Ülkedeki muhalif kesimler, seçim öncesi yeni tip koronavirüs (Kovid-19) sürecinde karantina önlemi almayan yönetime karşı zaman zaman sosyal medya üzerinden organizeli küçük çaplı gösterilerle gelecekteki protestoların tatbikatını yaptı. 

Cumhurbaşkanlığı aday adaylarının imza toplama sürecinde şehir meydanlarında kurulan imza masaları önünde tek sıra halinde uzun kuyruklar oluşturan muhalifler, meydana gelen kalabalık görüntüyü sosyal medya aracılığı ile yayarak çoğunluğa sahip oldukları imajı vermeye çalıştı.

Muhalifler, hiçbir anket çalışmasının olmadığı Belarus'ta, Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun yüzde 3 oya sahip olduğu iddiasını sosyal medya üzerinde yoğun şekilde işleyerek seçimi kazanma ihtimali olduğu imajı üzerinde çalıştı.

Telegram uygulaması anahtar rol oynadı

Muhalefet, 9 Ağustos’ta yapılacak seçim yaklaştıkça Lukaşenko karşıtlarını sosyal medya üzerinden organize etti.

Özellikle gizli yazışmalara imkan sağlayan ve sunucularında içeriklerin kaydı tutulmayan Telegram isimli sosyal medya uygulaması yaygın şekilde kullanıldı. Bu sayede hem genele hitap eden hem de özelde oluşturulan farklı gruplarla toplumun her kesimine uygun iletişim sistemleri kuruldu.

Polonya’ya kaçan Belaruslu bir muhalifin blog yazarlığı yapan 22 yaşındaki oğlunun açtığı Telegram hesabı, muhalif kesimlerin binlerce kişilik eylemlerini koordine eder hale geldi. İlerde yapılacak protesto gösterilerinde anahtar rol oynayan uygulama ile eylemlerin içeriği, tarihi, saati ve hatta değişkenlik gösteren güzergahları bile canlı olarak protestoculara bildirildi.

Bazı cumhurbaşkanı aday adaylarının farklı suçlara karıştığı iddiasıyla tutuklanmasının ardından aday adaylarından birisinin eşi olan ev hanımı Svetlana Tikhanovskaya aday yapıldı. Tikhanovskaya’ya diğer bir aday adayının eşi ve muhalefetten bir kadının daha eşlik etmesiyle “Lukaşenko’ya karşı üç kadın” imajı öne çıkarıldı.

Seçim kampanyalarının başladığı süreçte Telegram hesaplarından önceden planlanan protesto eylemlerine yönelik görsel içerikli hazırlık talimatları verildi. Sadece güvenlik güçlerinin sahip olabileceği bilgileri içeren talimatlar arasında, polise karşı nasıl konulacağı, sokak eylemleri taktikleri, anarşizm yönergesi gibi içerikler yer aldı.

Taraftarlarından beyaz bileklik takmaları ve oy verdikleri pusulanın fotoğraflarını çekmesini isteyen muhalefet, bu yolla seçim sonrası gerçek rakamların ortaya çıkacağını savundu. Ancak seçim sonrasında muhalefet bu meselenin üstünü örterek protesto eylemlerine odaklandı.

Belarus’un 1995 öncesinde kullandığı beyaz-kırmızı-beyaz renkleri taşıyan ve geçmişte Hitler’in kullandırdığı öne sürülen tartışmalı bayrak, yeşil kırmızı renkleri taşıyan mevcut Belarus bayrağına karşı “alternatif bayrak” olarak ortaya çıkarıldı.

Muhalefet, bir haftalık oy verme işleminin yapıldığı seçimlerde önceden verilen oyların çalınacağını öne sürerek taraftarlarının sandığa son gün gitmesini istedi.

9 Ağustos’ta sandıklara geç gidilmesi nedeniyle uzun sıralar oluştu, bazı kimseler oy kullanamadığını iddia etti. Böylece sandıklar kapanmadan sandıklara hile karıştığı iddiası sosyal medya aracılığıyla hızla yayıldı.

Oylamalar bitmeden protestolar başlatıldı

Muhalefet daha oylama bitmeden protesto gösterilerini başlattı. Seçim akşamı yüzleri maskeli kişilerin önderliğinde organize edilmiş gençlerden oluşan gruplar caddelere çıktı.

Polis izinsiz gösterileri engellemek isterken provokasyonlar ile olaylar büyümesi karşısında sert müdahalede bulundu.

Polonya’dan yönetilen Telegram hesabı üzerinden provokatörlerin polise saldırdığı kısımlar silinerek sadece polisin sert müdahalesini gösteren özenle seçilmiş görüntüler hızla yayıldı.

Polise tepki gösteren kesimlerin de sokağa çıkmasıyla 3 gün boyunca polis ile göstericiler arasında olaylar yaşandı. Polis yaklaşık 6 bin kişiyi gözaltına aldı.

