“Kemalizmin resmi dili olan self-oryantalizm hala AKP’lilerle ‘hülooooğğ’ diye dalga geçen direnişçilerin pek çoğunun ana dili. Esasen zaten bir ideolojik külliyatı olmayan Kemalizmin İslamofobik, self-oryantalist cerahati, makarna, kömür hikâyeleriyle, karanlıklara karşı kitap okuyan direnişçilerle, aptallara karşı orantısız zekâ kullanan aydınlık gençlerle üzerimize üzerimize yağıyor günlerdir.”

Yıldıray Oğur, bugünkü Star gazetesinin Açık Görüş ekinde uzunca Gezi Parkı “direnişi” hakkında yazmış. Eylemin dinamiklerini, katılımcıların profillerini, medyadaki kalemşorların cevvaliyetini, dev sermaye sahibi işadamlarının seferberliklerinin arka planını, birbirine düşman çevrelerin hangi saiklarla AKP’ye karşı kenetlendiklerini, tutarsızlıkları, özcesi Gezi’nin sosyolojisini kendine özgü üslubuyla oldukça net bir şekilde tasvir eden Oğur’un yazısını Star ekinden iktibas ettik:

***

Altın Buzağıya Dönüş

Yıldıray Oğur / Star -Açık Görüş-

Hz. Musa asasıyla Kızıldeniz’i yarıp Firavun’un elinden İsrailoğulları’nı kurtarır. Artık kimsenin onun Tanrı tarafından seçilmiş elçi olduğuna şüphesi kalmamıştır. Bu güvenle kavmini bırakır ve arkasına bakmadan Tur Dağı’na çıkar. 40 gün sonra gelir bir de ne görsün, “Tanrı’ya şirk koşmayın, putlara tapmayın” diye sıkı sıkı tembihlediği kavmi arkasından altın bir buzağı heykeli yapıp ona tapmaya başlamasın mı? Son 30 günde de böyle oldu. Bir Sur’a üflendi ve herkes yeniden atalarının dinine, altın buzağılarına, fabrika ayarlarına geri döndü.

Bırakın polis şiddetini, Erdoğan’ın otoriterizmini, uzaylılar dünyayı işgal etse yan yana düşülmemesi gereken insanlarla yan yana düşenleri gördük. Mustafa Kemal’in Askerleri ile, ırkçı Türk Solu dergisiyle, TGB’yle, AKP’yi Yahudi asıllı şeriatçıların kurup, Kürtçü CIA ajanlarının desteklendiğini düşünen TC. profilli Beyaz yakalılarla, Kemalist konfederasyon bayraklı teyzelerle, Paris Komünü dönem filmi çekiyor tadındaki Türk solcularla, kendi yaşam tarzları dışında hiçbir şeyin bugüne kadar endişelendirmeyi başaramadığı endişeli modernlerle sokak sokak cadde cadde, barikatlardan direnenler, direnemese de direnenlere kızgın yağlar taşıyanları gördük.

Direnişin öncüleri

Direnişin öncülerinden, (sonra Taksim’de konuşturulmayarak devrimin yediği evladı) Sırrı Süreyya’nın terminolojisiyle söylersek, iki aylık Akil İnsan avından dönen TGB’lilere “Öcalan posterine dönük bir şey yapmayacağız” sözü verdiren “mücadele pratiği halkları bir araya getirdi, halklar arasındaki zihinsel ambargoları kaldırdı.”

Ne tuhaf bir tesadüftür ki bu büyük mucize tam da hükümet 30 yıllık savaşı bitirmek için adım atarken oluverdi. Çekilme sürerken, ikinci aşama tartışmaları başlarken. Ama muhakkak direnişçilerin acelesi vardı, Erdoğan faşizmine bir gün bile daha tahammül kalmamıştı, herkesin canı burnuna gelmişti, “yetti bea” dedirtmişti kızını devlet memuru yapamayan diktatörün yaşam tarzımıza müdahaleleri. 

