdiye kadar söylediklerim bayağı ileri şeylerdi. Kürtlerin kendi ana dillerinde eğitim hakkından tutun, kimliklerini sonuna kadar korumaları ile ilgili her türlü düzenlemeye kadar. Çünkü Kürt sorunu temel bir eşitsizlik sorunudur. Türkler diyecekler ki biz bu ülkede hangi hakka sahipsek Kürtler de o hakka sahip olacaktır. Bu şu demektir: Biz askere gitmede eşitiz. Biz vergi vermede eşitiz. Ama biz dilimizi kullanmada eşit değiliz. Biz sizin dilinizi kullanıyoruz. Biz kendi okullarımıza gidemiyoruz. Biz sizin kurduğunuz okullara gidiyoruz. Biz kendi çocuklarımıza istediğimiz isimleri veremiyoruz.

-Veriliyor artık ama.

-Bir dakika. İçinde w geçen, x geçen isimleri veremiyorsunuz. Bizim yerleşim yerlerimizin isimlerini değiştiriyorsunuz. Dolayısıyla eşitsizlik ve insan hakları meselesi bu. Bunları ortadan kaldırdığınızda da sorun çözülüyor. Kopenhag Kriterleri esastır burada.

-Peki sonuçta askerin içinde bir grup PKK ile işbirliği mi yapıyor?

-Derin devletin içerisinde bu savaştan nemalanan birilerinin olduğuna eskiden beri inanıyorum. Çünkü ben hep şunu gördüm. Hakkari'ye gelen bir sürü görevli bir-iki sene çalıştıktan sonra Toyoto arabayla geri dönüyordu. Bazı insanlar oralarda görev yapmak için torpil ararlardı. Olağanüstü hal tazminatı vardı bir zamanlar. Hatta şu anda bir söylenti var. Ne derece doğru bilmiyorum. Deniliyor ki terörle mücadele kanununa göre terörle mücadelede hafif bir yara almış güvenlik görevlisi 150 lira tazminat alır. Bu yüzden de polisler çocuklara taş attırıyormuş. Koluna vursun, kafasına vursun, bilmem neyine ne yapsın.

-Yok artık.

-Ben bunlar doğrudur demiyorum. Araştırılsın. Var mı böyle bir şey. Ben mesela Hakkari'de şunu gördüm. Polisin elinde megafon, "Apo'nun piçleri dışarı çıkın" diye bağırıyor. Apo'nun piçi de çıkıyor, taşı vuruyor kafasına. Doğru olan bu değil ki, böyle yapmamak lazım. Diyeceksin ki bunlar münferit. Zaten bu münferitlik bizi bu noktaya getirdi. Bu savaş münferit bir savaş. Bu münferitleri toplasan koskocaman bir toplama dönüşüyor.

-TESEV'in son raporundaki önerilere bakalım. "Anayasada Türk kimliğine gönderme yapılmamalı. Türkiye toplumunun çoğulcu yapısıyla bağdaşmıyor" diyor.

-Evet, hiçbir etnisiteye gönderme yapılmayacak. Ne Türk, ne Kürt, ne Ermeni, kim varsa yani.

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı bize yeter. Türkiye Cumhuriyetine vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkes Türktür diye yazmışsınız zaten anayasanıza.

-Türk mileti lafı anayasadan kalkarsa...

-Anayasada olmadığı zaman Türk milleti yoktur anlamına gelmez ki. Türk milleti diye bir millet vardır. Bunu getirip anayasaya yazmak kendinden kuşkulanmaktır. Türk milletini sen oraya yazmadığın zaman otomatik olarak ortadan kaldırmıyorsun ki. Türkiye Cumhuriyetine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Demek ki sonradan Türk olunabiliyormuş. Demek ki Türk olmak, bizim bildiğimiz gibi bir anadan babadan doğmak anlamına gelmiyor. Yani başarılı bir Nijeryalı koşucuysan sana bir Türk adını verirlerse bir Türk olabiliyorsun. Sen Fransa'ya gidersen sittin sene Fransız olamazsın. Hep Fransız kalırsın! Kimse sana Fransız demez. Ama Fransa vatandaşısındır.

-Mutlaklaştırdığın zaman ne kadar eğreti duran etiketler bunlar aslında.

