Turgay Yerlikaya / Yeni Şafak

İsrail’in ölüm makinası: Lavender

İletişim Kuramcısı Marshall McLuhan’ın “Teknolojilerimizi biz şekillendiririz ve onlar sırası geldiğinde bizi şekillendirir” ifadeleri, insanın teknik ve teknoloji ile kurduğu ilişkide edilgen hale geldiğini göstermektedir. Teknolojik modernleşme eleştirisi yapan düşünürlerin çıkış noktasını teşkil eden bu yaklaşım, insan edimlerinin niyet edilmemiş sonuçları üzerine de tartışmalar yapmaktadır. Nitekim farklı amaçlarla üretilen bir teknolojinin bambaşka sonuçlara neden olduğuna dair ciddi somut göstergeler söz konusu tarihte. Neil Postman’ın teknolojinin tanrılaşması olarak tarif ettiği bu durum, bir tür “Frankenstein Sendromu” olarak da değerlendirilebilir.

Özellikle teknolojik yeniliklerin ürettiği sonuçlar tekniğin her türlü konfigürasyonuna ilişkin soru işaretlerini artırmaktadır. En basit ifadeyle arkadaşların birbiri ile irtibatını yeniden kurma hayaliyle oluşturulan sosyal medya platformları, bugün canlı yayında intihar ve katliamların sergilendiği bir mecraya dönüşebilmektedir. Ya da doğrudan seçmen iradesini manipüle edebilecek bir negatif sosyal medya kampanyası söz konusu olabilmektedir. Aynı mecralar terör örgütleri açısından bir militan devşirme mecraları olabildiği gibi bahse konu örgütlerin kendi propagandaları açısından etkili bir araç haline dönüşebilmektedir.

Yapay zeka ve savaşın dönüşümü

Son dönemde sıklıkla tartışılan bir konu da özellikle yapay zeka ve bulut sistemleri ile entegre bir savaş teknolojisinin geliştirilmesi. İsrail’in Nimbus projesi ile adından sıklıkla söz ettirdiği bu konsept, teknoloji desteğiyle savaşlarda nasıl bir tahribat üretildiğini göstermesi açısından önemli bir örnek. Google ve Amazon ile entegre çalışılan bu projede, İsrail bir yandan işgal politikaları ile ilgili bir gözetleme sistemi kurmakta diğer yandan da hedeflerine yönelik bir işaretleme aracılığıyla tahribatı artırabilmektedir. Özellikle uydu teknolojileri ile tahkim edilen bu konseptin İsrail eliyle Gazze ve Filistin’in bütününde uygulanması, teknoloji eliyle yürütülen bir savaşın doğasına ilişkin de çok şey söylemektedir.

Lavender: Ölüm makinası

Son günlerde +972 Dergisi ve Local Call tarafından yapılan yeni bir araştırma ile kamuoyuna yansıyan bir diğer konu da İsrail’in yapay zeka teknolojisine entegre bir program olan Lavender sistemidir. İsrail ordusu ve askeri istihbarat aracılığıyla üretilen bu programın temel amacı, Gazze’deki operasyonların işaretleme ve hedeflemelerle daha etkili yapılabilmesidir. İsrail ordusu Lavender aracılığıyla Gazze şeridinde yaşayan bütün insanları bu sistem üzerinden işaretliyor ve olası Hamas militanlarını profillemeye çalışıyor. Örneğin savaşın ilk aşamasında Lavender, 37 bin kişiyi belirlemiş ve yerleşim yerleri üzerinden bombalamalar yapmıştır. Çoğu bombalamada sivil ayrımı yapmadan hareket eden bu programın yarattığı tahribat, savaş teknolojisinin nasıl bir maliyete neden olduğunu da bütün çıplaklığıyla ortaya koymaktadır.

Makinenin hedefleri belirlediği ve insanların son aşamada karar vererek bombalamalar yaptığı bir konseptte, teknolojiye duyulan güven üzerine de düşünülmesi gerekmektedir. Çok açık biçimde anlaşılmaktadır ki Nimbus ile belirli bir evreye gelen gözetleme stratejisi Lavender ile bambaşka bir boyuta ulaşmıştır. Öyle ki ortaya çıkan verilere bakıldığında, Lavender aracılığıyla verilen kararlarda birçok sorun olduğu da belirlenmiştir. Örneğin birçok işaretlemede Hamas ile bağlantısı olmayan kişilerin hedef alındığı görülmektedir. Bu hedeflemenin en ağır bilançosu ise bombardımanların genelde gece ve hedef alınan kişilerinin aileleriyle birlikte olduğu saatlerde yapılması. Yüzlerce aile bireyinin aynı bombardımanında öldürüldüğü düşünüldüğünde bu etkinin nasıl oluşturulduğu ile ilgili soru işaretleri de ortadan kalkmakta aslında.

İsrail saldırılarının ilk altı haftasında 15 binin üzerinden insanın öldürüldüğü bilinmektedir. Söz konusu yazılımdaki hata payı ve işaretlenen hedeflerin aileleri ile birlikte gece saatlerinde hedef alınması düşünüldüğünde, İsrail’in burada bir tür toplu cezalandırma stratejisi içerisinde de olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle binlerce kişinin Hamas şüphelisi olarak işaretlenip öldürüldüğü bir savaşın etiği var mıdır sorusunu da sormak anlamsız hale gelmektedir.

Küresel adalet beklentisi

Modern kelime dağarcığı ile kavramsallaştırmakta zorlandığımız İsrail terörü, uluslararası güç dengelerinin tefessüh ettiği bir vasatı da bizlere göstermektedir. Hem konvansiyonel hem de modern teknolojilerinin bütün imkanlarını bir katliam için seferber eden İsrail’e yönelik herhangi bir direnç gösterilememesi 21. yüzyıl açısından bir utanç vesikası. Bugüne kadar boykot başta olmak üzere birçok konuda gösterilen duyarlılığın sonuç vermediği bir noktadayız artık. İsrail’i ne durdurabilir sorusunun cevabı böyle bir vahşetin ancak mukabil ve muadil bir güç tarafından durdurulabileceği gerçeğini görmemizi de icbar ediyor. Fanon’un sömürgeciler sistematik bir yok sayma ve bastırma politikalarıyla hükmettikleri halklara şiddetin dışında bir seçenek bırakmamaktadır ifadeleri bu anlamda önemli. Başka türlü bu kuşatma ve katliamın aşılması mümkün gözükmemektedir.