Paralı milis grubu Wagner’in kurucu lideri Yevgeniy Prigojin, Rusya’nın Tver bölgesinde özel jetin düşmesi sonucu hayatını kaybetti. Prigojin Ukrayna’dan Suriye’ye Libya’dan Nijer’e kadar çatışma bölgelerindeki Wagner varlığının arkasındaki isimdi. Şimdi gelin 6 soruda Yevgeniy Prigojin’i ve ölümünü irdeleyelim.

Yevgeniy Prigojin kimdir?

62 yaşındaki Prigojin, 1990’larda Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra St. Petersburg'da açtığı restoran sayesinde o dönem belediye başkan yardımcısı olan Vladimir Putin ile tanıştı.

Bu bağlantılarını restoran ve catering şirketlerini büyütmekte kullanan Prigojin, Kremlin‘de Putin'in yabancı ileri gelenlerle birlikte katıldığı akşam yemeklerine ev sahipliği yapması nedeniyle "Putin'in Şefi" olarak anıldı.

Eski istihbarat subayı Utkin ile birlikte kurdukları “Wagner” güvenlik şirketi, Rusya'nın Kırım Yarımadası'nı yasa dışı ilhak etmesi sürecine dahil olunca adını dünya çapında duyurdu.

Wagner nerelerde faaliyet yürütüyordu?

Prigojin’in önderliğindeki Wagner, Rusya’nın Afrika, Suriye ve Ukrayna’daki faaliyetlerinde ön saflarda yer aldı.

Mali, Madagaskar, Mozambik, Sudan, Burkina Faso, Libya ve Orta Afrika Cumhuriyeti, Afrika kıtasında etkin olduğu yerler arasında. Esed yönetimini desteklemek için Wagner, 2015'te Suriye’ye asker gönderdi.

2014’te Kırım’ın ilhakı ile Ukrayna’da varlık göstermeye başlamasının ardından 2022’de Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla Wagner paralı askerlerini, 28 Mart 2022'de Ukrayna'da konuşlandırmaya başladı.

Ukrayna’nın Bahmut kasabasının alınmasında önemli rol üstlendi ancak bu çatışmalar sırasında Rus ordu yönetimiyle girdiği tartışmalar Belarus’a sürgünle son buldu.

Rus yönetimiyle arası neden gerildi?

Prigojin, 23 Haziran 2023’te Rus ordusunu Wagner'e saldırı düzenlemekle suçlayarak karşılık vermekle tehdit etmiş ve Rus yönetimine isyan başlatmıştı.
Federal Güvenlik Servisi (FSB) "silahlı isyan" suçlamasıyla ceza davası açmıştı. Rusya Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada ise Wagner'in kamplarına saldırı düzenlendiği yönündeki iddialar yalanlanmıştı.

Rusya Devlet Başkanı Putin de halka sesleniş konuşmasında, "Karşılaştığımız ihanettir. Fahiş hırslar ve kişisel çıkarlar, ülke ve halka yönelik ihanete yol açtı" dedi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Wagner'in eyleminin "silahlı isyan" olduğunu belirterek, "Silahlı isyan girişiminde bulunan, bunu organize eden, şantaj ve terör yöntemlerine başvuran bütün suçlular kaçınılmaz olarak cezalandırılacaktır" şeklinde konuşmuştu.

Prigojin en son nerede görüldü?

Rus paralı milis grubu Wagner’in lideri Yevgeniy Prigojin, isyan girişiminden haftalar sonra görüntülü bir mesaj yayınladı ve Afrika'da olduğunu duyurdu.

Geçtiğimiz günlerde yayınlanan bu mesajda Prigojin, kamuflaj kıyafetlerle görülüyordu.

Prigojin video kaydında, Afrika’yı daha özgür kıldıklarını iddia ediyordu:

"Çalışıyoruz. Sıcaklık +50, her şey istediğimiz gibi. Wagner PMC keşif ve arama faaliyetleri yürütüyor, Rusya'yı tüm kıtalarda daha büyük, Afrika'yı daha özgür kılıyor. Adalet ve mutluluk; Afrika halkı için, DAEŞ, El Kaide ve diğer haydutların hayatlarını bir kabusa dönüştürüyoruz."

Nijer’de yaşanan darbe girişiminden sonra Wagner liderinin bu mesajı, Wagner’in Afrika’daki faaliyetlerine devam edeceği şeklinde yorumlanmıştı. Hatta, bazı uzmanlar Prigojin’in Afrika mesajını, “Kremlin ile arasındaki buzları eritti” şeklinde yorumlamıştı.

Zaten ölümünün ardından mesaj yayınlayan Putin de, "Bildiğim kadarıyla Prigojin Afrika seyahatinden dün dönmüştü" dedi.

Uçak nasıl düştü?

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, uçağın yerden atılan bir füze ile düşürülmediğini değerlendiriyor. Ancak kimliklerini paylaşmayan İngiliz istihbarat yetkilileri jetin, Putin'in emriyle Rusya'nın iç güvenlik teşkilatı Federal Güvenlik Servisi (FSB) tarafından vurulduğunu savunuyor.

Öte yandan çevrimiçi uçuş takip sitesi Flightradar 24'ün paylaştığı verilere göre, başkent Moskova'dan St. Petersburg'a giden Embraer Legacy 600 model özel jet, yerel saatle 18.11'de radardan kayboldu.

Flightradar24'ten Ian Petçenik, Prigojin'e ait özel jetin bir anda düşmeye başladığına dikkat çekerek, yaklaşık 8,5 kilometre yükseklikte giden uçağın 30 saniyede neredeyse 2,5 kilometre irtifa kaybettiğini söyledi.

Brezilya merkezli uçak üreticisi Embraer, jetin düştüğünden haberdar olduklarını belirtirken, olaya dair herhangi bir detay paylaşmadı.

Batı medyasındaki Prigojin’in ölümünde Kremlin’in parmağı bulunduğuna yönelik iddiaları Rusya yalanlıyor.

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Doğal olarak bu uçak kazası ve aralarında Prigoijn’in de bulunduğu yolcuların trajik ölümüyle ilgili çok sayıda spekülasyon var” ifadesini kullandı.

Ölümüyle ilgili kim, ne diyor?

Wagner'e yakınlığıyla bilinen ve 500 binden fazla takipçisi bulunan Telegram kanalı Grey Zone'dan yapılan paylaşımda, Rusya Savunma Bakanlığı'nın Prigojin'e suikast düzenlediği öne sürüldü.

Uçağın seyir halindeyken vurulmuş olabileceğine dair iddialardan biri de Birleşik Krallık'ın kamu yayıncısı BBC'ye konuşan görgü tanıklarından geldi.

Kimliği paylaşılmayan kişiler, uçak çakılmadan önce patlama sesleri duyduklarını ileri sürdü.

Pentagon Sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder da basın açıklamasında, ABD'nin Prigojin'in öldürüldüğünü düşündüğünü belirterek, "Çeşitli faktörlere dayalı ilk değerlendirmemiz, onun muhtemelen öldürüldüğü yönünde" iddiasında bulundu.

ABD ön istihbarat değerlendirmesine göre ise Rus paralı savaşçı grubu Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin ile 9 kişinin bulunduğu özel jet, "kasıtlı patlama" sonucu düşürüldü.