Hz. Yûsuf’un kıssası, her bir ayetiyle bizlere derin hikmetler ve dersler sunmaktadır. Bu yazıda Yûsuf sûresi 60.-62. ayetler bağlamında Hz. Yûsuf’un kardeşlerine yönelik tehdidi, Bünyamin’in getirilmesi talebi ve bunun hikmeti ele alınacaktır. Ayrıca, onun kardeşlerinin Mısır’a tekrar gelmelerini sağlama çabası üzerinde durulacaktır. Söylem analizi yöntemi kullanılarak, Hz. Yûsuf ile kardeşleri arasındaki konuşmalardaki incelikler ortaya konulacaktır.

Hz. Yûsuf’un Bünyamin Israrı ve Kıtlık Döneminde Tahıl Alım Kuralı

Önceki ayette¹ Bünyamin’in getirilmesi konusunda teşvik üslubu kullanan Hz. Yûsuf, bu ayette tehdit ve korkutma üslubu kullanmıştır: “Eğer onu bana getirmezseniz yanımda sizin için ölçek/azık yok ve bana yaklaşmayın, dedi.” (Yûsuf 12/60). Hz. Yûsuf’un kardeşleri, bir dahaki gelişlerinde yanlarında Bünyamin’i de getirmemeleri durumunda gelip Mısır’dan alışveriş yapamayacaklardı. Onun bu sözlerinin, gelecekteki bir duruma değil, o anki bir tehdide işaret ettiği de söylenmiştir. Bu tehdit aynı zamanda onların Hz. Yûsuf’un konukseverliğinden de artık faydalanamayacakları anlamına gelir.

Yukarıdaki ayet bağlamında şu iki soru akla gelebilir: Hz. Yûsuf, bir yandan kim olduğunu gizlerken neden kardeşi Bünyamin'in getirilmesinde bu kadar ısrarcı olmaktadır? Bu kadar ısrar, kardeşlerine “Bu, Yûsuf mu yoksa?” dedirtmez mi?

Hz. Yûsuf, kardeşlerine kim olduğunu sezdirmeyecek biçimde bu talepte bulunmuştur. Kıtlık dönemidir ve tahıl alımında sıkı kurallar mevcuttur. Alışveriş yapmaya gelenler sadece belirli bir miktar tahıl alabilmektedir. Büyük ihtimalle on kardeş, babaları ve on birinci kardeşleri için de tahıl istemişlerdi. Muhtemelen kardeşlerine Hz. Yûsuf, “O hâlde o ikisini niye getirmediniz?” sorusunu yöneltti. Onlar da babalarının yaşlı ve görme engelli olduğunu baba bir kardeşlerini de göndermediğini söylemişlerdi. Bunun üzerine o, çok sevdiği kardeşini tekrar görebilmek için kişi başına zahire verme kuralını onlara da uygulayacağını söylemiştir. Bu devlet adamı tavrı, kardeşlerine onun Hz. Yûsuf olabileceğini hissettirmemiştir.

Hz. Yûsuf’un Kardeşlerinin Bünyamin’i Mısır’a Getirme Azmi

Hz. Yûsuf’un, Bünyamin’i getirme talepleri karşısında kardeşleri şöyle dedi: “Kardeşleri dediler ki: Onu babasından istemeye çalışacağız, şüphesiz bunu yapacağız.” (Yûsuf 12/61). Onlar, Bünyamin’i de getirebilmek için Hz. Ya'kūb’tan ısrarlı talepte bulunacaklardı. Ayet gösteriyor ki Bünyamin, Hz. Ya'kūb’a göre değerli bir çocuktur. Onu babasından ayırıp Mısır’a getirmek kolay olmayacaktır. Ayette kardeşlerin kararlı oldukları ifadelerine yansırken “İnşallah” dediklerinden söz edilmemektedir.