Yeni Mustafa Kemal Derviş

Yine de Nilüfer Göle’ye yeni Mustafa Kemal Derviş heyecanları yaşatan, büyük eksikliğini hissettiğimiz “yobazlık” kavramını sosyolojiye yeniden sokturan direnişle, Soner Yalçın’a Retro Kurtuluş Savaşı coşkusu yaşatan direniş, Cengiz Çandar’ın dünyanın çeşitli köşelerindeki seyahatlerini bölüp selamladığı direnişle, Silivri’den eski yoldaşı Doğu Perinçek’in selamladığı direniş, Talat Paşa Komitesi ile Ermeni aydınları, Erdoğan’a uyarı mektupları bitince Radyoevini işgal etmesi beklenen emektar demokrat köşecilerle, Yaşam Tarzı İdeolojisi’nin Foocault’su havalarında dolaşan Ertuğrul Özkök’ü aynı anda heyecanlandıran direniş aynı direniş değildir herhalde. 

Belki de Allah herkesin kalbine göre bir direnişçi vermiştir. “Gezi iyi etrafı kötü”den, “aslında kalpleri çok temiz”e uzanan sosyoloji kılığına girmiş Gezi apolojilerine bakılırsa zaten öz hakiki Gezi Ruhu da ne ağaca benziyor ne de buluta. Y kuşağından birilerini görüp orantısız zekaları üzerine konuşabilenler ise cennetlik.

Gerçek, öz hakiki Geziciler, sadece kalp gözü açık sosyologlara görünmekte. Onlar ne parktaki forumları Erzurum, Sivas Kongrelerini canlı veriyormuş heyecanıyla veren direnişin gayri resmi kanalları Halk Tv, Ulusal Kanal’dan görülebilir ne de direnişin Pravdası Sözcü, Yurt, Aydınlık, Sol, Cumhuriyet hatta Hürriyet gazetelerinden takip edilebilir. Gerçek, öz hakiki, o ilk üç gündeki gibi bozulmamış, saf Gezici, direnişin ön cephesindeki TGB’liler, Genç Türkler, arkaik solcular değil kesinlikle. “Onlar hep sonradan geldi.” Taksim dışında her akşam sokaklara çıkıp, tencere tava çalan Kemalist teyzeler, amcalar ise hiç değil, onlar da devrimi çalmaya çalışmakta. (Ama lütfen bu ağır ithamı ikinci Kuvva-i Milliye heyecanına kapılmış o insanlara biri alıştıra alıştıra söylesin.) Gerçek Gezici, büyük nutuklarından son sürüm bir Doğan Avcıoğlu çıkması beklenen Redhack de değil, Drogba’dan ve Atatürk’ten başka her şeye karşı lümpen anarşist Kemalist Çarşı da. 

Gazetecilik enkazları

Taksim’deki canlı yayın arabası enkazlarının önünde zafer pozu veren gazetecilik enkazları, AKM’nin tepesinden Atatürk’ün baktığını iddia eden şizofreni sınırında romantik devrimciler, Koç’un oteli önünden finans kapital destekli devrimi sunmak nasip olan kara fatmaların korkulu rüyası Uğur Dündar, Londra’ya çıkıp, Samsun’a çıktığını zanneden Levent Kırca, Gezi Parkı’nı basan 90’ların general, siyasetçi, rektör, ilahiyatçı zombileri direnişin kalbi Taksim’den sonra Esad’ın davetiyle Suriye’de konser veren Grup Yorum, direnişçilere sevinçlerle dolu mektuplar yazan Ergenekon Balyoz sanıkları falan Soros, Otpar tarafından telekinezi yöntemiyle kandırılmış olmalı.

Esasen bir ideolojik külliyatı olmayan Kemalizmin İslamofobik, self-oryantalist cerahati; makarna, kömür hikayeleriyle, karanlıklara karşı kitap okuyan direnişçilerle, aptallara karşı orantısız zeka kullanan aydınlık gençlerle üzerimize üzerimize yağıyor günlerdir.

