Edebiyat Ortamı ikinci yılının ilk sayısını çağdaş Amerikan şiirinin öncü şairlerinden Robert Bly odaklı olarak hazırlamış. Bir şiirinde, "haklıydık, ve şiir/şiirlerimiz -herkesi kutsamalıydı" diyen Robert Bly oldukça politik bir şair. 40 yıl önce yayımladığı Vietnam Savaşı karşıtı şiir seçkisi dönemin Amerika'sında epey ses getirmişti. Bly, Irak Savaşı'nın ardından bu savaşa karşıt şiirleri de bir antolojide topladı. Irak Savaşı karşıtı şiirleri bir araya getirdiği antolojinin savaşa karşıtlık noktasında nasıl bir işlev gördüğünü şöyle açıklıyor Bly: ”Şiir, Irak Savaşı gibi bir olaya muhalefetin en etkin yolu değil ama yine de önemli. Örneğin, Vietnam Savaşı'na karşı David Ray'le birlikte hazırladığımız antoloji, Amerikan halkı üzerinde büyük bir etki meydana getirmişti. Genç şairler, yaşlı şairlerin kendi devlet yöneticilerinin saçma eylemlerine muhalefet için daha çok çaba ve zaman harcama konusunda istekli olduklarını bilsinler.”

Bly, 23 Aralık 1926’da Minnesota’da Norveç kökenli bir ailenin çoğu olarak doğdu. 1944-46 yılları arasında iki yıl donanmada kaldıktan sonra, önce Minnesota’da St. Olaf Koleji’ne, bir yıl aradan sonra da illüstrasyonist bir grup yazarla tanıştığı Harvard’a gitti. Bu dönemde Harvard, Donald Hall, Adrienne Rich, Kenneth Koch, John Ashbery ve John Hawkes gibi yazarlar için bir buluşma merkeziydi. 1950 yılında mezun oldu ve yazıları yanında konuşmalarıyla da dikkat çekti. O, genç şairler için bir öncü ve savaş karşıtı hareketin liderlerindendir. Bly bir çok şiir koleksiyonunu tamamlamış ve Amerikan şiirinin öncülerinden biri olmuştur. 1956’da Fullbright bursuyla Norveç’e gitti ve Norveç şiirlerini İngilizce’ye çevirdi. Norveç’te kaldığı sürece içinde Pablo Neruda, Cesar Vallejo, Gunnar Ekelof, Georg Trakl ve Harry Martinson gibi meşhur şairler üzerinde çalışma imkanı buldu. Amerika’ya dönünce “popüler edebiyat” çalışmaları yaptı, The Fifties, The Sixties ve The Seventies’le dönemlerin şiirlerini kendi kuşağına tanıttı. Şiir üzerine denemeler yazdı. 1966’da savaş karşıtı bir grup Amerikan şair ile birlikte Vietnam Savaşı’na karşı bir cephe oluşturdu.. Bly, 1970’lerde 7 senesini Rumi’nin şiirlerini tercüme etmekle geçirir ve bunları birkaç kitap halinde tanınmayan bir yayınevine bastırır. Bly yine 70’li yıllar boyunca Hindistan vecd şiirleri, denemeler, tercümeler, hikaye söylemeciliği, meditasyon, mitik güçler üzerine çalışmalar ve on bir şiir kitabı yayımladı.

Savaş dönemlerinde protestocuları ayakta tutan bir enerji ile politik şiir üzerine çalışan Bly “Amerikan tarihine dışa dönük insanı içe dönük insandan ayırt etmede ısararcı olan Jacob Boehme’nin bakış açısından bakıyordum. Bu şiirler içinde Vietnam üzerine şiirlerin de olduğu Bedeni Saran Işık adı altında kitaplaştırıldı” diyor kendisiyle yapılan bir konuşmada.