Kardeşlerinin Mısır’a Geri Dönmesini Sağlamak

Hz. Yûsuf, kardeşlerinin bir daha Mısır’a gelmemelerinden endişelenmiş ve hatırdan çıkmayacak bir fiille gelme ihtimallerini kuvvetlendirmek istemişti: “Yûsuf uşaklarına, ‘Sermayelerini yüklerinin içine koyun. Olur ki ailelerine döndükleri zaman onları tanırlar da belki onlar geri dönerler.’ dedi.” (Yûsuf 12/62). Hz. Yûsuf’un “uşakları (fityân)”, sayıca çoktur. Hitap genel olsa da muhatap, uşakların hepsi değil bir kısmı olmalıdır; çünkü kardeşlerinin “Sermayeleri” bineklerine gizlice konulacaktır. Onların “yükleri (rihâl)” Arapça’da “çok yük” anlamına gelir. Bu nedenle çok yük yüklenmesi için “çok sayıda uşak” kullanıldığı da düşünülebilir. Ne var ki konu “çok yük” yüklemek değil, Hz. Yûsuf’un kardeşlerinin sınırlı “Sermayelerini”, hemen gözlerine ilişmeyecek şekilde yüklerine yerleştirmektir. Bunun için de çok sayıda eleman kullanılmaz. Onun bu yaptığını, kardeşlerinden para almayı uygun görmemesine bağlayanlar olmuştur. Muhtemelen kardeşlerinin “Sermayeleri”, o dönemin geçerli parasıydı ya da yüklerine geri konduğunda hemen fark edilemeyecek şekil, miktar ve ağırlıkta yiyecek ya da malzemeydi. Hz. Yûsuf böyle yapmasaydı belki de bir dahaki sefer satmak için getirecek bir şey bulamayacaklarından Mısır’a gelemeyeceklerdi. Hem malı hem de bedelini geri vermek suretiyle o, iyi niyetliği olduğunu ve onların tekrar gelmelerini “ticari amaçla” beklemediğini ve getirmelerini istediği kardeşe de kötülük yapmayacağını göstermiş olmaktadır. “Hz. Yûsuf, kardeşleri bir yanlışlık olduğunu düşünüp geri getirirler diye ‘Sermayelerini’ yüklerine geri koydurdu.” şeklinde bir görüş de vardır; ancak kardeşlerinin bunu bir yanlışlık değil, “iyilik” olarak anladığı ayetle sabittir: “Ey babamız! Daha ne istiyoruz. İşte sermayemiz de bize geri verilmiş.” (Yûsuf 12/65). Sermayelerinin geri verilmiş olması, ya Hz. Yûsuf’a Melik tarafından verilen bir inisiyatifin kullanılmasının sonucudur ya da Hz. Yûsuf, bu kaydı kendi bütçesinden telafi etmiştir. En doğrusunu Allah bilir.

Akla şöyle bir soru gelebilir: Hz. Yûsuf niçin hemen babasına mesaj gönderip onun da bir an önce gelmesini sağlamaya çalışmadı da sadece Bünyamin’in de getirilmesini istedi? Bunun nedenini tespit etmek zordur. Kuvvetli ihtimal, yüce Allah biraz daha sabretmesini ve bu aşamalarını gözetmesini Hz. Yûsuf’tan istemiştir.

Sonuç

Yûsuf sûresi 60.-62. ayetler, Hz. Yûsuf’un kardeşlerine yönelik stratejik hamlelerini, Bünyamin’i Mısır’a getirme çabasını ve kıssanın derinliklerinde yatan önemli mesajları ortaya koymaktadır. Bu ayetlerin mesajları, bizlere zorluklar karşısında sabırlı olmayı ve Allah’ın takdirine güvenmeyi öğretmektedir. Onun, kardeşlerine yönelik iyi niyetli ve stratejik yaklaşımı, adaletin ve merhametin her durumda korunması gerektiğini gösterir. Ayrıca, Bünyamin’in getirilmesi talebi ve bu süreçteki kararlılık, aile bağlarının ve kardeşlik ilişkilerinin önemini vurgular. Hz. Yûsuf’un örneğinde olduğu gibi zorluklarla karşılaştığımızda stratejik düşünmek ve sabırlı olmak, bize daha büyük iyilikler getirebilir. Ulaşılmak istenen bazı hedefler, yakın ve küçük faydaları göz ardı etmeyi gerektirebilir. Kıssanın bu yazıda ele alınan ayetleri, bizlere hayatın her anında Allah’a olan güveni ve inancı korumanın önemini hatırlatmaktadır. Hz. Yûsuf’un gösterdiği sabır ve kararlılık, bizim için bir ibret vesikasıdır.

1-  “Onların zahire yüklerini hazırlayınca, ‘Bana baba bir kardeşinizi de getirin. Görmüyor musunuz, ben size ölçeği tam yapıyorum ve ben konukseverlerin en hayırlısıyım?’ dedi.” (Yûsuf 12/59).