-Tabii ki. 1921 meclisinde bir tane adam kürsüye çıkıp Türk milleti adına şunu diyorum deseydi onu kürsüde tükürükle boğarlardı. Ne diyorsun Türk milleti diye, burada Lazlar da var, Kürtler de var. Biz hep beraber bu meclisi kurduk derlerdi o adama.

-Ama henüz yeni cumhuriyet projesinin Türklük üzerine kurulacağını bilmiyorlardı.

-Bilmiyorlardı. Üstelik projeyi yapan adamların hepsi Türk değil. Güneş Dil teorisini bir Ermeni kuruyor. Türkçülüğün esaslarını bir Kürt kuruyor. Bir tane Arnavut gelip "Üç Tarz-ı Siyaset"i yazıyor. Buradan da bir etnisite yaratıyorsunuz. Ve bunu kana dayalı bir şey haline getiriyorsunuz.

-TESEV'in diğer önerilerine nasıl bakıyorsunuz? Milletvekili Seçimi Kanunu, Siyasal Partiler Yasası başta olmak üzere pek çok yasada değişiklik gerek diyor

-Evet, bunlar değişmesi gereken şeyler. Bu yüzde on barajının hemen kaldırılması gerekir ki bunun için anayasa değişikliği gerekmez.

-İl İdaresi Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu, Harf Kanunu, Milli Eğitim Kanunu'nda da değişiklik isteniyor.

-Bunların içinde bir tek Milli Eğitim Kanununu değiştirmek zor olabilir. Çünkü tevhid-i tedrisat esasını hükümet bugünden yarına hemen değiştiremez. Mutabakat gerekiyor. Bütün diğerlerini hükümet, bir gecede yapabileceği bir değişikliktir. Şu anda yapamaz. Çünkü tam muktedir değil. Ne zaman yapılabilir bu biliyor musunuz, referandumdan evet çıkar. Hükümetin eli çok güçlenir, ancak o zaman.

EVET ÇIKMAZSA TÜRKİYE ON SENE GERİYE GİDER

-Referandumda oyunuz "Evet" galiba.

-Evet. Eğer evet çıkmazsa Türkiye on sene geri gider.

-Peki BDP boykot yapmakla ne amaçlıyor?

-Çok saçmalıyor. Bunu hiç kimseye izah edemezler. Yani BDP'nin boykot etmesi kadar akla uymayan bir davranış yeryüzünde görülmüş bir şey değil.

-Apo mu böyle istiyor, bu yüzden mi boykot ediyorlar?

-Valla bir deli bir kuyuya taş atmış, kırk tane akıllı çıkaramıyor. Bunlara birisinin şunu sorması gerekiyor. Sen buna evet demediğin zaman Diyarbakır cezaevinde ölmüş yüzlerce insanın çığlıkları sizin kulaklarınızı boğar. Bu günahla ömür boyu yaşayacaksınız. Yapmanız gereken tek şey bu. Yani hiçbir şey bile getirmiyorsa onların yargılanabiliyor olması fikri bile başlı başına yeterli. Yargılanmayabilirler. Ama yargılanabiliyor olmalarını hissetmeleri, Kenan Evren'in ve konseyden kim kaldıysa bir gece rahatsız bir uyku uyumaları bile başlı başına önemli.

-BDP milletvekilleri arasında Kürtçe bilmeyenlere önce dilinizi öğrenin çağırısı yapmıştınız.

-Fazla sayıda Kürtçe bilmeyen milletvekili var. Şimdi sorarsan derler ki, onun sebebi asimilasyoncu devlet zihniyetidir. O yüzden biz öğrenemedik. Bu bana çok anlamlı gelmiyor. Ben de aynı süreçten geçtim. Ama ben kendi dilime sahip çıktım. Sen diline sahip çıkmadığın zaman hiçbir şeyine sahip çıkamazsın.

-Peki bölgeye gittikleri zaman ne yapıyorlar?

-Türkçe konuşuyorlar. Genelde PKK'nın resmi dili Türkçedir. Çünkü Abdullah Öcalan'ın kendisi de bir Kürt damardan gelmiyor. Bir Türk damardan geliyor. Abdullah Öcalan Türk solunun içinden gelen bir şahsiyettir. "Solcular için milliyetçilik tehlikeli bir ideolojidir. Bizim asıl amacımız Türkiye'ye sosyalizm getirmektir. Türkiye'ye sosyalizmi getirdiğimiz zaman ulusların kendi kaderlerini tayin hakkı ilkesini ortaya koyacağız. Kürtler ayrılmak isterlerse ayrılırlar. Ayrılmak istemezlerse Türkiye cumhuriyeti ile beraber yaşarlar. Ama bizim isteğimiz Kürtlerle Türklerin sosyalist bir Türkiye'de beraber yaşamalarıdır" diyorlardı. Bu temelden hareket edince dilin önemi kalmaz. Burada dile vurgu yapan herkes şövenist addedilir.

