1915 olaylarına ilişkin Ermeni iddialarını araştıran uluslararası tarihçiler Ermeni arşivlerine erişme taleplerinin reddedilmesinden yakınırken, Türkiye'nin Ermenistan ile ilişkileri normalleştirmek için şimdiye kadar elinden geleni yaptığı görüşünü paylaşıyor. 

1915 olaylarına ilişkin araştırmalar yürüten Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) düşünce kuruluşunda araştırmacı olan Fransız tarihçi Maxime Gauin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Türkiye, Ermenistan ile ilişkileri normalleştirmek için elinden geleni yaptı. Şimdi Ermenistan hükümetinin bir şeyler yapma zamanı. Ancak Ermenistan hükümetinin ilişkilerin normalleşmesini istemediğini düşünüyorum. Çünkü (Ermenistan Cumhurbaşkanı) Serj Sarkisyan her zaman toprak talep ettiğini söylemiştir. Ermenistan açısından bu konu her zaman hem toprak talebi hem de varoluş konusu olmuştur" diye konuştu. 

1915 olaylarını uluslararası anlamda daha fazla akademisyenin ve tarihçinin araştırması gerektiğini belirten Sorbonne Üniversitesi Tarih Bölümü mezunu Gauin, "Ne zaman ABD veya Fransa'daki Ermeni arşivlerini görmek istesem, ya bunun mümkün olmayacağı yanıtını aldım ya da hiç yanıt alamadım. Türk arşivlerinde ise böyle bir sorun yok, istediğinize kolayca ulaşıyorsunuz" dedi. 

"Yaşananlar Müslümanlar için de trajedidir"

İrlandalı tarihçi Dr. Patrick Walsh da 1915 olayları sırasında ve sonrasında Anadolu'da ölenleri anmanın Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi için önemli bir adım olacağını dile getirerek, "Yaşananlar hem Hristiyanlar hem de Müslümanlar için trajedidir. Ama konuyu 'soykırım' ifadesine saplarsak, hiçbir zaman ilerleme kaydedemeyiz. Bu olayların temelinde Rusya gibi büyük güçlerin yattığını herkes biliyor" ifadelerini kullandı. 

Ermenilerin, 1915 yılında kumar oynadığını iddia eden Walsh, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan bazı Ermenilerin İtilaf devletlerinin etkisiyle ayaklandığını ve Ermeni devleti kurmayı amaçladıklarını kaydetti. Walsh, "Ermeni devleti olasılığı mümkün olamazdı, çünkü Ermeni nüfusu Anadolu'nun doğusunda azınlık durumundaydı. İtilaf devletleri Ermenileri çok akıllıca kullandı. Ermeniler ise İtilaf devletlerine güvenerek kumar oynadı" dedi. 

Rusya'nın yanı sıra İngiltere'nin 1915 olaylarına etkisine de değinen Patrick Walsh, İngiltere'nin 20. yüzyılın başından itibaren bölgenin istikrarsızlaşmasına neden olduğunu savundu. Walsh, Almanya'yı yenmek isteyen İngiltere'nin 1907 yılında Rusya ile yaptığı anlaşmanın tüm bölgeyi etkilediğini belirterek, bu anlaşma çerçevesinde Rusya'nın Osmanlı İmparatorluğu'na girişine "yeşil ışık" yakıldığını kaydetti. Ermenilerin bunu "Osmanlı İmparatorluğu yok edilecek ve kendi topraklarımız olacak" şeklinde yorumladıklarını söyleyen Walsh, "Dolayısıyla 1915 olaylarına neden olan faktörlerden birinin İngiltere'nin dış politikasında 20. yüzyılın başında yaşanan değişikler olduğunu düşünüyorum" ifadesini kullandı. 

Son olarak "Ermeni İsyanı" isimli bir kitap yazan ve Belfast'ta bulunan Queen's Üniversitesinde konuya ilişkin doktora yapan Walsh, araştırmalarını yürütürken Osmanlı arşivlerine ulaşabildiğini ancak aynısını Ermeni arşivleri için söyleyemeyeceğini dile getirdi.