“Corpus”Herhangi bir tarihsel şahsitet ya da eser hakkında bugüne kadar yapılmış tüm çalışmaları tek bir çatı altında zamansal süreç gözetilerek bir araya toplanması çabasına verilen bir isim. Özellikle Alman Oryantalizmi’nin Kur’an çalışmaları Kur’ân’ın kaynağına ve toplanışına yoğunlaşıyor. Alman Oryantalizm ekolünün geçmişi için Hüseyin Yaşar’ın İz Yayınlarından çıkan “Alman Oryantalizminde Kur'an'a Bakış” ve “Kur'an Karşıtı Söylemin Tarihsel Kökleri” isimli eserlerine bakılabilir.

Ayrıca bu çalışmnalar bugün de tüm hızıyla devam ediyor. (genel bilgi için Emine Arslaner’in “Alman oryantalistlerin Kur’an araştırmaları” başlıklı makalesi okunabilir.)   

Berlin Brandenburg Bilim Akademisi (http://de.wikipedia.org/wiki/Berlin-Brandenburgische_Akademie_der_Wissenschaften )'nin, 2007'den beri devam eden ve muhtemelen Kur’ân tartışmalarında yeni bir evre açacak olan kapsamlı projesinin adı: Corpus Coranicum (http://www.bbaw.de/bbaw/Forschung/Forschungsprojekte/Coran/de/Startseite )

İslam ve Arapça uzmanlarının, Müslüman ülkeler de dahil olmak üzere dünyanın birçok ülkesindeki uzmanlarla bilgi alış-verişi içerisinde yönettiği proje üç alt-projeye ayrılıyor: http://www.bbaw.de/bbaw/Forschung/Forschungsprojekte/Coran/de/Startseite/bild

(1) Kur’ân Metninin Belgelenmesi

Kur’ân metninin bilinen bütün erken el yazılı nüshalarının, farklı yazılış ve okunuş biçimlerinin karşılaştırılması, günümüze kadar gerek Batı gerekse İslam dünyasında bu konuda yapılan çalışma ve araştırmaların da değerlendirilmesi ile birlikte ''orijinaline'' en yakın olduğu düşünülen, karşılaştırmalı bir Kur’ân metni oluşturulacak.

Bu sebeple oluşturulmuş olan veri tabanında bugün itibariyle on binlerce Kur’ân'ın erken el yazılı sayfalarının fotoğrafları bulunuyor. Her fotoğraf hakkında muhafaza ediliş yeri (müze vs.), muhtemel yazılış tarihi, içerdiği sure/ayet, dilbilimsel özellikleri vs. gibi bilgilerle birlikte süzgeçten geçirip doğrulanarak oluşturulan veri bankasına “Manuscripta Coranica” ismi verilmiş.

“Variae Lectiones Coranicae“ çalışma başlığı adı altında oluşturulan veri bankasında ise her bir ayet hakkında rivayet edilen çeşitli okunuş biçimleri, ravileri ve İslam literatüründeki kaynakları ile birlikte derlenmekte.

Böylece oluşacak yeni Kur’ân Yayımında bütün bu bilgiler yer alacak.

(2) Veri Bankası: Kur’ân'ın Bağlam ve Çevresindeki Kur’ân-Dışı Metinler

Kur’ân'ın her bir suresi/ayetiyle gerek dil gerekse içerik açısından örtüşen, Kur’ân öncesi metinlerin derlendiği geniş bir veri bankası oluşturulacak. Projeyi yönetenler özellikle Tevrat, İncil, Yahudi veya Hıristiyan literatürü, eski Arap şiirleri gibi kaynaklardaki örtüşmeleri derleyecek olan bu çalışmayla amaçlarının, bazı eski oryantalistlerin yaptığı gibi Kur’ân'ı salt bir kopya durumuna indirgemek değil, Kur’ân'ın oluştuğu zaman ve mekanda hakim olan inanış biçimlerini, düşünce kalıplarını, ifade şekillerini derleyerek Kur’ân'ın dil ve içerik olarak ait olduğu bağlamda okunabilmesi olduğunu vurguluyorlar.

Bu alanda bugüne kadar yapılmış olan tüm kayda değer inceleme ve araştırmaları da eleştirel bir şekilde değerlendirerek oluşan bu proje bugün itibariyle 450 civarında Arapça, Yunanca, İbranice, Süryanice, Ermenice ve Latince metni (çevirileriyle birlikte) kapsamakta. Her bir metin hakkında, yazarı, muhtemel tarihi, hangi Kur’ân suresiyle hangi açıdan örtüştüğü vs. gibi kapsamlı bilgiler yer almakta.

(3) Kur’ân'ın Eleştirel Şerhi

En kapsamlı alt-projeyi teşkil eden bu çalışma başlığı altında, ilk olarak Kur’ân ayetleri kronolojik sırasına (''nüzul sırasına'') göre yeniden düzenlenecek. Bu alanda da daha önce gerek Batı, gerekse İslam dünyasındaki çalışmalar eleştirel bir şekilde değerlendirilecek ve ayetlerde kullanılan terimler, ifade biçimleri, işlenen konular gibi faktörlerle birlikte sözlü rivayetlerinde ışığında en muhtemel kronolojik sıra belirlenecek.