Muhalefete destek veren Batı medyasının da söz konusu Telegram hesabından yayılan, sadece polisin müdahale görüntülerini aktarması üzerine Avrupa’dan Belarus yönetimine büyük tepki geldi.

Lukaşenko’nun büyük desteğinin güvenlik güçleri ve askeri kesim olduğunu bilen muhalefet, bu kesimleri itibarsızlaştırma yoluna gitti.

Polisin copla müdahale ettiği kişilerin vücudundaki morlukları gösteren, sayısı 10’u geçmeyen fotoğraflar ile gözaltına alınanların bırakılması sonrasında cezaevinde işkence ve taciz iddiaları hızla sosyal medya üzerinden yayılarak toplumda yönetime karşı nefret duygusu oluşturuldu.

Güvenlik güçleri mensupları ve ailelerine yönelik ağır tehdit kampanyaları başlatıldı. Muhalefet, açık bir şekilde istifa edecek olan komutan ve polis amirlerine ev satın alma sözü verdi.

Bu psikolojik yöntemle tepkilerden çekinen güvenlik güçleri protestocuların gösterilerine müdahale etmeyerek sadece önlem almakla yetinmek zorunda kaldı.

Telegram üzerinden günlük talimatlar çerçevesinde hareket eden protestocular, her gün “Lukaşenko’nun görevi bırakması” hedefiyle sokağa çıktı. Protestocular şehir içinde yolları kapatarak hayatı felç etmeye çalıştı. Devlet televizyon kanalları önünde toplanarak çalışanları tehdit eden protestocular, istifa etmeyen basın mensuplarını “halk düşmanı” ilan etti.

Bundan sonuç alamayan protestocular bu defa Belarus’a döviz girdisi sağlayan ve ekonominin bel kemiği olan devlete ait fabrika ve işletmelerde iş bırakma eylemi çağrısı yaptı. Muhalefet, iş bırakma eylemine katılan işçiler için para topladıklarını ve iş bırakan her işçiye 3 aylık 1500 avro verecekleri vaadinde bulundu.

İş bırakma eylemlerinden sonuç alamayan muhalefet bu defa yeni eğitim-öğretim döneminde okulları işlevsiz hale getirmeye çalıştı. Ailelere çocuklarını ilkokullara göndermeme, çocuklara devlet okullarında değil evde ya da özel okulda eğitim aldırma çağrısında bulunan muhalefet, üniversitelerde de öğrencilerden eylem yapmasını istedi. Bazı üniversitelerde düşük katılımlı eylemler yapılsa da kısa sürede protestolar engellendi.

Sanal devlet yapısı denemesi

Eğitim kurumlarında da istediğini alamayan protestocular Telegram kanalı üzerinden toplum düzenini tamamen bozacak talimatları hayata geçirmeyi denedi. Vatandaşlara elektrik, su gibi temel hizmetlere yönelik faturaları ve vergileri ödememe çağrısı yapılan duyurularda, bireylerin kendi aralarında bakanlıklar oluşturarak “sanal paralel bir devlet yapısı” kurması istendi.

Devlete ödenmeyecek paraların bu yapıda kullanılması istenen mesajlarda, devletin güvenlik güçlerine karşı “silahlı gerilla tarzı gruplar” oluşturularak sokaklarda kontrolü sağlama, polisi takip, darp, devlet araçlarına sabotaj gibi çağrılar yapıldı. Ancak bu çağrılar toplumda yeterli karşılığı bulmadı.

Muhalefet, bilişim teknolojileri çalışanlarını Belarus’tan ayrılarak Avrupa ülkelerine gitmeye teşvik ederken muhalif bilgisayar korsanları da resmi kurumların internet sayfalarına saldırı girişimlerinde bulundu.

Kadınlar polis müdahalesini yavaşlattı

Muhalefetin yönetime karşı sokak gösterilerinde en güçlü protesto aracı kadınlar oldu. Öte yandan, bazı üniversitelerde hatta orta öğretim çağındaki öğrenciler de polisin müdahalesine karşı organize edilirken bazı kadınlar bebek arabalarında, omuzlarında veya ellerinde çocuklarını protesto gösterilerine getirdi.

Muhalefet belli günlerde ağırlıklı kadınlardan oluşan grupları organize ederek polisin karşısına çıkardı. Kadınlar, polisin erkek protestocuları gözaltına almasını engellerken polise fiziken karşı koyma yolunu kullanmaya başladı

Muhalefetin bu taktiği, polisin yasal olmayan gösterileri tazyikli su veya güç kullanarak dağıtmasını engelledi.

Muhalefeti temsil edenler, protesto eylemlerini koordine eden söz konusu Telegram hesabı ile ilişkisi olmadıklarını zaman zaman açıklasalar da bu hesaptan gelen talimatlar doğrultusunda protestolara destek verdiler.