Gerçek mükemmel Gezici profiline ulaşmak için, Atatürk’e dönüp duran, altı saat ne düşündün sorusuna “Gençliğe Hitabe” diye cevap veren, AKM’den Atatürk resmi kaldırılmasına çok sinirlenmiş sivil eylemci Duran Adam’ın da konuşan kısmını değil, duranını, hatta mümkünse dalga geçiyormuş gibi görünse de ezber bozan başörtüsü eylemini almak lazım. Ama herkese hatırlatmakta fayda var. Tarih notlarını en güzel çiçeklerden en güzel ballar olarak almıyor. 28 Nisan 1960 İstanbul-Ankara olaylarını izleyen genç sosyalist akademisyen Sencer Divitçioğlu da gördükleri karşısında “haysiyet ayaklanması bu”ya yakın şeyler söylemişti. Star’daki harika yazısında Cemil Koçak’ın hatırlattığı gibi Divitçioğlu’na göre “harekete katılanlar arasında, “liberal ya da müdahaleci burjuvalar olduğu gibi, sosyalist, Türkçü, Turancı öğrenciler de” vardı. “Hatta Nurcu bir öğrencinin elinde göz yaşartıcı bomba ile polislere saldırışı hâlâ öğrenciler arasında anlatılıyordu. Sonuçta, “hareketi dürten, türlü yollardan tedirgin edilmiş burjuvazinin kımıldanışları olmuşsa da; bunu geliştiren, diktatörlüğe karşı başkaldıran çeşitli siyasal eğilimlerin işbirliği”ydi. Gösteriler sırasında, “Halk Partisi’nin ya da Millet Partisi’nin adlarını bile” işitmemişti.”

O devrin Batıcı, demokrat aydınlarının yazdığı Forum Dergisi de, Demokrat Parti’den demokrasi kavgasıyla ayrılan Hürriyet Partililer de diktaya karşı isyan eden bu “pırıl pırıl gençler” hakkında benzer hislere sahipti. Bir zamanlar destekledikleri DP ve Menderes için dillendirdikleri “diktaya gidiyor” eleştirileri ise diktaya doğru Türkiye’nin ateşine odun taşıyacaktı. Darbe olurken uyananlar oldu, “Medeni cemiyetlerde fertlere değil, prensiplere tapılır. Prensiplere ihanet edenler ise cezalarını bulurlar. Hainler prensiplere ihanet etmişlerdir ve cezalarını bulacaklardır” (Çetin Altan- 3 Haziran 1960-Milliyet) diye tankın üstünden demokrasi nutku atmaya devam edenler de oldu. Şimdilerde yine “ileri demokratik” bir eleştiri aracı olarak dolaşıma giren Çoğunluk Diktatörlüğü’ne de en az 60 yıldır gitmekteyiz. Ne tesadüf ki çok partili hayata geçtik geçeli ülkemizin üstünde kara bulutlar gibi dolaşan bir tehlike çoğunluğun tahakkümü! Demokrat Parti daha iktidarın ikinci yılında Ekseriyet Tahakkümü eleştirileriyle, “herşey sandık değil ama”larla, tabii ki diktatörlük suçlamalarıyla tanıştırıldı. Orada bitmedi ama. Aşağıdaki satırları son 30 günde bir yerlerde okumuş olma ihtimaliniz bir hayli yüksek. “Modern demokrasi yalnız çoğunluğun hükmettiği bir rejim değil, aynı zamanda hukuk prensiplerinin her vatandaş için adaletle uygulandığı bir eşitlik rejimidir. Sadece çoğunluğa dayanan ve çoğunluğun arzularına göre yürütülen demokrasiyi, geçimsizliğe ve anarşiye yol açarak idareyi, neticede totaliter bir sisteme götürebilir. Bütün devirlerin tarihi, çoğunluğun bazen aldandığını gösteren acı ve ibret verici olaylarla doludur”

