Amerika Birleşik Devletleri Senatosu bu hafta İsrail'in Gazze'ye karşı yürüttüğü savaşı desteklemek üzere 14 milyar dolar yardım öngören bir tasarıyı onayladı.

Geçtiğimiz Ekim ayında savaş başlamadan önce de ABD İsrail'i askeri teçhizat tedariki ile desteklemiş ve yıllık 3 milyar dolarlık askeri yardımda bulunmuştu. Diğer pek çok ülke de silah satışı yoluyla İsrail'e askeri destek sağlıyor.

Gazze'de sivil kayıplar artmaya devam ediyor. Sadece dört ay süren bombardıman ve kara saldırılarında şu anda 28.000'den fazla ölü var ve binlercesinin de enkaz altında kalarak öldüğü tahmin ediliyor. Artan ölü sayısı, insani yardım ve sivil toplum gruplarının İsrail'e askeri destek sağladığı iddia edilen ülkelere karşı açıklamalar, protestolar ve açılan davalar şeklinde uluslararası kınamalara yol açıyor.

Pazartesi günü Avrupa Birliği Dış Politika Şefi Josep Borrell, ABD Başkanı Joe Biden'ın İsrail'in 7 Ekim Hamas saldırılarına verdiği yanıtı "aşırı" olarak nitelendirmesini yorumladı. Borrell gazetecilere yaptığı açıklamada "Eğer çok fazla insanın öldürüldüğüne inanıyorsanız, belki de bu kadar çok insanın öldürülmesini önlemek için daha az silah sağlamalısınız" dedi.

Peki hangi ülkeler İsrail'e silah göndermeye devam ediyor ve hangileri silah tedarikini askıya almak için adım atıyor?

İsrail'e kimler silah sağlıyor?

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün silah transferleri veri tabanına göre, İsrail'in 2013-2022 yılları arasındaki silah ithalatının yüzde 68'i ABD'den geliyor.

ABD ordusu ayrıca İsrail'de, muhtemelen ABD ordusu tarafından kullanılmak üzere de silah stokluyor. Ancak ABD, Gazze savaşı sırasında İsrail'in bu malzemelerin bir kısmını kullanmasına izin verdi.

ABD'nin yanı sıra İsrail diğer ülkelerden de askeri ithalat gerçekleştiriyor.

- Almanya'dan ithal edilen silahlar İsrail'in askeri ithalatının yüzde 28'ini oluşturuyor. Alman Ekonomi Bakanlığı'nın rakamlarına göre, Kasım ayında İsrail'e satışlarını arttıran Almanya'nın askeri ihracatı 2023'te 2022'ye kıyasla yaklaşık on kat arttı. Alman haber ajansı dpa'ya göre Almanya İsrail'e öncelikle hava savunma sistemleri ve iletişim ekipmanları için bileşenler tedarik ediyor.

- İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Aralık 2023'te bildirdiğine göre Birleşik Krallık 2015'ten bu yana İsrail'e en az 474 milyon sterlinlik (594 milyon dolar) askeri ihracata izin verdi. Bu ihracatlar arasında Gazze'de kullanılan F-35 savaş uçağının parçaları da dahil olmak üzere uçak, füze, tank, teknoloji ve mühimmatlar yer alıyor.

- Kanada'da düzinelerce sivil toplum örgütü geçtiğimiz günlerde Başbakan Justin Trudeau'yu İsrail'e silah ihracatını durdurmaya çağırdı. Hükümet İsrail'e silah sistemlerinin tamamını göndermediğini söylese de bu sivil toplum grupları hükümetin sağladığı askeri desteğin miktarını küçümsediğini iddia ediyor. Bir savunma grubu olan Orta Doğu'da Adalet ve Barış için Kanadalılar'ın Başkan Yardımcısı Michael Bueckert, "Kanadalı şirketler 2015 yılından bu yana İsrail'e 84 milyon doların [114 milyon Kanada doları] üzerinde askeri malzeme ihraç etti" dedi ve hükümetin savaşın başlamasından bu yana silah ihracatını onaylamaya devam ettiğini sözlerine ekledi.

- Avustralya Dışişleri Bakanı, ülkenin savaşın başlangıcından bu yana İsrail'e silah sağlamadığını söyledi. Ancak Avustralya Yeşiller partisinin savunma sözcüsü David Shoebridge, hükümetin İsrail'e tam olarak hangi ürünlerin ihraç edildiği konusunda daha şeffaf olmasını istedi ve ülkenin dünyadaki en gizli silah ihracat sistemlerinden birine sahip olduğunu sözlerine ekledi. Uluslararası Af Örgütü de Avustralya'yı İsrail'e silah satışını durdurmaya çağırdı ve ülkenin son altı yılda İsrail'e 322 savunma ihracatını onayladığını iddia etti.

