Dünyadaki çatışmalar, tehditler , açlık ve yoksulluk gibi krizler 2. Dünya Savaşı'ndan sonraki en ciddi boyuta ulaşırken, 7 milyar insanın ortak menfaatlerini kâğıt üzerinde temsil eden tek bir kişi var: Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri.

Veto Yetkisi Olan Üyeler Karar Verecek

Mevcut BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon'un görev süresi 31 Aralık'ta doluyor. Yerine 9 aday var. Seçim süreci kapsamında BM tarihinde ilk kez adaylar BM Genel Kurulu üyelerine hitab ederek soruları yanıtlıyor. Bu yıl ilk kez gerçekleşen kamuoyuna açık konuşmalar şeffaflık adına önemli bir adım olarak değerlendirilse de Genel Sekreter, BM Güvenlik Konseyi'nin önerdiği tek adayın BM Genel Kurulu tarafından onaylanması ile seçildiği için son karar BMGK'nın veto yetkisi olan üyeleri ABD, Rusya, Fransa, İngiltere ve Çin'in pazarlığı sonucu verilecek.

Hafta içinde adaylardan Karadağ Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Igor Luksic, hâlen UNESCO Genel Direktörlüğü'nü yürüten Bulgar Irina Bokova ile 2006-2015 yılları arasında BM Mülteciler Yüksek Komiserliği görevini yürüten Portekizli Antonio Guterres nasıl bir genel sekreter olacaklarına ilişkin üye ülkelerin sorularını yanıtladı.

Slovenya Eski Cumhurbaşkanı Danilo Türk, Moldova Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Natalia Gherman ile Hırvatistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Vesna Pusic Genel Kurul üyelerine sunumlarını yaptı.

Vuk Jeremic ile daha önce BM Genel Kurul başkanlığı da yapan Makedonyalı siyasetçi Srgjan Kerim ve 1999-2008 yıllarında Yeni Zelanda Başbakanlığı görevini yürüten, hâlen BM Kalkınma Programı Direktörü olan Helen Clark Genel Kurul'un ve basın mensuplarının karşısına çıktı.

Reform Çağrıları

BM'nin son dönemdeki krizlere yanıt vermedeki çaresizliği, kuruluşun yapısında reform çağrılarının artık daha gür bir sesle çıkmasına neden oluyor.

Şiddetin ve insanî krizlerin dünyayı bu denli sardığı bir dönemde Ban ki-Moon’un halefinin işi kolay olmayacak. Şimdilik bu ‘ateşten gömleği’ giymeye 9 kişi gönüllü oldu.

Genel Kurul Sekreteri Mogens Lykketoft, BM Genel Sekreterliği seçimi için “Dünyanın en zor işi için dünyanın en zor iş görüşmesi olacak.” diyor.

Adaylar 70 ülkeden 1000'den fazla sosyal medya mesajıyla gelen soruları yanıtladılar.

Genel Kurul Sekreteri Lykketoft bunun için “Daha önce karşılaşmadığımız bir durum.” derken, televizyon münazaralarının seçimi daha şeffaf hâle getirdiğini söylüyor.

Elbette dünya halklarının karşısında vaadler savurmanın bir bedeli olacak, ileride bu sözlerin tutulup tutulmayacağının hesabının sorulması söz konusu.

Bu değişim, tamamen olmasa da BM'de bir tekelin kırılmasının da yolunu açıyor. Dünyanı değiştiren kararları veto ya da kabul etme yetkisini elinde bulunduran BM Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi şimdiye kadar kapalı kapılar ardından BM Genel Sekreteri'nin kim olacağına karar veriyordu. Şimdi en azından adaylar halkın karşısına çıkıyor.

4 Kadın Aday

1946'dan beri, Genel Sekreterlik koltuğuna 8 erkek oturdu. Çoğu ülke artık bu koltuğa bir kadının gelmesini istiyor. Ve göreve 4 kadın aday talip olmuş durumda.

Seçimde başka geleneksel parametreler de var. Genel Sekreterler bölgelere göre dönüşümlü olarak seçiliyorlar. Daha önce hiç Genel Sekreter çıkarmamış olan Rusya ve Doğu Avrupa sıranın kendilerine geldiği düşüncesinde. Zâten adayların yedisi de Doğu Avrupa ülkelerinden. Vaadlere geldiğimizde, Ortadoğu tüm adayların gündeminin başında yer alıyor.

İsrail-Filistin Sorunu

Meselâ bölgenin en köklü sorunu Filistin-İsrail krizini nasıl çözecekler?

Hâlihazırda BM Gelişim Programı Direktörlüğü'nü yapan Yeni Zelandalı aday Helen Clark İsrail-Filistin krizine “Hayatım boyunca bu soruna çözüm görememiş olmam benim için büyük bir üzüntü kaynağı.” diyor.

Makedonyalı aday Srgjan Kerim ise Filistin halkına destek sözü verip “Çözüm bulamadığımız sürece kendimizi suçlu hissedeceğiz. İki devletli çözüm hayata geçirilmeli. İsrail çözümün değil de sorunun kaynağı oldukça korkarım bir çözüm bulamayacağız.” tavrını koyuyor.

Çoğu aday “terör” sorununun kaynağında çözülmesi konusunda hemfikir, Birtakım örgütlerin her eyleminden sonra müslümanların “günah keçisi” ilan edilmesini eleştiren Clark, “Müslüman topluluklar sıklıkla marjinalleştiriliyor ve tektipleştirilmeye çalışılıyor. İşte tam bu noktada aşırılıkçılığı neyin körüklediğine bakmamız lazım.” önerisini getiriyor.

Hırvat aday Vesna Pusi ise Suriye kriziyle ilgili yorumlar yaptı. “Ateşkes”in sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için tüm tarafları kapsaması gerektiğini söyledi.

BM Genel Sekreterliği yarışı bu kez ilginç bir süreçle çakışıyor. ABD de başkanlık seçimleri var. Genel Sekreter adayları sık sık ABD seçimlerinin sloganlarına atıfta bulunuyor.

“BM ile Halk Arasında Kopukluk Var”

Kazanmasına ihtimal verilmeyen Karadağlı aday Igor Luksi, Donald Trump'ın “ABD'yi yeniden büyük yapalım.” sloganıyla espiri yaparken, “BM'yi yeniden büyük yapmaya ihtiyacımız var mı?” diye sordu.

Luksi, BM'nin yeni yüzlere ihtiyacı olduğunu vurgulayıp “BM ile halk arasında bir kopukluk var.” dedi.

Adayların konuşmalarındaki genel vurgu da bu yönde; BM'nin halkla temasının kesildiğini, BM süreçlerinin hantallaştığını söylüyorlar. Portekiz Eski Başbakanı Antonio Guterres bunu kısaca “Bir sürü toplantı, bir sürü insan, çok az çözüm.” ifadesiyle özetliyor.

BM'nin Şu Anda İki Önemli Skandalla Başı Dertte

2010'daki Haiti depremi sonrasında gerekli önlemi alamayan BM, tarihin en büyük kolera salgınından sorumlu tutuluyor. Ülkede, deprem sonrası 770 bin kişi salgına yakalandı, 9 bin 200 kişi öldü.

Daha yeni bir skandal ise BM'nin Afrika'daki Barışgücü Misyonları ile ilgili. Nepal'den gelen BM Barışgücü askerleri Orta Afrika Cumhuriyeti'nde tecavüzle suçlanıyor.

Kaynak: Al Jazeera