Kur’ân'ın Şerhi her bir Sure için şu alt-başlıklardan oluşacak:

1.  Sure'nin Arapça orijinali ve Almanca çevirisi

Bu alt başlıkta ilk alt proje başlığında değinilen araştırma sonuçları baz alınacak.

2.  İkinci sırada surenin (rölatif) tarihlenmesi (yani diğer surelere göre olan nisbi sıralaması) ve bu tarihlenmenin gerekçeleri yer alacak.

3.   Üçüncü sırada, sure içine sonradan eklendiği düşünülen ayetler (gerekçeleri ile birlikte) sıralanacak. Bu teşhis için başlıca altı ipucunun olup olmadığı incelenecek:
- Ayetin aşırı uzun olması

- Sadece daha sonra gelen surelerde kullanılan terimler bulundurması

- Ayetin silinmesiyle surede hiçbir boşluk açılmıyor olması

- Ayetin yer aldığı suredeki anlam bütünlüğünü ve ifade akışını bozuyor olması
- Sonradan ekleme olduğu anlaşılan diğer ayetlerle benzerlik arzediyor olması
- Ayetin sonradan eklenmesi için makul bir motivasyonun bulunuyor olması

4.  Notlar:

Ayetlerde yer alan bazı spesifik gramatik sorunlar, diğer ayetlerle olan içeriksel paralellikler, kullanılan kelimlerin etimolojisi, çeşitli okuma biçimlerinden doğabilen anlam farklılıkları, Luxenberg tarafından önerilen ''Syro-aramaic''/Süryanice-Arâmîce okunuşu, ayetlerin farklı bölünme şekilleri vs. gibi konularda önemli notlar eklenilecek.

5.  Analiz:

Bu başlıkta ise, bir bütün olarak Surenin metin eleştirisi ve sure bölümlerinin muhtemel tefsiri sunulacak. Surenin edebi yapısı, kafiye şemaları vs. gibi biçimsel incelemelerden sonra anlam bütünlüğü ele alınacak.

Bunun ardından sure'nin bölüm bölüm (var olan tefsirlerin sonucunu da göz önünde bulunduran) muhtemel tefsiri sunulacak. Araştırmacılar, burada sunulacak olan tefsirin, örneğin bir yukardaki altbaşlıkta eklenen ''notlar'' gibi objektif veya intersübjektif geçerliliği olmadığını, daha çok diğer bütün bilgiler ışığında bir mümkün tefsirin sunulduğunu özellikle vurguluyorlar.

Tüm projenin bitmesi daha 10 yıldan fazla alacağa benziyor. Ama araştırmacılar bitmiş olan bölümleri, hem de internette yayınlayacaklarını duyurdular!

Kronolojik sıraya göre ilk sureler hakkındaki çalışmaların yakın zamanda internette yayınlanması bekleniyor.

Elbette Alman Oryantalistleri bu kadar kapsamlı bir projeyi Allah rızası için yapmıyorlar. Gerek akademik alanları yani işleri gereği gerekse de İslâm düşüncesinin temel metnini çözümlemek için bu kapsamlı projeye imza atıyorlar. Bu açıdan bir mü’minin imân ettiği kitabı hakkında yapılan bu çalışmaya kuşkuyla yaklaşması, temkinli olması gayet doğal. Ancak -istisna kimi Müslüman ilim adamının dışında-  Müslümanların kendi kitapları için bu denli kapsamlı ve yorucu çaba içine girmeleri gerekmez mi? Sorusunu da sormadan edemiyor insan. Ancak maalesef halen İslam dünyası gül Muhammed can Muhammed romantizmiyle, Kur’ân’ın da güzel hatlı yazımı ve güzel sesli ziyafetiyle meşguller. Allah’a şükür ki Corpus Coranicum projesini yürüten direktörlerin ideolojik anlamda İslam’a düşmanca bir tutumları yok. Özellikle Angelika Neuwirth hanımefendinin geçmişte Toshihiko İzutsu’da gördüğümüz ilmî ahlâka riayet ettiğini görmek proje hakkındaki önyargıların aşılması için önemli bir nokta.

Müslümanlar kendi İlâhi rehberleri hakkında gereken dikkat ve çabayı göstermediklerindendir ki Hayat rehberi ve hidayet klavuzu olan Kur’ân’ın tarihi, toplanışı, yapısı ve tarihi bağlamı hakkında bu denli kapsamlı bir projeyi “elin oğlu” yapıyor.

Proje ortaya çıkartacağı sonuçlar itibariyle gerek Batı’da gerekse de İslam dünyasında delillere dayalı ve güçlü bir Kur’ân tasavvurunun oluşmasına öncü olabilir.