HAKSÖZ-HABER

2018-2020 yılları arasında İstanbul İl Göç İdaresi'nde Farsça tercüman olarak çalışan Adem Yılmaz, Meddahların İran’daki tarihi gelişim süreci ve Suriye’de Esed rejimi lehine oynadıkları role ışık tutan kapsamlı bir tez çalışmasına imza attı.

2021’de Paris İleri Araştırmalar Okulu EHESS'te master eğitiminin ürünü olarak sunulan ve Fransızca kaleme alınan "İran'ın Suriye Savaşında Bir Propaganda Aracı Olarak Kullandığı Meddahlar" başlıklı tezde Şii matem merasimlerinde önemli bir yeri olan Meddahlık geleneğinin tarihi arka planı detaylı bir şekilde anlatıldıktan sonra bu geleneğin devam etmekte olan Suriye savaşındaki rolleri mülakatlar ışığında çarpıcı bir şekilde sunulmuş.

Adem Yılmaz, çalışmasının amaç ve kapsamıyla ilgili giriş kısmında şunları söylüyor:

Bu çalışmamın ilk bölümünde odaklandığım temel sorunsal meddahlık geleneğinin tarihsel arka planına odaklandıktan sonra ve bu geleneğin günümüz İran toplumunda nasıl bir rol oynadığı sorusuna cevap bulmaktır. Bu bölümde Kerbelâ hadisesi hakkında şiir eşliğinde yas tutulmasını teşvik eden Şiî hadis rivayetlerini ve meddahların Büveyhîler ve Safevîler başta olmak üzere tarih boyunca Şiî devletlerce icra edilen matem merasimlerindeki rollerini inceledikten sonra meddahlık geleneğinin İran İslam Devrimi sonrası yaşadığı dönüşüme değindim. Meddahlık kültürünün tarihsel arka planını aktarırken Pietro Della Valle, Engelbert Kaemper ve Jakob Eduard Polak gibi batılı seyyahların Safevî ve Kaçar dönemlerinde düzenlenen matem merasimlerindeki izlenimlerinden faydalandım. Ayrıca Sepideh Parsapajouh, Sabrina Mervin, Muhsin Hesam Mezahiri ve Cabbar Rahmani gibi araştırmacıların Şiîlik ve matem merasimleri üzerine yapmış oldukları değerli çalışmalardan istifade ettim. Matem merasimlerinin analizinde Emile Durkheim’in Les Formes élémentaires de la vie religieuse (Dini Hayatın İlkel Biçimleri) isimli çalışması başvurduğum temel eserlerden birisidir.

İkinci bölümde ise Tahran - Şam ilişkilerine değinip İran’ın Suriye savaşındaki politikasını mercek altına alıyorum. İki ülke arasında ortak tehditler ve çıkarlar etrafında şekillenen ittifakın serencamını incelediğim bu bölümde İran’ın Suriye savaşındaki stratejisini, Seyyide Zeyneb Türbesi söylemi üzerinden bu savaşa olan ideolojik bakış açısını ve türbe muhafızları diye nitelenen İran kontrolündeki Şiî savaşçı grupları ele almaya çalıştım.

Tezin son ve en önemli bölümünde ise 24 meddahla gerçekleştirdiğim yarı yapılandırılmış mülakatlardan elde ettiğim bulgular çerçevesinde İranlı meddahların Suriye savaşındaki faaliyetlerini inceledim.  İlk iki bölüm bir bakıma çalışmamın ana konusu olan üçüncü bölümün anlaşılır kılınmasına zemin hazırlamaktadır. Elde ettiğim bulgular ve gerçekleştirdiğim mülakatlar ekseninde şu temel sorunsala cevap arıyorum:

İranlı meddahların Suriye savaşındaki rolleri ve faaliyetleri nelerdir?

Bu temel sorunsala cevap bulmak için Meddahların okudukları şiirlerin tahlili ve icra edilen matem merasimlerinin tasvirine odaklandım. İnternet ortamında elde ettiğim video görüntülerinde meddahların Seyyide Zeyneb ve türbe muhafızları hakkında okumuş oldukları savaşa katılımı özendirici şiirleri analiz ettim. Bu bağlamda meddahların propaganda gücüne ışık tutuyor, gençlerin savaşa katılmında meddahların nasıl bir etkide bulunduklarına cevap vermeye çalışıyorum.

Çalışmamda nitel araştırma yöntemine uygun teknikleri kullandım. Yazım sürecinde uluslararası ilişkiler, antropoloji ve tarih gibi temel disiplinlerde konuyla alakalı önemli araştırmacıların eserleri başta olmak üzere, akademik dergiler, analizler ve Farsça haber sitelerinden faydalanmaya çalıştım. Literatür çalışmasına ek olarak meddahlarla yarı yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirip elde edilen bulguları son bölümde metin söylem analizi tekniğiyle inceledim. Mülakatlardaki örneklem grubu Tahran, Kum, Şiraz, Tebriz, Buşehr, Urumiye ve Hamedan şehirlerinde meddahlık yapan 24 kişiden oluşuyor. Mart – Temmuz ayları (2021) arasında yapılan mülakatları Whatsapp uygulaması üzerinden gerçekleştirdim. Görüşmecilere kimlik bilgilerinin çalışmada kullanılmayacağı konusunda teminat vererek tez çalışmamda takma isimler kullandım. Mülakat görüşmelerinin süresi 30 dakika ile 2 saat arasında değişiyor. Görüşmecilerin rızasını alarak konuşmaları ses kaydına aldım, ardından bu kayıtları metne döküp tercümesini yaptım. Suriye’deki savaşın şiddeti hafiflese de çatışmaların tamamen bittiğini söyleyemeyiz, bu bağlamda çalışmam İranlı meddahların 2011-2021 yılları arasındaki faaliyetleriyle sınırlıdır.

*

9 Şubat günü İRAM’a konuk olan Adem Yılmaz, buradaki programda da hem tez çalışması hem de konuyla alakalı geniş bilgi aktarımlarında bulunmuştu. Programı aşağıdaki videoya tıklayarak izleyebilirsiniz:

*

Adem Yılmaz kimdir?

Adem Yılmaz 1991 yılında Muş'ta dünyaya geldi. Anadolu Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünden mezun oldu. 2018-2020 yılları arasında İstanbul İl Göç İdaresi'nde Farsça tercüman olarak çalıştı. 2020 yılında Paris İleri Araştırmalar Okulu EHESS'te Din ve Toplum Bilimi alanında başladığı master eğitimini 2021 yılında "İran'ın Suriye Savaşında Bir Propaganda Aracı Olarak Kullandığı Meddahlar" başlıklı tez çalışmasıyla bitirdi. Hali hazırda aynı okulda Antropoloji ve Tarih alanında doktora eğitimine devam etmektedir. İran'ın Ortadoğu Politikası, Şiî milisler ve Şiî matem ritüelleri başlıca çalışma alanlarıdır. Çeşitli dergilerde yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır.