Esma Karadağ / Mecra

Mandela’nın yol arkadaşı Ahmed Kathrada

Yirminci yüzyılın en büyük özgürlük mücadelelerinden biri Afrika kıtasının en ucu olan Güney Afrika’da insanlık onuruna aykırı bir şekilde ülke sınırlarındaki herkesin ırkına göre sınıflandırıldığı Apartheid rejimine karşı verildi.

Bu mücadeleye ömrünü vakfeden liderler kendi halkları için mücadele etmelerinin yanı sıra vermiş oldukları mücadele örneği ile insanlık onuruna ufuk açıcı katkılar sunarak dünya tarihinde derin izler bıraktılar. Her ne kadar Nelson Rolihlahla Mandela ideal bir lider olarak dirayeti ve uzlaşısı ile tüm dünyada nam salsa da arkasında onu destekleyen ve kendisi ile yürüyen arkadaşları da özgürlüğe giden yolda büyük emek verdiler.

Güney Afrika’nın özgürleşmesinde büyük rol oynayan liderlerden biri de ülkede ‘Uncle Kathy’ ünvanı ile ulusun amcası olarak tanınan Hint kökenli Müslüman lider Ahmet Kathrada olmuştur. Hayatını ‘ülkedeki tüm insanların eşit sartlarda yaşamı’ mücadelesine adayan Kathrada, 12 yaşında başladığı özgürlük mücadelesine yıllarca süren hapis hayatının arkasından Afrika Ulusal Kongresi’nde (ANC) önemli görevler ve Milletvekilliği sığdırarak Apartheid rejimine karşı verilen mücadelede Nelson Mandela ile beraber önder ve en bilinen isimlerden birisi olmuştur.

Kathrada'nın hayat hikâyesi

Ahmed Mohamed Kathrada 21 Ağustos 1929 tarihinde Güney Afrika’nın North West Eyaleti’nde Hint asıllı Müslüman bir anne babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Bulunduğu kasabada Apartheid yasaları gereği Hintlilerin gidebileceği bir lise olmadığından eğitimi için evinden çok uzaktaki Johannesburg şehrine gitti. Kathrada burda "Transvaal Özgürlük Hareketi" liderlerinden ve Güney Afrika özgürlük mücadelesinin sembol isimlerinden Dr. Yusuf Dadoo ve Cachalia kardeşler gibi isimlerle tanıştı.

Henüz 12 yaşında "Güney Afrika Genç Komünist Ligi"ne katılarak aktif mücadeleye çocuk yaşta iken sokaklarda broşür dağıtarak başladı. 17 yaşındayken Afrika Ulusal Kongresi (ANC) liderlerinden Nelson Mandela ve Walter Sisulu gibi isimlerle tanışan Kathrada, "Transvaal Pasif Direniş Konseyi"nde önemli görevler üstlendi ve burada daha fazla çalışmak üzere eğitimine ara verdi.

İlk siyasi mahkumiyet Durban'da

1946 yılında Apartheid hükümetinin beyaz olmayanlara karşı yürürlüğe koyduğu toprak sahibi olabilecekleri ve ticaret yapabilecekleri bölgeleri belirleyen ve siyasi temsil haklarını ellerinden alan yasaya karşı başlatılan pasif direnişte 2 bin kadar direnişçi ile beraber Durban’da bir ay hapsedilerek ilk siyasi mahkumiyetini aldı.

Mücadelesi boyunca daha çok Hint toplumu içinde meydana gelen örgütlenmelere önderlik yapan Ahmed Kathrada, "Transvaal Hint Gönüllü Teşkilatı" ve halefi olan "Transvaal Hint Gençlik Kongresi"nin kurucu üyeliğini yaptı. 1951 yılında Witwatersrand Üniversitesi’nde eğitime başlayan Kathrada özgürlük için verdiği mücadele uğruna eğitimini ikinci kez yarıda bıraktı.

Mücadelede gençleri organize etti

Siyah ve Hint kökenli Güney Afrikalıların birbirinden bağımsız şekilde kurmuş oldukları özgürlük hareketlerinin birlikte hareket etme kararının ardından Mandela ve Sisulu gibi önde gelen Afrikalı liderlerle daha fazla biraraya gelen Kathrada yeni kurulan "Genç Hareket Komitesi"nin lideri olarak tüm mücadele oluşumlarının gençlerini organize etme görevini üstlendi.

• 1952 yılında "Grup Bölgeleri Yasası" ile ülkede yaşayan tüm ırkların sadece kendi ırkları ile münasebet kurması ve her ırkın kendisi için belirlenen yerlerde yaşaması zorunlu kılındı.

Bu yasaya karşı oluşturulan direniş kampanyası sırasında tutuklanarak 2 yıl hapsedildi. Hapis cezasının 9 ayında ağır işlerde çalıştırıldı. 1954 yılında serbest bırakıldıktan sonra Apartheid hükümeti tarafından herhangi bir eyleme katılmaktan ve 39 farklı organizasyonun faaliyetlerinde yer almaktan men edildi.

Apartheid hükümeti cezası biten her aktivisti sindirme amacı ile mücadeleden ya çekilmesi ya da hapse tekrar gönderilmesi tehdidi ile etkisiz hale getirmeyi hedefliyordu. Bu Apartheid rejiminin çok sık kullandığı muhaliflerini etkisiz hale getirme yöntemlerinden biriydi. Ancak Kathrada da diğer liderler gibi bu yasağı yok sayarak birçok kez tutuklandı.