-BDP milletvekillerinin çoğunun anadillerini bilmemelerini, davalarının samimiyetinde bir eksiklik olarak mı görüyorsunuz?

-Hayır. Ben öyle görmüyorum. Çünkü bu dille ilgili bir şey değil. Çünkü biliyorsunuz örgütün içerisinde bir sürü Alman da var. Türk var.

-Almanlar ne yapmaya çalışıyorlar?

-Gerilla. Bir sürü alman kadın maceracı var. Biz niye Filistin'e gidiyoruz? Cengiz Çandar'ın Filistin'de ne işi vardı? Faik Bulut'un Filistin'de ne işi vardı? Ya da işte Yunan iç savaşında Mihri Belli gitti orada savaştı. Mihri Belli'nin Yunanistan ile ne alakası vardı? Gerilla, sosyalist. Öyle bakıyor. Dünyayı kurtarmaya gidiyor onlar. İspanya iç savaşında bir çok Fransız öldü. Benim için Kürtlerin kimliği demek, Kürtlerin dili demektir. Çünkü Kürtlerin baskı altındaki tek yanı dilleridir. Dinleri baskı altında değil ki. Renkleri de baskı altında değil. Dolayısıyla bizi Türklerden ayıran, beni sizden ayıran tek şey benim dilim. Şu anda biz ortak dilimizle, Türkçe ile konuşuyoruz. Ama çünkü benim bir yanım Türk, bir yanım Kürttür. Ben şu anda sizinle konuşurken Türküm. Eve gideceğim Kürdüm.

-Siz bu sorunu kendi içinizde halletmişsiniz.

-"Benim kimliğim dilimdir. Ben bu mücadeleyi dilin kurtuluşu için veriyorum" dersen sizin dediğiniz gibi hareket etmesi lazım. Ama "ben bütün Ortadoğuyu kurtaracağım" dersen dilinin önemi kalmaz.

-En başta Ortadoğu'yu kurtaracağız diyorlardı

-Sonra işte birleşmiş bağımsız Kürdistan kuracağız dendi. Vazgeçildi. Sonra demokratik cumhuriyet kuracağıza gelindi. Dilin çok büyük bir önemi kalmıyor o zaman. Çünkü iş şuraya geliyor. Seçimlerde kim daha fazla milletvekili çıkaracak? Kim belediye başkanı olacak? Parti ne kadar oy alacak? Bütün meseleyi getirip oraya boğdular. Yanlış olan da bu. Kürt sorunu eşittir seçim yarışı değildir. Dostlar, Kürt sorunu AKP ile seçim yarışı değildir. Siz burada yanlış yapıyorsunuz. Düşmanınız Ak Parti değil. Rakibiniz Ak Parti değil. Rakibiniz resmi ideolojidir. Onunla çarpışın. Ak Parti ile de işbirliği yapın gerektiğinde. Ak Parti'nin binlerce hatası var. Ama Ak Parti'nin başardığı önemli bir şey var.

AK PARTİ'NİN BAŞARDIĞI ŞEY

-Nedir o?

-İnkar politikasından devleti vazgeçirdi. Devlet yetmiş sene sonra dedi ki Kürtlere, ben yanlış yaptım. Devletin aklı olur, ama devletin gururu olmaz. Ve fakat Türkiye Cumhuriyeti devleti gururlu bir devlettir. Akılsız bir devlet ama gururlu bir devlet. Şimdi bu gururdan vazgeçti, akla davet etti. Yani akıllı devlet olmaya karar veren bir yürütme organı var bugün. Asimilasyon ve inkar Kürt sorununun iki ayağıdır. İnkardan devlet vazgeçti. Asimilasyon da TRT Şeş'i kurarak vazgeçti. TRT Şeş denilen şey bugün Kürt sorunu alanında atılmış tek somut adım TRT Şeş'tir. Mesela bunu da istemiyorlar.

-Niye istemiyor?

-Deniliyor ki, efendim kanunu yok. Senin yaptığın eylemlerin kaçı kanuna uygun? Ayrıca sana ne kanundan. Senin arayacağın şey hukuktur, kanun değil.