Sunay ve Demirel’den dinleyelim 

Ama hayır, okumadınız. Bu satırlar 45 yıl öncesinden. 27 Mayıs “Devrimi”nin yıldönümlerinde kutlanan Hürriyet ve Anayasa Bayramı için radyoda konuşan Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın Ankara’da soğuk duş yapan beyanatından. Peki eski Genelkurmay Başkanı olan Sunay, demokrasiyle, çoğunluk tahakkümü eleştirisiyle kimi dövmektedir sizce? Seçimlerde sandıktan tek başına iktidar çıkması beklenen ve anayasayı değiştirme sinyali veren Adalet Partisi’nin lideri Başbakan Demirel’i. Gezi Parkı için Aydınlık Gazetesi’ne “sabredin” diyen İnönü’nün nurculukla suçladığı Demirel’i. “İnsanlar” korkmaktadır yine. Hassasiyetle anlaşılması ve giderilmesi gereken endişeler hastalığı salgın mevsimi gelmiştir yine. Yaşar Kemal’in kurucusu olduğu sol entelektüellerin Ant Dergisi ise şu kapakla çıkmıştır: AP’nin hedefi: Çoğunluk Diktası.

Peki Demirel ne demiştir. Okuyalım: 

“Azınlığı çoğunluğun üstüne çıkaran idare tarzı, bir zümrenin sultasıdır. Düşünceleri etrafında çoğunluğu toplayamayıp azınlıkta kalanların haklarına razı olmamaları kendileri dışındakilere tahammül edememeleri kendilerini çoğunluktan daha muteber saymaları Türk demokrasisinin işlemesine önemli engel teşkil etmiş, memleketin ağır bedeller ödemesine sebep olmuş tek parti zihniyetinin ta kendisidir... Türkiye’de kimse diktatör dikta ihtiyacı içinde değildir.”

Dejavu. Kazlıçeşme’de Erdoğan konuşuyor sanki. Şimdi sağcı bir şark kurnazlığıymış gibi dalga geçilen milli irade vurguları ile savunulan da, çoğunluk diktası sözleriyle üst perdeden sanki daha ilerisi isteniyormuş gibi karşı çıkılan da, “cici” diye dalga geçilen de aynı şey. Demokrasinin girişi, ilk basamakları, olmazsa olmazı, ilk içe sindirilmesi gerekeni, insanlığın iktidarın meşruiyetinin kaynağı olarak bulduğu ve hala kullandığı en iyi yöntem: Seçim, sandık, Meclis... Parlamenter demokrasi... Gezi Parkı için referanduma gidilmesini bile kaldıramayan direnişçi bünyelerdeki enfeksiyonun yakın tarihi hakkında daha söylenecek çok söz var. Türkiye siyasi tarihi biraz da bunun tarihi, bir dejavu tarihi çünkü. Buralarda iktidara gelen muhafazakar partiden (bir zamanlar sadece) CHP gibi, son zamanlarda ise Norveç Sosyal Demokrat Parti gibi davranması beklenir, davranmazsa da her an diktatörlükle suçlanabilir.

Kostümler değişir, dil değişir, m kuşağı gider, y kuşağı gelir, telgraf gider, twitter gelir ama aynı kavga sürüp gider. Buna kısaca Türkiye siyasal tarihi diyoruz. “Yeni şişelerde eski şaraplar” da der İngilizler. 