Tutuklandığı faaliyetlerden birinde 4 yıl süren yargılama sonucunda suçsuz bulundu Fakat bir çok hareketin merkezi konumundaki Johannesburg şehrine girişi yasaklanarak polisin sıkı denetimine tabi tutuldu.

Kathrada'nın aldığı son ve en uzun ceza

Defalarca ceza alan, işkence edilen ve hatta bu uğurda bazı arkadaşlarını kaybeden Kathrada, bütün engellemelere rağmen özgürlük faaliyetlerine devam etti. 1962 yılında ev hapsine mahkum edildi ve Mandela gibi ülkede önde gelen liderlerle toplantılar yaparak aktivitelerini bundan sonra gizlice gerçekleştirmeye başladı.

ANC’nin silahlı kolunun karargahı olan Rivonia’da gerçekleştirilen bir toplantıda Mandela’nın da aralarında bulunduğu liderlerle beraber tutuklandı.

• Ülke tarihinde dönüm noktalarından biri olan Rivonia duruşmasında 8 yakın arkadaşı ile beraber hükümeti devirmeye teşebbüs, ülkeyi dış güçlerin müdahalesine açma ve terörizm suçlamaları ile ömür boyu hapse mahkum edildi.

Bu mahkumiyet onun hayatında aldığı son ve en uzun cezaydı.

Isitwalandwe Ödülü’yle onurlandırıldı

1964 yılında 34 yaşında sevk edildiği yüksek güvenlikli Robben Adası’nın izole bölgesinde Mandela ve Sisulu gibi aktivistlerle 18 yılını geçirdi. 1982 yılında kendisinden önce Mandela’nın da sevkedildiği Cape Town’daki Pollsmoor Yüksek Güvenlikli Cezaevi’ne gönderilen Kathrada, mahkumiyeti devam ettiği sırada ANC tarafından en yüksek taltif olan Isitwalandwe Ödülü’yle onurlandırıldı.

Apertheid rejimine karşı artan uluslararası baskılar sonucu insan doğası ile ters olan ırkçılık yıkılırken, O 1989 yılında 60 yaşında serbest bırakıldığında Soweto kasabasında binlerce kişinin katılımıyla bir kahraman olarak karşılandı. 26 yıl 3 ay süren mahkumiyetiyle, hapiste en uzun süre kalan liderlerden biri olarak demokratik Güney Afrika’nın kuruluşunda beyin takımında yer aldı.

Tutuklu bulunduğu süre boyunca yarıda bıraktığı eğitimine tekrar başladı. Afrika Siyaseti, Tarih Krimoloji bölümlerini okuyarak üniversite mezuniyetini aldı. Ahmed Kathrada’ya ilerleyen dönemlerde farklı üniversitelerden Fahri Doktor ünvanı verildi.

1994'te milletvekili olarak meclise girdi

1990 yılında ANC’nin "Ulusal Yürütme Kurulu"nda görev aldı. Demokrasiye geçiş dönemi olan 1994 yılına kadar ANC’nin "Bilgilendirme ve Tanıtım Departmanı Vekilliği" ve "Halkla İlişkiler Başkanlığı"nı yaptı. 1992 yılında Hac vazifesini gerçekleştiren Kathrada, 1994 yılındaki ilk demokratik seçimlerden sonra milletvekili olarak meclise girdi. Mandela hükümetinde Mandela’nın danışmanlığını yaptı. 1994-’95 yıllarında 26 yıllık mahkumiyetinin 18 yılında tutuklu bulunduğu ve sonradan müzeye çevrilen "Roben Adası Müzesi Yönetim Kurulu"na başkanlık yaptı. 1999 yılında ise siyaseti tamamen bıraktı.

"Hapis hayatını benim için en zorlaştıran şey çocuk sesi duyamamak"

Kathrada dünyanın en ırkçı hapisanesinde kaldığı dönemle ilgili çok hikayeler anlattı ama en ilginç olanı belki de kendisi gibi siyah olmayan mahkumlara pantolon giydirilirken siyah mahkumlara kısa pantolon giydirilmesi, çorap verilmemesi ve yemeklerinin eksik verilmesi hikâyesidir. Çocukların hayatında her zaman çok özel bir yeri olduğunu belirten Kathrada, hapis hayatını kendisi için en zorlaştıran şeyin çocuk sesi duyamamak olduğunu söylerdi.

Çoğu Güney Afrikalı gibi Filistin meselesi kendisi için de vazgeçilmezdi.

Bu meseleyi var gücü ile hayatı boyunca yürüttüğü kampanyalarla, konuşmalarla hayatının en önemli gündem maddesi olarak görürdü.

Hayatı boyunca 30’dan fazla ödül alan Ahmed Mohamed Kathrada’nın "No Bread for Mandela" (Mandela İçin Ekmek Yok), "A Simple Freedom: The Strong Mind of Robben Island Prisoner, No. 468/64" (Basit bir Özgürlük: Robben Adası Mahkumunun Azmi, No. 468/64) isimli kitapları, Robben Adasında iken yadığı bazı mektupların derlemesi ve bir de hatıratı vardır.

28 Mart 2017 tarihinde gerçekleşen bir ameliyat sonrası 87 yaşında iken hayata gözlerini yumdu. Ölümü ile tüm ülkede yas ilan edildi ve bayraklar yarıya indirildi.

Şimdi onun adını tarih kitapları ve ırkçılığa karşı mücadeleleri daha ileri taşımak için kurduğu Kathrada Vakfı yaşatıyor.