Şiiri duygu ve düşüncelerin taşıyıcısı olduğu kadar müzikal bir bütünlük olarak algılayan Bly’in bir özelliği de gazel tarzında şiirler yazmasıdır. Mevlânâ, Hâfız gibi şairlerin eserlerini de çevirmiştir.  Bu konudaki düşüncelerini çeşitli konuşmalarında aktaran Bly zengin ve güçlü bir edebi birikime sahip olduğu kadar politik duruşu ile de bu birikimini taçlandırıyor.

Rilke’den de oldukça etkilenmiştir Bly “Yaşamımda büyük bir etkisi olmuştur. Çoğu zaman, kuzey ormanlarında bir kulübeye gider ve yanıma sadece Rilke'nin şiirlerini alırım. Sanırım o beni uzağa çağırıyor, bu dünyanın takıntılarından uzağa ve ruhun dünyasındaki hazza..”diyor.

Eleştirmen Molesworth,  Bly şiirinin öneminin "görünürde dinî olmayan" ama okuru "manevî bir tefekkür"e yönelten üslubunda yattığını söylüyor. Bu yorumun ışığında, şiir-din ilişkisi hakkındaki görüşlerini  “Çocuk şiirleri ve politik olanlar dışında bütün şiirler, ruha yönelir. İyi şiir her zaman dinîdir. Halkın artık açık bir şekilde dindar olmadığı doğru, hiçbir zaman da değildi. Bugünlerde bazı genç şairler, Whitman, Rilke ve Vallejo gibi şairleri okuyarak kilisede öğrendiklerinden daha fazla şey öğreniyorlar” biçiminde ifade eder.

 Son iki kitabındaki şiirleri "gazel" tarzında kaleme alan Bly, dinî motiflere yöneldi. The Night Abraham Called To The Stars (İbrahim’in Yıldızlara Seslendiği Gece), 50’li yıllardan beri geliştirmeye çalıştığı gazel formunda yazılmış 48 şiirden oluşan kitabının adı.

Bly, kitaba adını veren o görkemli şiirinde,  Sadık Yalsızuçanları’ın deyimiyle “içinde yaşadığı toplumun o muazzam yarasını da dile getirmiş”  olur.

İbrahim'in Yıldızları Çağırdığı Gece'nin farklı çevirileri var. Ama bütün çeviriler kelimesi kelimesine aynı,  arada hiçbir fark yok. Acaba şiiri bir kişi mi çevirdi, diye düşünmeden edemiyor insan.

Şiir Edebiyat Ortamı dergisinin 51. sayfasında Fatma Zehra çevirisi ile yer alıyor:

“İbrahim’in yıldızları ilk gördüğü geceyi hatırlar mısın?
Satürn’e bağırdı: ‘Sen benim Rabbimsin!’
Öyle mutluydu ki! Seher Yıldızını gördüğünde

Ona bağırdı, ‘ Sen benim Rabbimsin’ Ve onlar batıp gittiğinde
Öylece parçalandı. Dostlar! O bize benzer:
Batıp giden yıldızları bir ilahlaştıran da biz değil miyiz?

Vefasız yıldızların vefalı yoldaşlarıyız
Porsuk gibi birer toprak kazıcıyız; arka pençelerimizin gerisinde
Uçan kiri hissetmeye aşığız

Ve kimse bizi toprağın güzel olmadığına
İkna edemez. Porsuk ruhumuzdur bunu böyle düşünen.
Hayatımızın geri kalanını ıslak tarlalarda

Çamurlu ayakkabılarla yürüyerek geçirmeye hazırız.
Yılanın krallığındaki sürgünlere benzeriz.
Aşağıdan geceye bakıp soğan tarlalarında öylece dururuz.”

Keşke Robert Bly’in 'İbrahim'in Yıldızlara Seslendiği Gece' adlı kitabındaki  bütün şiirleri biri Türkçe söylese de okusak. Öte yandan başta Asaf Halet Çelebi’nin  “İbrâhîm/içimdeki putları devir/elindeki baltayla/kırılan putların yerine/yenilerini koyan kim” diye başlayan şiiri başta olmak üzere Türkçe şiirde yer alan Hz. İbrahim izleğine değinen/eğilen güzel bir yazıdan da öğreneceğimiz çok şey olduğunu söylemeliyim.