Evet, bugün Erdoğan diktatörlüğüne direnenler, beş yıl önce Çankaya’ya başörtülü first lady çıkmasına direnenlere benzemiyor, doğru. Ama unutmayalım, O günkü CHP de bugünkü CHP’ye benzemiyor. O gün eylemlere öncülük edenlerin büyük bir kısmı hapiste. Darbeci askerler bile artık darbelere karşı, Kemalizm kamusal alanda itibarını kaybetmiş durumda. CHP Genel Başkanı Che şapkasıyla kongrede kürsülere çıkıyor. Kemalizm, kuzeni Türk solunun, yaşam tarzı ideolojisinin içinde saklanarak dolaşıyor aramızda. Bugün evet darbecilik itibarsız ama son 30 gün gösterdi ki siyasete karşı şiddet hala itibarlı. Bugün Kemalizmden kimse bahsetmek istemiyor, New York Times’a direnişçilerin verdiği ilandan son anda Atatürk’ün mirasçıları sözü şık görünmek adına çıkarılıyor ama Kemalizmin resmi dili olan self-oryantalizm hala AKP’lilerle “hülooooğğ” diye dalga geçen direnişçilerin pek çoğunun ana dili. Esasen zaten bir ideolojik külliyatı olmayan Kemalizmin İslamofobik, self-oryantalist cerahati, makarna, kömür hikayeleriyle, karanlıklara karşı kitap okuyan direnişçilerle, aptallara karşı orantısız zeka kullanan aydınlık gençlerle üzerimize üzerimize yağıyor günlerdir. 

Meşhur hikayedir. 70’lerin başında Mao’nun yardımcısı Çu En Lay’a sormuşlar. “Fransız Devrimi’nin etkileri hakkında ne düşünüyorsunuz”. Cevap: Konuşmak için henüz erken. Neyse ki iki yıl önce Kissinger’in On China kitabıyla öğrendik ki aslında adam böyle bir şey dememiş, her şeyin sebebi bir çeviri hatasıymış, etkilerini konuşmak için erken dediği de bir iki yıl önceki 68 Paris Olayları imiş.

Gezi Parkı’nın etkileri hakkında hüküm vermek için o kadar beklemeye de gerek yok. Malum, olay bütün siyasal hayatın modernleşme fay kırığının üzerinde gerçekleştiği, siyasal aktörlerin de zamanın modasına göre kılık değiştirip aynı repliklerle konuştuğu Türkiye’de geçiyor.

Türkiye’nin dejavu tarihi

Sizi bilmiyoruz ama Türkiye siyasal tarihini bilenler için o klişe geçerli; bu filmi bir yerden hatırlıyoruz. Ama bu filmin genelde demokrasi için mutlu sonla biten sonunu da hatırlıyoruz... Bir laik demokrat yazarla, bir nasyonel sosyalist parti liderini muhafazakar iktidara karşı özgürlük mücadelesinde birleştirebilen bu ortak fabrika ayarı siyasi hayatımızın varlığı zaman zaman unutulsa da format atılıp giderilmeyen bir defosudur. Bu yüzden “İktidar Gezi Parkı isyanını anlamalı, diyalog kurmalı” diyenlerinki iyi niyetli bir politik doğruculuk olabilir ancak. Sosyolojik öfkeler, sınıfsal kibirler, yaşam tarzları arasındaki farktan doğan iletişimsizlikler, farklı dünyalar, farklı dillerden bahsetmekteyiz. Böylesine ontolojik çatışma bugünden yarına çözülemez. Burada rasyonalite aranmamalıdır. 2007 seçimlerinden önce bir araştırmada “Oyumu CHP’ye vereceğim ama AK Parti iktidarda kalsın” diyen laik işadamlarının tavrında rasyonalite aramak beyhude bir çaba olacaktır. O yüzden Faiz Lobisi de meseleyi açıklamaz. Koç Grubu ya da benzerlerinin bu işlerin içinde olmasının sebebi para kaybetmeleri değil, ideolojileridir. Aksine bu ideolojiler uğruna gerekirse para kaybetmeye de hazırdırlar.

Tepkiler irrasyonel olduğu için Gezi İsyanı’ndan yükselen talepler de somut, yasal, politik değildir. Diyalog çabalarının sonuçsuz kalmasının da, bütün geri adımların görmezlikten gelinmesinin de, “çekilmeyeceğiz, gitmeyeceğiz” maksimalizminin de sebebi bu olayın özündeki irrasyonalitedir.