-En ufak bir esneme göstermediler.

-Çünkü bunu kendisine rakip bir eylem olarak görüyor.

-Apo'yla göbek bağını kesmediği sürece...

-Olmaz. Öyle bir şey yok ki. Yani o hareketin sahibi, gecekonduyu kuran, yıkan, her şeyi yapan o. Ölürse onun yerine başkası var. Murat Karayılan var, Duran Kalkan var. Bin tane adam var. Çıkar birisi. Burada yapılması gereken şey şu: Devlet, Abdullah Öcalan'ı resmen muhatap almayacak. Gayri resmi muhatap alacak.

-Kimlerle?

-Kendi içindeki gayri resmi işleri kimlerle yürütüyorsa. Yani Abdullah Çatlı'ya iş veriyor. Diyor ki şu işi yap. Tamam, yaparım. Haluk Kırcı'yı serbest bırakırsan. O işi kim ayarladıysa aynı adamları bulacaklar, Apo'yla konuşturacaklar.

-Ama o insanlar demokratik bir cumhuriyet olsun istemiyorlardı ki.

-Demokratik cumhuriyette pis işleri yaptırabileceğin bin tane adamın vardır. Sen bunu pis bir iş olarak yani seni bertaraf edecek bir şey olarak görürsen bunu gayri resmi yollarla halledersin. Bulursun birisini. Gönderirsin o adaya. Koşulları onunla konuşursun.

-Gidiyordur muhakkak.

-Gidiyorsa çözülür. Çünkü Abdullah Öcalan teşkilat üstündeki gücünün sağlamasını elli defa yaptı. Ve bize gösterdi bunu. Abdullah Öcalan dağdan gel dedi, geldiler. Abdullah Öcalan seçimi boykot etmeyin, parlamentodan gitmeyin dedi, gitmediler. Abdullah Öcalan Avrupadakiler gelmesin dedi, gelmediler.

-Abdullah Öcalan ne diyorsa o oluyor yani.

-Abdullah Öcalan bunu defalarca gösterdi hepimize. Şimdi de diyor ki siz bunları bunları yapın, ben onları bir yere toplayayım, Birleşmiş Milletler gözetiminde. Silahlarının hepsini toplayayım ellerinden. Yavaş yavaşta tasfiye edeyim. Şimdi bunun yolunun ne olduğunu bulmak bana ve size düşmez.

-Yani hükümet BDP ile muhatap olmasın mı?

-Dağdan inmeyi BDP ile konuşmak boşa kürek sallamaktır. BDP'nin muhatap olunabilecek tek bir yanı var. Demin konuştuğumuz o yasal düzenlemeler yapılırken BDP'yi yanına alacaksın. Onun dışında silahsızlanma işini PKK ile konuşacaksın. Çünkü bu konuda BDP'nin hiçbir fonksiyonu yoktur.

-Yani başbakanın BDP ile görüşmemesi...

-Büyük bir hata. Dediğim gibi meşru alanda yapacağın her türlü yasal düzenlemeyi BDP ile konuşacaksın. Gayri meşru zeminde yapacağın her şeyi de Apo'yla. BDP nereden kaçarsa sen kovalayacaksın. Büyük olan sensin. Büyük abi sensin. Barışı sağlayacak olan da sensin. İhtiyacı olan barışı ister.

-Sizin romanınız da barışla mı biter acaba?

-Herhalde. Ben mutsuz sonları sevmiyorum.

-Nasıl bir mutlu son yazardınız acaba?

-Şöyle bir şey mesela: Şehri sis basmıştı. Minareler, sisin içinden birer mızrak başı gibi yükseliyordu göğe. Pencerenin önünde durdu. Tül perdenin gerisinde, kiremit rengi bir ışık sızıyordu dışarı. O küçük şehirde, yüreğini emanet bıraktığı o memur kızının, her akşamüzeri saatlerce gözlediği pencerenin gerisindeki hali geldi aklına. Kapıyı çaldı. Küçük kızı açtı kapıyı. Kendi evine gelmişti. Adımını attı; büyük bir kapıdan geçtiğini hissetti. Bütün o büyük anlatıcıların geçtiği kapıdan... Kızına sıkı sıkıya sarıldı. Tekmil hikayeyi ona anlatmanın zamanı gelmişti. İkisi anlatıya boğuldular.

ZAMAN