- Fransa'da 7 Şubat'ta Filistin yanlısı bir gösteri, aralarında Dassault Aviation'ın da bulunduğu Fransız şirketlerini İsrail'e silah satışını durdurmaya çağırdı. Ajansların aktardığına göre göstericiler, "Tel Aviv yönetimine silah satan tüm Fransız şirketlerinin İsrail'in Gazze'deki soykırımının suç ortağı olduğunu" söyledi.

Hangi ülkeler İsrail'e silah sevkiyatını durduruyor?

- Hollanda'da bir mahkeme Pazartesi günü hükümete, İsrail'in Gazze Şeridi'ni bombalamak için kullandığı F-35 savaş uçağının tüm parçalarının ihracatını engellemesi için bir hafta süre verdi.

Karar, Hollandalı insani yardım kuruluşları Oxfam Novib, PAX Hollanda Barış Hareketi Vakfı ve The Rights Forum tarafından hükümete karşı açılan bir davanın sonucuydu. Bu davada dile getirilen endişeler, Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı apartheid davasında ele aldığı konularla örtüşmektedir.

Mahkeme kararında "İhraç edilen F-35 parçalarının uluslararası insancıl hukukun ciddi ihlallerinde kullanılma riskinin açık olduğu inkar edilemez" denildi.

- Belçika'da bölgesel bir hükümet 6 Şubat'ta İsrail'e barut ihracatı için verilen iki lisansı askıya aldığını açıkladı. Bölgesel hükümetin, İsrail'in Gazze'de " muhtemel " bir soykırım yapıyor olabileceğine hükmeden UAD ara kararına atıfta bulunduğu bildirildi.

- Japon Itochu Corporation şirketi 5 Şubat'ta yaptığı açıklamada İsrailli silah üreticisi Elbit Systems ile ortaklığını Şubat ayı sonunda sona erdireceğini duyurdu. Itochu'nun Mali İşler Müdürü Tsuyoshi Hachimura düzenlediği basın toplantısında Elbit Systems ile olan mutabakat zaptının (MOU) askıya alınmasının Japonya Savunma Bakanlığı'nın talebine dayandığını ve "İsrail ile Filistin arasındaki mevcut çatışmayla hiçbir şekilde ilgili olmadığını" söyledi. Bununla birlikte, "Uluslararası Adalet Divanı'nın 26 Ocak tarihli kararını ve Japon hükümetinin Divan'ın rolünü desteklediğini göz önünde bulundurarak, MOU ile ilgili yeni faaliyetleri askıya aldık ve MOU'yu Şubat ayı sonuna kadar sona erdirmeyi planlıyoruz" dedi.

- İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani 20 Ocak'ta yaptığı açıklamada savaşın başladığı 7 Ekim'den bu yana İsrail'e yapılan tüm silah sistemleri ya da askeri malzeme sevkiyatını askıya aldıklarını söyledi. Bu açıklama Demokrat Parti lideri Elly Schlein'in hükümete İsrail'e silah sevkiyatını durdurma çağrısına yanıt niteliğindeydi.

- İspanya Dışişleri Bakanı Ocak ayında yaptığı açıklamada savaşın başlamasından bu yana İsrail'e silah satmadıklarını ve silah satışlarına ambargo uygulandığını söylemişti. Ancak Pazartesi günü İspanyol El Diario gazetesi İspanya'nın Kasım ayında İsrail'e yaklaşık 1.1 milyon dolar değerinde mühimmat ihraç ettiğini gösteren bir rapor yayınladı. İspanya'nın ticaretten sorumlu devlet bakanı, El Diario'ya "malzemenin testler veya gösteriler için olduğunu" ve "7 Ekim'den önce verilen lisanslara karşılık geldiğini" söyleyerek cephane satışını gerekçelendirdi.

UAD kararı silah satışlarının durdurulmasında nasıl bir rol oynadı?

Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı soykırım davasında 26 Ocak'ta verdiği ara kararda UAD, İsrail'in Gazze'de "muhtemel bir şekilde" soykırım yaptığını belirtti ve Gazze'deki Filistinlilere karşı soykırım anlamına gelebilecek eylemleri önlemek için "gücü dahilindeki tüm tedbirleri" almasını emretti. Bu durum, dünyanın dört bir yanındaki insani yardım kuruluşlarını, silah ve askeri yardım satışlarını durdurmaları için hükümetlerine baskı yapmaya teşvik etti.

Washington DC merkezli düşünce kuruluşu Democracy for the Arab World Now'ın (DAWN) avukatlık direktörü Raed Jarrar, kararın tek başına "İsrail'in sınırlarını aştığını" söyledi.

Ara karar, ülkelerin soykırımı önlemeye yönelik yasal ve siyasi yükümlülüklerinin altını çiziyor. Savunucular, silah satışları ve askeri yardımların soykırıma suç ortaklığı anlamına gelebileceğini ve uluslararası hukuku ihlal edebileceğini söylüyor.